Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego

1. Czy rolnik może podlegać nadal ubezpieczeniu społecznemu rolników po podjęciu pozarolniczej działalności gospodarczej?

Tak, o ile rolnik ten spełnia warunki określone w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznemu 
rolników, w tym w szczególności:

• przed podjęciem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy (tj. ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu oraz ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu) nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata,
• złoży w Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej. Złożenie takiego oświadczenia we Wniosku do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG-1) we wskazanym terminie traktowane jest jak spełnienie ww. warunku ustawowego,
• nadal prowadzi działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym produkcji rolnej, o którym mowa w załączniku do ww. ustawy,
• nie jest jednocześnie pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym,
• nie posiada ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

2. Czy rolnik może zgłosić do ubezpieczenia w KRUS syna, który prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu podlega ubezpieczeniu w ZUS?

Nie. Obowiązujące przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie przewidują możliwości objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników w pełnym zakresie (tj. ubezpieczeniem emerytalno-rentowym oraz ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim) osoby podlegającej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w ZUS, w tym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Osoba taka może zostać objęta jedynie ubezpieczeniem wypadkowym, chorobowym i macierzyńskim na wniosek, wyłącznie w zakresie ograniczonym do jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej.

3. Czy w sytuacji zmniejszenia powierzchni gospodarstwa rolnego poniżej 1 ha przeliczeniowego mogę nadal podlegać ubezpieczeniu w KRUS dalej prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą?

Nie. Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie przewidują możliwości kontynuowania podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przy jednoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej w sytuacji, gdy całkowita powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 1 ha przeliczeniowego.

4. Czy są jakieś limity dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej dla rolnika ubezpieczonego w KRUS?

Tak. Osoba podlegająca ubezpieczeniu społecznemu rolników i jednocześnie prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zobowiązana jest przedstawić w nieprzekraczalnym terminie do dnia 31 maja każdego roku podatkowego zaświadczenie albo oświadczenie, że kwota należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za poprzedni rok podatkowy nie przekroczyła rocznej kwoty granicznej. Roczną kwotę graniczną ogłasza minister właściwy do spraw rozwoju wsi w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze obwieszczenia. Wysokość rocznej kwoty granicznej jest dostępna na stronie KRUS pod linkiem: Roczna kwota graniczna.

5. Czy zostanę wyłączony z ubezpieczenia w KRUS, gdy mój podatek należny z pozarolniczej działalności gospodarczej za poprzedni rok podatkowy jest większy niż roczna kwota graniczną, w sytuacji gdy trwale zaprzestanę prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej przed 31 maja?

Nie. Ubezpieczenie społeczne rolników nie ustaje, jeśli rolnik lub domownik zaprzestał prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej przed upływem terminu na złożenie zaświadczenia albo oświadczenia w sprawie kwoty należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

6. Czy rolnik-przedsiębiorca z podwójną składką emerytalno-rentową w KRUS może nadal podlegać ubezpieczeniu w KRUS na dotychczasowych zasadach, w sytuacji, gdy zostanie dodatkowo wspólnikiem spółki jawnej lub komandytowej prowadzącej działalność pozarolniczą?

Nie. Osoba będąca wspólnikiem takich spółek ma tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego w ZUS. W takiej sytuacji ubezpieczenie społeczne rolników ustaje.

7. Czy rolnik może nadal podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników po podjęciu działalności nierejestrowanej?

Tak, jeśli prowadzona pozarolnicza działalność gospodarcza jest działalnością nierejestrowaną wg przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców. Działalność nierejestrowana (nieewidencjonowana) to działalność, która nie wymaga rejestracji w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Rolnik lub domownik, który podejmuje prowadzenie takiej działalności podlega nadal ubezpieczeniu społecznemu rolników na dotychczasowych zasadach. Informacje na temat zasad prowadzenia działalności nierejestrowanej można znaleźć w Serwisie informacyjno-usługowym dla przedsiębiorcy Biznes.gov.pl.

II. Warunki uzyskania zaświadczenia A1 potwierdzającego ustawodawstwo polskie w zakresie ubezpieczenia społecznego rolników dla ubezpieczonego rolnika

1. Czy KRUS potwierdza ustawodawstwo polskie na zaświadczeniu A1?

Tak. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdza ustawodawstwo polskie w zakresie ubezpieczenia społecznego rolników na zaświadczeniach A1, w związku z wykonywaniem działalności na własny rachunek (prowadzonej działalności rolniczej lub dodatkowej pozarolniczej działalności gospodarczej) w innych państwach UE/EFTA lub Wielkiej Brytanii.

2. Jak uzyskać zaświadczenie A1?

W celu uzyskania zaświadczenia A1 należy złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia o właściwym ustawodawstwie A1 i załączyć dokumentację do tego wniosku. Wniosek jest zamieszczony na stronie internetowej KRUS pod adresem www.gov.pl/krus w zakładce: formularze i wnioski → ubezpieczenia → formularz wniosku o wydanie zaświadczenia o właściwym ustawodawstwie.

3. Gdzie złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia o właściwym ustawodawstwie A1? 

Wniosek o wydanie zaświadczenia o właściwym ustawodawstwie A1 i dokumentację w sprawie należy złożyć do jednostki terenowej KRUS właściwej dla miejsca położenia gospodarstwa 
rolnego.

4. Jaka dokumentacja powinna zostać załączona do wniosku o wydanie zaświadczenia o właściwym ustawodawstwie A1?

Pisemne oświadczenia dotyczące rodzaju wykonywanej działalności na własny rachunek w Polsce i poza terytorium Polski, czasu wykonywania tej działalności za granicą, dochodu uzyskanego w Polsce albo faktur i rachunków potwierdzających taki dochód oraz przewidywany dochód do uzyskania za granicą lub umowę (kontrakt) na wykonywanie działalności za granicą ze wskazanym dochodem.

5. W jakim celu KRUS wymaga załączenia dokumentów w sprawie wydania zaświadczenia A1?

Takie dokumenty są niezbędne do ustalenia przez KRUS znacznej części działalności na własny rachunek wykonywanej w Polsce, którą wnioskujący rolnik powinien uzyskać z tytułu  prowadzonej na terytorium Polski działalności zgodnie z art. 13 ust. 2 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 oraz art. 14 ust. 8 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009.

Warunek znacznej części pracy uznaje się za spełniony, gdy stanowi nie mniej niż 25% w państwie zamieszkania, czyli w Polsce. Art. 14 ust. 8 rozporządzenia (WE) nr 987/2009 stanowi, że warunek ten ustala się na podstawie następujących kryteriów orientacyjnych takich jak obrót, czas pracy, liczbę świadczonych usług lub dochód. Wskazane kryteria powinny wynikać z przedłożonych przez wnioskodawcę dokumentów. 

6. Gdzie została określona podstawa prawna dotycząca wymogu załączenia do wniosku dokumentów dotyczących prowadzonej działalności?

Wymóg dołączenia takiej dokumentacji wynika z art. 3 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009, który stanowi, że osoby, do których ma zastosowanie  rozporządzenie podstawowe zobowiązane są do przekazania instytucji właściwej informacji, dokumentów lub dowodów niezbędnych dla ustalenia ich sytuacji lub sytuacji ich rodzin oraz do określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa. 

7. W jakich sytuacjach KRUS wydaje zaświadczenie A1?

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdza rolnikom ustawodawstwo polskie na zaświadczeniach A1 w następujących przypadkach:

• równoczesnego prowadzenia działalności rolniczej w Polsce i w drugim państwie, jeżeli znaczna część tej działalności rolniczej prowadzona jest w Polsce (w praktyce w sytuacji posiadania przez rolnika gospodarstwa rolnego położonego na terytorium Polski i sąsiadującego państwa UE),
• prowadzenia w Polsce działalności rolniczej oraz dodatkowo działalności gospodarczej (na warunkach określonych przepisami art. 5 a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników) i okresowego wykonywania tej działalności gospodarczej w innym państwie UE/EFTA lub Wielkiej Brytanii, jeżeli spełniony zostanie warunek wykonywania w Polsce znacznej części działalności uzyskanej zarówno z prowadzonej w działalności rolniczej i działalności gospodarczej,
• prowadzenia w Polsce działalności rolniczej oraz założenia i prowadzenia dodatkowej działalności gospodarczej w innym państwie UE/EFTA lub Wielkiej Brytanii, jeżeli spełniony zostanie warunek wykonywania w Polsce znacznej części działalności uzyskanej w tym przypadku z działalności rolniczej prowadzonej w Polsce w porównaniu do działalności gospodarczej prowadzonej w innym państwie.

8. Czy domownik rolnika może też uzyskać zaświadczenie A1?

Tak. Ubezpieczony w KRUS domownik rolnika może też uzyskać potwierdzenie ustawodawstwa polskiego na zaświadczeniu A1 w następującym przypadku:

• prowadzenia w Polsce dodatkowej działalności gospodarczej (na warunkach określonych przepisami art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników) i okresowego wykonywania tej działalności gospodarczej w innym państwie UE/EFTA lub Wielkiej Brytanii, jeżeli spełniony zostanie warunek wykonywania w Polsce znacznej części działalności uzyskanej z działalności gospodarczej oraz okres wykonywania tej działalności za granicą nie będzie kolidował z wykonywaniem pracy w gospodarstwie rolnym na rzecz rolnika.

III. Z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego

1. Posiadam 155 hektarów przeliczeniowych gruntów rolnych oraz szklarnię 200 m kwadratowych i płacę podatek dochodowy do Urzędu Skarbowego z tytułu prowadzenia działu specjalnego produkcji rolnej. Czy mogę zapłacić składkę zdrowotną liczoną z gruntów, która wynosiłaby 155 zł? 

Nie. Ponieważ jeśli rolnik prowadzi dział specjalny produkcji rolnej mimo posiadania gruntów rolnych i prowadzenia na nich działalności rolniczej to składka zdrowotna zawsze liczona jest od dochodu z działów specjalnych produkcji rolnej. Jest to kwota 9% od zadeklarowanej kwoty dochodu, jednak nie mniejszej niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. Czyli w 2026 r.  minimalna składka wynosi 433 zł miesięcznie (9% x 4806 zł minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2026 r.).

2. Czy muszę poinformować o zakończeniu nauki przez moje dziecko, które ukończyło już 18 rok życia?

Tak, ponieważ możliwość korzystania z ubezpieczenia jako członek rodziny przez dziecko pełnoletnie uzależnione jest od kontunuowania nauki.

IV. Z zakresu opłacania składek i dochodzenia

1. Czy składki na ubezpieczenie społeczne rolników i na ubezpieczenie zdrowotne można opłacić jednym przelewem? 

Nie, ponieważ dla wpłat składek na ubezpieczenie społeczne rolników, jak i na ubezpieczenie zdrowotne, przypisane są dwa różne konta bankowe. 

2. Gdzie znajdę numer UNO, który należy wpisać w tytule przelewu składki?

W przelewie na opłatę składki należy wpisać numer UNO płatnika, który znajduje się w decyzji o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników, ale również w innych pismach z zakresu  ubezpieczeń z jednostki organizacyjnej KRUS.

3. Nie mam pieniędzy na opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Czy może mi zostać udzielona jakaś pomoc w ich spłacie?

Tak, płatnikom mającym trudności w opłaceniu składek bieżących może zostać udzielona ulga w formie odroczenia terminu płatności składki, a w przypadku istnienia już zaległości, rozłożenia 
zaległości na raty. W tym celu należy złożyć umotywowany wniosek o udzielenie ulgi do jednostki organizacyjnej KRUS, w której ewidencji dana osoba figuruje