Zdrowie rolnika pod lupą

01.12.2025

Długie godziny w polu, praca fizyczna, zmienne warunki atmosferyczne, kontakt ze zwierzętami czy obecną w gospodarstwie chemią powodują, że Twoje ciało wystawione jest na różne zagrożenia. Warto więc nie systematycznie kontrolować stan zdrowia zanim pojawią się objawy, a także zapobiegać lub ograniczać rozwój chorób – to właśnie umożliwia program profilaktyczny „Moje Zdrowie”, realizowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, który pozwala na wykonanie istotnych badań laboratoryjnych i pomiarów zdrowia we wczesnym etapie, jeszcze przed pojawieniem się lub rozwinięciem objawów choroby.

Dlaczego badania laboratoryjne są tak ważne?

Badania laboratoryjne stanowią jeden z filarów profilaktyki zdrowotnej. Pozwalają wcześnie wykryć choroby, często zanim pojawią się objawy, a także monitorować stan zdrowia i skutecznie leczyć i ograniczyć ryzyko rozwoju wielu schorzeń. W dobie chorób cywilizacyjnych – takich jak cukrzyca, nadciśnienie czy miażdżyca – regularne badania są inwestycją w dobrostan człowieka.

Na czym polega program „Moje Zdrowie”?
Kto może skorzystać?

Każda osoba od 20 roku życia ubezpieczona w NFZ może wziąć udział w programie.
Osoby w wieku 20-49 lat mogą wziąć udział raz na 5 lat, natomiast osoby powyżej 49 lat – raz na 3 lata.
Jeśli wcześniej uczestniczyłeś w programie Profilaktyka 40 Plus, możesz rozpocząć „Moje Zdrowie” po upływie minimum 12 miesięcy od ostatnich badań.

Jak to wygląda w praktyce?

1. Wypełniasz ankietę zdrowotną – możesz to zrobić:

w swoim Internetowym Koncie Pacjenta (IKP), zakładka „Profilaktyka”;
w aplikacji mobilnej mojeIKP;
bezpośrednio w przychodni POZ, do której jesteś zapisany.

2. W Twojej przychodni POZ wystawiane jest skierowanie na badania laboratoryjne. Przychodnia powinna je wykonać w ciągu ok. 30 dni.
3. Wykonujesz badania w punkcie pobrań, zgodnie ze skierowaniem.
4. Po otrzymaniu wyników odbywasz wizytę podsumowującą w przychodni POZ – tam sprawdzane są także parametry takie jak ciśnienie, tętno, wskaźniki masy ciała (BMI), obwód
talii i bioder (WHR) oraz otrzymujesz indywidualny plan zdrowotny.

Co program Ci daje?

możliwość wczesnego wykrycia chorób układu krążenia, cukrzycy, chorób nerek, wątroby czy np. zakażeń wirusowych;
kompleksową ocenę stanu zdrowia – zanim pojawią się objawy;
indywidualny plan działań: zalecenia żywieniowe, wskazówki odnośnie aktywności fizycznej, harmonogram badań i szczepień, a także świadomość mankamentów Twojego zdrowia – obszarów wymagających pogłębienia diagnostyki.

Badania podstawowe (dla wszystkich uczestników)

Zawierają się w nich:

morfologia krwi – sprawdza m.in. liczbę czerwonych i białych krwinek, hemoglobinę, hematokryt; wskazuje ogólny stan zdrowia, ryzyko anemii, infekcji, czy zaburzeń krwi;
stężenie glukozy we krwi – pozwala wykryć podwyższone poziomy cukru, które mogą świadczyć o zagrożeniu cukrzycą lub już jej przebiegu;
lipidogram – zestaw badań, który pomaga ocenić ryzyko chorób układu krążenia i obejmuje:
- cholesterol całkowity (tc),
- frakcję ldl („zły” cholesterol),
- frakcję hdl („dobry” cholesterol);
- trójglicerydy (tg);
- kreatynina wraz z oszacowaną wartością egfr – wskaźnikiem funkcji nerek; dla osób pracujących fizycznie, narażonych na odwodnienie, obciążenia mięśniowe lub kontakt z chemikaliami, sprawne nerki są kluczowe;
- TSH (hormon tyreotropowy) – badanie tarczycy; zaburzenia pracy tarczycy mogą wpływać na metabolizm, samopoczucie, zmęczenie, co w aktywnym zawodzie rolnika ma spore znaczenie;
- badanie ogólne moczu – pokazuje m.in. czy w moczu znajdują się białko, glukoza, może też
- wskazać infekcję dróg moczowych.

Badania rozszerzone (zależnie od wieku i wyników ankiety)

W zależności od wyników wywiadu zdrowotnego, wieku czy czynników ryzyka, może zostać zlecony pakiet rozszerzony, który obejmuje m.in.:

próby wątrobowe: ALAT, AspAT, GGTP – ocena funkcji wątroby; ważne m.in. gdy pracujesz w warunkach, które mogą obciążać wątrobę (np. kontakt z pestycydami, środki ochrony roślin);
PSA całkowity u mężczyzn po 50 roku życia – badanie przesiewowe gruczołu krokowego – dla rolnika po 50-tce może być to istotny „punkt kontrolny”;
anty-HCV – badanie w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu C;
lipoproteina A – wykonana raz w życiu w ramach programu w wieku 20-40 lat. Pomaga ocenić ryzyko miażdżycy niezależnie od standardowego lipidogramu;
test na krew utajoną w kale – metoda FIT-OC, u osób po 50 roku życia. – badanie przesiewowe w kierunku nowotworu jelita grubego.

Co wskazują poszczególne badania – w praktyce

Wynik podwyższonej glukozy może sugerować stan przedcukrzycowy lub cukrzycę – bez leczenia może to prowadzić do uszkodzeń nerwów, oczu, nerek.
Nieprawidłowy lipidogram (wysoki LDL, wysoki TG, niski HDL) oznacza zwiększone ryzyko chorób serca, miażdżycy, zawału – a w Twojej pracy oznacza to większe ryzyko nagłego pogorszenia kondycji.
Wyższy poziom kreatyniny lub obniżone eGFR może oznaczać pogorszoną funkcję nerek – odwodnienie, wysiłek, ekspozycja na chemikalia może to przyspieszyć.
Wskaźniki próby wątrobowej (ALAT, AspAT, GGTP) pozwalają wykryć uszkodzenie wątroby – np. przez czynniki zawodowe, alkohol, środki ochrony roślin lub zaburzenia metaboliczne.
TSH poza normą może znaczyć niedoczynność lub nadczynność tarczycy – co wpływa na energię, zdolność pracy, masę ciała.
Badanie moczu może wykryć infekcje układu moczowego, obecność białka (co możesugerować uszkodzenie nerek) lub inne odchylenia wymagające diagnostyki.
Test na krew utajoną w kale może wskazać na wczesne zmiany nowotworowe w jelicie grubym – im wcześniej wykryte, tym większa szansa na skuteczne leczenie.
PSA podwyższone może być sygnałem do dalszej diagnostyki gruczołu krokowego u mężczyzn po 50 roku życia.

Regularne badania laboratoryjne to podstawa świadomej, skutecznej profilaktyki zdrowotnej. Pozwalają wcześnie wykryć nieprawidłowości, zapobiegać poważnym chorobom i monitorować
funkcjonowanie organizmu.

Wszystkie informacje dotyczące ww. programu profilaktycznego można znaleźć pod linkiem:
https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne/.