Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

Długotrwała ekspozycja na drgania przekazywane m.in. przez kończyny górne może prowadzić do rozwoju zaburzeń w obrębie układu naczyniowego, nerwowego oraz kostno-stawowego. Zespół takich objawów określa się mianem choroby wibracyjnej. Drgania oddziałują zarówno miejscowo – na przykład na ręce czy dłonie – jak i pośrednio, przenosząc się na cały organizm. Schorzenie to stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, ponieważ może wywoływać m.in. zmiany w ciśnieniu tętniczym, uszkodzenia wielonerwowe, zaburzenia czucia oraz inne objawy, znacząco pogarszające samopoczucie i ogólną sprawność człowieka.

Najbardziej wrażliwy na drgania jest układ nerwowy i krwionośny. Wyróżnia się kilka postaci zespołu wibracyjnego: 

• Postać naczyniowo-nerwowa: ta postać zespołu wibracyjnego to napadowe zaburzenia przepływu krwi w palcach rąk. Wczesne objawy to sporadyczne mrowienie i drętwienie rąk, które jednak szybko ustępują po wykonaniu kilku ruchów.
• Postać kostno-stawowa: w tym przypadku niekorzystne działanie drgań mechanicznych prowadzi do nieodwracalnych zmian w kościach i stawach (dotyczy to drgań o częstotliwości 20-40 Hz). Drgania uszkadzają strukturę mięśni, ścięgien i więzadeł. Najbardziej charakterystyczne dla tej postaci zespołu wibracyjnego są zmiany radiologiczne, czyli torbiele, martwice, złamania itp.

Schemat objawów choroby wibracyjnej (zespołu wibracyjnego

Górny rysunek – Zaznaczone na czerwono są głównie końcówki palców oraz niewielki obszar dłoni. – Oznacza to najwcześniejsze objawy, często związane z zaburzeniami krążenia (np. drętwienie, zblednięcia palców, tzw. „palce białe”). Środkowy rysunek – Zmiany obejmują większą część dłoni i podstawy palców. – Jest to bardziej zaawansowany etap, oznaczający rozwój dolegliwości czuciowych i nerwowych, np. osłabienie czucia, mrowienia, ból. Dolny rysunek – Czerwone obszary obejmują już całą dłoń, nadgarstek, a częściowo również przedramię. – To późny etap choroby wibracyjnej, w którym dochodzi do poważniejszych zmian naczyniowych, nerwowych i nawet mięśniowo-stawowych.

Najczęściej źródłem drgań są maszyny, narzędzia wibracyjne trzymane lub prowadzone rękami. Największym źródłem wibracji w środowisku pracy rolniczej są m.in.: ciągniki rolnicze, pilarki łańcuchowe i wiertarki.

Czynniki, które zwiększają ryzyko zachorowania to:

• wiek i umiejętności operatora;
• metody pracy (długość pracy, częstość odpoczynków, trzymanie narzędzia na biegu jałowym w ręku);
• predyspozycje zdrowotne;
• postawa ciała podczas pracy;
• typ i stan techniczny używanej maszyny;
• położenie rąk narażonych na drgania;
• przebyte choroby, związane z krążeniem krwi (np. związane z paleniem papierosów).

Pierwsze objawy choroby wibracyjnej:

• nadmierne zmęczenie i rozdrażnienie;
• mrowienie i drętwienie palców lub ich bolesne pieczenie (mogą pojawiać się w nocy i powodować zaburzenia snu);
• utrata siły w rękach (trudno utrzymać ciężkie przedmioty);
• brak czucia w palcach;
• pogorszenie normalnego odczuwania temperatury;
• zakłócenia koordynacji ruchów (trudności w zapinaniu guzików, wiązaniu butów itp.);
• czubki palców bledną pod wpływem wilgoci i zimna, a gdy palce wracają do normalnego stanu czerwienieją i pojawia się ból.

Jak uchronić się przed choroba wibracyjną. 

Aby uchronić się przed chorobą wibracyjną, kluczowe jest ograniczenie czasu pracy z narzędziami i pojazdami generującymi drgania oraz robienie regularnych przerw na odpoczynek. Należy ponadto stosować odpowiednio dobrane rękawice antywibracyjne oraz dbać o prawidłową technikę pracy, unikając zbyt mocnego zacisku narzędzi. Istotne jest również regularne serwisowanie maszyn, ponieważ zużyty sprzęt wytwarza większe drgania. W chłodne dni należy ręce trzymać w cieple, ponieważ zimno zwiększa podatność na uszkodzenia spowodowane drganiami. Regularne badania profilaktyczne pozwalają natomiast wcześnie wykrywać niepokojące objawy i podjąć działania ochronne.

 

Bibliografia:

1. http://1. https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/94131/20220217111759&BP_2_2022_20_23.pdf