Główny Inspektorat Ochrony Środowiska

Marnowanie żywności to problemem zarówno ekonomiczny i etyczny, jak i środowiskowy, a działania Inspekcji Ochrony Środowiska w tym kontekście stanowią odpowiedź na przepisy wynikające z ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności.  

Ustawa ta określa zasady postępowania z żywnością, obowiązki nakładane na  sprzedawców w celu przeciwdziałania jej marnowaniu oraz negatywnym skutkom społecznym, środowiskowym i gospodarczym wynikającym z marnowania żywności. 

Sprzedawcy żywności i organizacje pozarządowe pod lupą inspektorów

Zgodnie z przepisami sprzedawca prowadzący jednostkę handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 250 m², w której przychody ze sprzedaży żywności stanowią co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów, zobowiązany jest do zawarcia umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności lub wpłaty na rachunek bankowy organizacji pozarządowej opłaty za marnowanie żywności. Obowiązkiem sprzedawcy (wspólnie z organizacją, z którą zawarł umowę) jest również prowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością. 

Inspekcja Ochrony Środowiska kontroluje sprzedawców żywności, którzy zostają wytypowani w skali poszczególnych województw i spełniają określone prawnie kryteria oraz organizacje pozarządowe, z którymi sprzedawcy żywności zawarli umowę na nieodpłatne przekazywanie żywności.

Ponad 200 kontroli sprzedawców i organizacji

W 2022 r. wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska przeprowadzili 234 kontrole sprzedawców żywności i organizacji pozarządowych, z którymi sprzedawcy zawarli umowę na nieodpłatne przekazywanie żywności. Dwieście sześć kontroli dotyczyło sprzedawców żywności, a reszta – organizacji pozarządowych.

W nieco ponad połowie przypadków (118) wykryto naruszenia. Najwięcej nieprawidłowości (74) związanych było z opłatą za marnowanie żywności. Sprzedawcy nie wnosili opłat, robili to nieterminowo lub w niepełnej wysokości. Zdarzało się również, że nieprawidłowo ustalali kwotę opłaty albo masę marnowanej żywności.

W 61 przypadkach naruszenia były związane ze sprawozdaniami składanymi przez sprzedawców żywności i dotyczyły ilości zmarnowanej żywności oraz opłaty za zmarnowaną żywność do Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.  Czternaście spraw dotyczyło sprawozdań organizacji pozarządowych w zakresie ilości otrzymanej żywności i sposobu jej zagospodarowania.

Kontrole kampanii edukacyjno-informacyjnych

Z kolei kontrole przestrzegania obowiązku prowadzenia kampanii edukacyjno-informacyjnych w jednostce handlu w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności wykazały 34 przypadki nieprawidłowości, w tym za niezawarcie umowy z organizacją pozarządową, nieterminowe zawarcie umowy lub nieumieszczenie w umowie wymaganych ustawą postanowień.

Ponadto 30 sprzedawców nie dopełniło obowiązku zamieszczenia informacji o wysokości należnej opłaty lub wartości żywności przekazanej organizacjom pozarządowym w sprawozdaniu finansowym oraz na stronie internetowej.

Działania pokontrolne

W wyniku przeprowadzonych kontroli wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska podjęli szereg działań pokontrolnych: wydali 94 zarządzenia pokontrolne, udzielili 4 pouczeń,  skierowali 5 wniosków do sądu o ukaranie, 10 wystąpień do innych organów, 1 wystąpienie do kontrolowanego podmiotu, a także wydali 5 decyzji odstępujących od wymierzenia kary pieniężnej, 13 decyzji administracyjnych, wymierzających kary pieniężne na kwotę 26 500 zł oraz nałożyli 2 grzywny na kwotę 800 zł.

Podziel się jedzeniem

Według szacunków Polacy marnują prawie 5 mln ton żywności rocznie, z czego aż 60 proc. żywności trafia do kosza ze stołów w naszych domach. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska zachęca do tego, by nie wyrzucać jedzenia. Jednym ze sposobów na ograniczenie marnowania żywności jest dzielenie się nią, np. korzystając z coraz popularniejszych jadłodzielni.