W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Zobacz politykę cookies.

Informator ekonomiczny

Informacje ogólne

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Republika Kuby (República de Cuba) jest największą wyspą karaibską (na liście największych wysp świata zajmuje 15 miejsce), położoną w archipelagu Wielkich Antyli, o powierzchni 110,86 tys. km2. Od wybrzeży Florydy dzieli ją 180 km, a od Półwyspu Jukatan 210 km. Najbliższymi Kuby wyspami są: Jamajka, Kajmany, Bahamy i Hispaniola (Haiti i Dominikana). Oprócz głównej wyspy, w skład Republiki Kuby wchodzi ok. 1.600 mniejszych wysepek i atoli koralowych, z których największą, Wyspę Młodości (Isla de la Juventud), o powierzchni 2.200 km2, zamieszkuje 86 tys. osób.

Ludność Kuby liczy 11,2 miliona (ostatni spis z 2014 r.), z czego 75% żyje w miastach. Zaludnienie 102,3 os/km2. Główną grupę etniczną stanowią Mulaci (51%), następnie Biali (37%), Czarni (11%) i Chińczycy (1%). Wskaźnik przyrostu demograficznego: -0,03%.

Kubańczycy są głównie potomkami hiszpańskich kolonizatorów i niewolników z Afryki.

Stolicą Republiki Kuby jest Hawana (La Habana) - 2,4 mln mieszkańców.

Językiem urzędowym jest hiszpański. Angielskim posługuje się niewiele osób, głównie w dużych miastach i w ośrodkach turystycznych.

Warunki klimatyczne

Na Kubie panuje klimat tropikalny charakteryzujący się dużą wilgotnością i wysokimi temperaturami powietrza. W okresie od sierpnia do listopada mogą występować huragany i cyklony tropikalne.   Rozróżnia się porę deszczową (od maja do października) oraz porę suchą (od listopada do kwietnia). Średnia temperatura roczna wynosi około 25°C, przy średnim wskaźniku wilgotności na poziomie 75%. Podczas pory suchej temperatura w ciągu dnia może spaść do 15°C, na ogół jednak utrzymuje się w granicach 25°C, a w porze deszczowej wzrasta do 35°C. Średnie opady deszczu wynoszą 1.375 mm rocznie (w porze deszczowej średnio 1.059 mm, natomiast w sezonie suchym 316 mm). W ciągu roku notuje się 330 dni słonecznych.

Najwyższa, zanotowana w historii, temperatura na Kubie to prawie 40°C, najniższa to 0,6°C.

Główne bogactwa naturalne

Najważniejszym bogactwem naturalnym Kuby jest nikiel (37% zasobów światowych), w mniejszych ilościach występują kobalt, chrom i miedź. Kuba posiada także zasoby ropy naftowej i gazu. Najważniejszym obszarem eksploatacji ropy jest strefa między Hawaną i prowincją Matanzas (na wschód od stolicy), gdzie znajdują się złoża surowca szacowane na ok. 6 mld baryłek. Aktualnie produkcja na Kubie wynosi rocznie 19 mln baryłek ropy oraz 1,1 mld m3 gazu i pokrywa ok. 40% zapotrzebowania kraju.

Od kilku lat prowadzone są poszukiwania ropy naftowej pod kubańskim szelfem kontynentalnym oraz poza nim, w kubańskiej „Wyłącznej Strefie Ekonomicznej” (Zona Económica Exclusiva - ZEE) w Zatoce Meksykańskiej. Strefa ta obejmuje 112 000 km2, podzielonych na 59 obszarów wydobycia.

Strategia rządu kubańskiego ukierunkowana na przyciągnięcie inwestycji zagranicznych, obejmuje szereg projektów (w ramach tzw. portfela możliwości – cartera de oportunidades) poszukiwania i eksploatacji ropy naftowej na kubańskim szelfie kontynentalnym i w ZEE.

System walutowy, kurs i wymiana

Od 1 stycznia 2021 r. na Kubie obowiązuje zunifikowany system walutowy. W obiegu funkcjonuje jedynie peso kubańskie (CUP). 30 czerwca 2021 r. wycofane zostało peso wymienialne (CUC). Poza obiegiem fizycznym, jako waluta elektroniczna funkcjonuje również MLC (Moneda Libremente Convertible), którą można dokonywać płatności w niektórych punktach sprzedaży podstawowych produktów.  Płatności w tej walucie ograniczony jest do osób posiadających kubańskie konta bankowe i karty płatnicze. Oficjalny kurs wymiany USD wynosi 24 CUP, a Euro 27 CUP. Aktualnie istnieje równoległy rynek obrotu walutami.

Religia

Na podstawie konstytucji z 2018 r. Kuba jest państwem świeckim.

Kuba tradycyjnie jest krajem katolickim (ok. 60% mieszkańców zostało ochrzczonych), natomiast praktykujących katolików jest bardzo niewielu (ok. 1%). Kolejny 1% stanowią protestanci, wśród których najliczniejsi są zielonoświątkowcy i baptyści.  

Szeroko praktykowane są synkretyczne kulty afrykańskie znane jako Santería, również pod nazwą Regla de Ocha (Obrządek Ocha). Kulty te rozpowszechnili na Kubie niewolnicy ze szczepu Yoruba (zwanego na Kubie „Lucumi”, zamieszkującego region obecnej Nigerii), którzy następnie zasymilowali je z religią chrześcijańską poprzez włączenie własnych bogów do panteonu świętych katolickich. Słowo „santería” wywodzi się z hiszpańskiego słowa “santo” czyli święty. Kapłani santerii to santeros lub babalochas (babalawos) - „ojcowie tajemnic”.

Ważne znaczenie na Kubie ma kult Matki Boskiej z El Cobre, który korzeniami sięga 1687 r. Jest ona patronką całej wyspy, oficjalnie ustanowioną w 1916 r. przez papieża Benedykta XV i koronowaną w 1998 r. przez Jana Pawła II. Jest czczona i szanowana przez wszystkich bez względu na wyznanie, zarówno katolików jak i wyznawców religii afro-kubańskich. Niepokalana z El Cobre jest kubańskim symbolem wolności. Była patronką walki o niepodległość w wojnie z Hiszpanią, ruchu powstańczego walczących o zniesienie niewolnictwa, jej też w opiekę oddają się kubańscy uchodźcy.

W 2012 r. obchodzono 400-lecie objawienia się Matki Boskiej z El Cobre. Z tej okazji w marcu 2012 r. Papież Benedykt XVI złożył wizytę na Kubie. Była to druga w historii pielgrzymka Ojca Świętego na Kubę, pierwszą odbył Jan Paweł II w 1998 r. Trzecia wizyta papieska miała miejsce w 2016 r., gdy Kubę odwiedził papież Franciszek.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

1 i 2 stycznia – Rocznica Rewolucji. Dzień Wyzwolenia

Wielki Piątek (data ruchoma)

1 maja – Międzynarodowy Dzień Pracy

26 lipca – Dzień Powstania Narodowego (rocznica ataku na koszary Moncada w 1953 r.).

10 października – początek wojen o niepodległość

25 grudnia – Boże Narodzenie

31 grudnia – koniec roku.

Zwyczajowo każdego roku ustala się dniami wolnymi również 25 i 27 lipca.

Infrastruktura transportowa

Kuba posiada 11 lotnisk międzynarodowych, z których największym jest port lotniczy im. José Martí w Hawanie, obsługujący ponad 6,1 mln pasażerów rocznie (5,8 mln pasażerów z zagranicy).

W 10 portach morskich Kuby przeładowuje się rocznie ok. 566 mln ton towarów, z czego prawie połowa przypada na największy z nich: Mariel (60 km od stolicy kraju). Inne ważne porty to Hawana, Cienfuegos, Santiago de Cuba i Matanzas.

Kuba nie posiada granic lądowych.

Baza marynarki wojennej USA w Guantánamo jest dzierżawiona.

Obowiązek wizowy

Między Kubą i Polską istnieje obowiązek wizowy. Obywatele polscy udający się na Kubę muszą posiadać wizę, odpowiadającą celowi pobytu. Kartę Turysty można uzyskać za pośrednictwem biur podróży organizujących wycieczki na Kubę. Inne kategorie wiz wydaje Ambasada Kuby
w Warszawie (Godziny pracy: poniedziałek - piątek 08.30-15.30; ul. Domaniewska 34 A, 02-672 Warszawa; telefon: (22) 848 17 15, (22) 646 11 78 Fax: (22) 848 22 31; e-mail: embacuba@medianet.pl; Wydział Wizowy e-mail: consulcu@medianet.pl , godziny pracy: wtorek i czwartek 09.00-14.00.).

W przypadku podróży biznesowych należy posiadać tzw. wizę biznesową (visa de negocios), co umożliwia kontakty z lokalnymi instytucjami. Brak wizy biznesowej często stanowi podstawę do odmowy spotkania.

System administracyjny

Ustrój polityczny

Kuba jest państwem o ustroju komunistycznym i systemie monopartyjnym (Komunistyczna Partia Kuby – Partido Comunista de Cuba – PCC).

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą sprawuje 1-izbowy parlament - Zgromadzenie Narodowe Władzy Ludowej (Asamblea Nacional del Poder Popular), który wybierany jest co 5 lat, w wyborach powszechnych
i bezpośrednich (ostatnie wybory w marcu 2018 r.). 605-osobowe ZN zbiera się dwa razy w roku lub częściej w przypadku sesji nadzwyczajnych.

Jednym z naczelnych organów władzy pozostaje 21-osobowa Rada Państwa, wybierana przez parlament na okres 5-letniej kadencji. Przewodniczącym Rady Państwa jest Miguel Diaz-Canel. Przewodniczący Rady Państwa wybierany jest przez Zgromadzenie Narodowe na okres pięcioletni, na maksymalnie dwie kadencje.

Przewodnią rolę w państwie sprawuje partia komunistyczna (art. 5 konstytucji) i jej I sekretarz – obecnieMiguel Diaz-Canel, wybrany na tę funkcję podczas 8. kongres partii w 2021 r.

Członkowie ZN wybierani są raz na pięć lat w wyborach powszechnych (od rad osiedlowych, poprzez gminne, do zgromadzeń prowincjonalnych i do Zgromadzenia Narodowego).

Władza wykonawcza

Kierownictwo państwowe sprawuje prezydent (od 2019 r. Miguel Diaz-Canel). Innym naczelnym organem władzy jest Rada.

Zgodnie z Konstytucją Kuby, władzę wykonawczą sprawuje Rada Ministrów, która jest powoływana przez parlament na wniosek prezydenta. Na jej czele stoi Prezes Rady Ministrów (od 2019 r. Manuel Marrero).

W prowincjach i w gminach najwyższym organem władzy wykonawczej są odpowiednio, Zgromadzenia Władzy Ludowej i Rady Ludowe. W praktyce realna władza spoczywa w rękach kierownictwa Komitetów Partii Komunistycznej.

Struktura administracji gospodarczej

Za każdą gałąź gospodarki odpowiada oddzielne ministerstwo: górnictwa, przemysłu ciężkiego, przemysłu lekkiego, handlu wewnętrznego, hutnictwa, turystyki, transportu, wyżywienia itd.

Ogromna większość funkcjonujących na Kubie przedsiębiorstw (z wyjątkiem osób pracujących na własne konto, tzw. cuentapropistas, oraz firm zagranicznych) należy do państwa. Podlegają one, pod względem norm regulujących ich działalność, odpowiednim ministerstwom, a w dziedzinie spraw związanych z produkcją, finansami i innymi praktycznymi aspektami działalności – lokalnym Zgromadzeniom Władzy Ludowej. Za politykę gospodarczą odpowiada Ministerstwo Gospodarki i Planowania, którego szef jest jednocześnie wiceprzewodniczącym Rady Ministrów. Politykę fiskalną i budżetową kształtuje Ministerstwo Finansów i Cen, natomiast politykę monetarną – Bank Centralny.

Sądownictwo gospodarcze

Nie istnieje oddzielne sądownictwo gospodarcze. Spory w tej dziedzinie rozstrzygają sądy cywilne, karne lub pracy, w zależności od charakteru sprawy. W praktyce jednak bardzo rzadko trafiają one do sądów ze względu na scentralizowany system podejmowania decyzji i monopolistyczny charakter firm państwowych we wszystkich obszarach.

W oparciu o ustawę nr 250/07 działa Kubański Trybunał Arbitrażowy ds. Handlu Międzynarodowego, który rozstrzyga wyłącznie spory między podmiotami zagranicznymi i kubańskimi lub zagranicznymi działającymi na Wyspie.

Kuba jest sygnatariuszem Konwencji Genewskiej i Nowojorskiej.

Gospodarka

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Kubańska gospodarka opiera się na centralnym planowaniu i państwowej własności środków produkcji. Charakteryzuje się wyraźnym podziałem na dwa działy: zewnętrzny, relatywnie wydajny i konkurencyjny, obejmujący turystykę, produkcję dóbr luksusowych, eksport usług (głównie medycznych), wydobycie niklu i biotechnologię oraz wewnętrzny, obejmujący produkcję dóbr dystrybuowanych przez państwo wśród ludności.

Od 2011 r. rząd bardzo powoli wprowadza reformy mające na celu „aktualizację modelu gospodarczego”, nie zmieniają one jednak podstaw scentralizowanego i nakazowo-rozdzielczego systemu. Zapowiedziany przez władze okres wdrożenia wszystkich założeń reformy miał wynieść 5 lat, głównie w odniesieniu do likwidacji dotacji socjalnych i redukcji zatrudnienia w sektorze państwowym. Niemniej jednak, w 2017 r. specjalna komisja ustaliła, że wdrożono jedynie 17% planowanych reform. Mechanizmy reformy gospodarczej nie mają bezpośredniego przełożenia (poza sektorem prywatnym w rolnictwie) na wzrost produkcji dóbr (przemysł, budownictwo), a tym samym na poziom życia ludności. Wzrost PKB był dotychczas możliwy dzięki eksportowi usług (w dziedzinie ochrony zdrowia) świadczonych przez kubańskich specjalistów za granicą i rozwojowi sektora usług (głównie turystyki), a w mniejszych stopniu dzięki wzrostowi popytu wewnętrznego, inwestycjom i eksportowi. W 2019 r. liczba zagranicznych turystów odwiedzających Kubę wyniosła prawie 5 mln. Ograniczenia w podróżach wprowadzone w związku z kryzysem pandemicznym spowodowały drastyczny spadek liczby turystów odwiedzających Kubę i w 2021 r. było ich mniej o ponad 85% niz w 2019 r. W okresie styczeń – październik 2021r. wyniosła niecałe 320 tys. odwiedzających. 

Średnia pensja na Kubie w 2020 r. wyniosła prawie 50 USD. Nieco wyższe wynagrodzenia otrzymują osoby zatrudnione w budownictwie i górnictwie, jak również pracujące w gastronomii i usługach, na własny rachunek (cuentapropistas - ok. 6% ogółu zatrudnionych). Cuentapropistas nie są jednak przedsiębiorcami prywatnymi w pełnym znaczeniu tego słowa – mają tylko koncesje na wykonywanie określonej działalności usługowej, ale nie są właścicielami lokalu w którym pracują, ani jego wyposażenia. Wg danych przedstawionych przed Zgromadzeniem Narodowym w grudnia 2021 r. wynika, że po unifikacji i ujednoliceniu obowiązującej waluty średnia pensja w 2021 r. wyniosła 3 934 CUP (około 164 USD według oficjalnego kursu wymiany walut).

Kubański urząd statystyczny (Organización Nacional de Estadisticas e Información – ONEI), podał, że w 2018 r. i 2019 r. wskaźnik tempa wzrostu PKB Kuby utrzymywał się na poziomie około 2,2%, Kryzys związany z Covid-19 doprowadził bardzo silnego upadku gospodarczego i spadku w 2020 r. PKB o 10,9 %. Według oficjalnych danych w 2021 r. doszło do odbicia gospodarczego i wzrostu PKB na poziomie 2,0%. Rządu kubański prognozuje wzrost gospodarczy w 2022 r.  na poziomie 4,0%.

Oficjalna stopa bezrobocia wyniosła w 2019 r. 1,2%, natomiast w 2020 r. wartość ta wzrosła do 1,7%. Na kubie występuje nierejestrowane bezrobocie ukryte, które objawia się w nadmiernym zatrudnieniu w nieefektywnych, państwowych zakładach produkcyjnych i administracji.

Rząd w Hawanie zdaje sobie sprawę z niedoinwestowania i niskiej wydajności przedsiębiorstw.  Gospodarka Kuby jest zacofana technologicznie i zdekapitalizowana. Kraj potrzebuje rocznie co najmniej 2,5 mld USD inwestycji, aby nie mieć stabilny i zrównoważony wzrost gospodarczy. Stąd w ramach rządowej polityki „aktualizacji modelu gospodarczego”, kwestią kluczową jest przyciągnięcie inwestycji mogących przyczynić się do transferu technologii, zdynamizowania wzrostu PKB i rozwoju kraju.

Głównymi inwestorami na Kubie są Kanada, Hiszpania i Włochy. Ponad 50% inwestycji zagranicznych pochodzi z krajów Unii Europejskiej, głównie Hiszpanii (turystyka, przemysł naftowy, transport, usługi finansowe, zaopatrzenie w wodę, przemysł cementowy). Inwestycje kanadyjskie to przede wszystkim turystyka, energetyka i nikiel, natomiast włoskie - telekomunikacja. Ważnymi inwestorami na Wyspie są również firmy pochodzące z Wenezueli, Brazylii i Chin.

Ostatnie oficjalne dane dot. zadłużenia zagranicznego pochodzą z 2016 r. i określają je na ok. 18,2 mld USD. W 2016 r. Kuba wynegocjowała redukcję zadłużenia wobec Klubu Paryskiego, ale już w 2018 r. miała opóźnienia w spłacie, a w 2019 r. poprosiła o dalsze prolongaty spłat. W 2020 r. Kuba miała do spłacenia 4,3 mld USD długu zagranicznego, ale już na początku roku poprosiła o przeniesienie spłat na 2021 r., a następnie – ze względu na epidemię COVID-19 – na 2022 r. W kontekście potrzeby przyciągnięcia inwestycji zagranicznych, rząd w Hawanie zdaje sobie sprawę z konieczności pilnego uregulowania kwestii zadłużenia.

Wysoki poziom eksportu usług wynika głównie z „dyplomacji medycznej” – wysyłania za granicę znacznej liczby kubańskich pracowników służby zdrowia. Za granicą pracuje ponad 50 tys. kubańskich specjalistów w różnych dziedzinach, z czego połowę stanowią lekarze. Szacuje się, ze dochód Kuby z eksportu usług medycznych w 2018 r. wyniósł ok. 6,4 mld USD. Do najważniejszych towarów eksportowanych przez Kubę należą surowce nieprzetworzone (ponad 30% eksportu), przede wszystkim nikiel i ropa naftowa. W dalszej kolejności znajdują się produkty chemiczne (leki i szczepionki), cukier, wyroby tytoniowe (cygara), ryby, owoce cytrusowe i kawa.

Kuba jest uzależniona od importu podstawowych dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych. Ponad 80% konsumowanej przez kraj żywności jest sprowadzane z zagranicy kosztem ponad 2 mld USD rocznie. Do ważnych składników kubańskiego importu zaliczyć należy paliwa, produkty przetworzone, urządzenia i maszyny transportowe, chemikalia i surowce. 

Głównymi partnerami handlowymi Kuby są Wenezuela, Chiny, Hiszpania, Kanada, USA, Brazylia, Włochy i Wietnam. Wenezuela jest strategicznym partnerem gospodarczym Kuby jako główny dostawca – na zasadach preferencyjnych – ropy naftowej (ponad 100 tysięcy baryłek dziennie) i najważniejszy odbiorca kubańskich usług medycznych, edukacyjnych i doradczych (oficjalne dane nie są publikowane, ich wartość szacowana jest na 4-5 mld USD w skali roku).

Główne sektory gospodarki

Około 90% PKB Kuby wytwarzane jest w sektorze państwowym. Do działów gospodarki o największym udziale w PKB należały w 2018 r.: handel i usługi dla ludności (18% PKB), ochrona zdrowia i opieka społeczna (17%), przemysł przetwórczy (11%), turystyka oraz rolnictwo i rybołówstwo. Szczególną pozycję w tym ostatnim sektorze zajmuje produkcja cukru, która jednak co roku spada (w 2018 r. najgorszy wynik od 100 lat).

Ważną gałęzią gospodarki jest turystyka przynosząca dochód w wysokości niespełna 3 mld USD rocznie. Przekazy pieniężne od rodzin kubańskich z zagranicy, głównie ze Stanów Zjednoczonych, wykazują stałą tendencję wzrostową. W 2019 r. ich wartość oszacowano na 3,7 mld USD i dodatkowo 3 mld USD w towarach. Wobec zdominowania sektora rolnego przez państwowe gospodarstwa i kontrolowane przez państwo kooperatywy, sektor ten charakteryzuje się niską wydajnością i stanowi niewielką część PKB (3%).

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Wyszczególnienie

2019

2020

PKB w cenach stałych (w mln USD)

56 932

50 698

PKB w cenach bieżących (w mln USD)

103 428

107 352

PKB na jednego mieszkańca w cenach stałych

   

Tempo wzrostu PKB w procentach

 -0,2

-10.9

Relacja deficytu/nadwyżki finansów publicznych do PKB w procentach

 -6,2

 -17,7

Relacja całkowitego długu publicznego do PKB w procentach

b.d.

b.d.

Stopa inflacji (indeks cen konsumpcyjnych CPI) w procentach

 -1,3

 18,5

Stopa bezrobocia w procentach

1,2

1,7

Wartość obrotów handlu zagranicznego (w mln USD)

  11 964

  8 933

Wartość eksportu towarowego (w mln USD)

  2 062

  1 703

Wartość importu towarowego (w mln USD)

  9 901

  7 230

Relacja deficytu/nadwyżki na rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego do PKB w procentach

b.d.

b.d.

Wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich w kraju urzędowania (w Euro lub USD)

b.d.

b.d.

Wartość zagranicznych inwestycji bezpośrednich kraju urzędowania za granicą (w Euro lub USD)

b.d.

b.d.

Handel zagraniczny

Wartość handlu zagranicznego Kuby w 2020 r. wyniosła 8,9 mld USD. Eksport dóbr w 2020 r. wyniósł 1,7 mld USD , podczas gdy import – 7,2 mld USD (saldo: -9,1 mld USD). W dziedzinie usług Kuba importowała w 2020 r. 812 mln USD, a wyeksportowała aż 6,9 mld USD. Tak wysoki poziom eksportu usług wynika głównie z „dyplomacji medycznej” – wysyłania za granicę znacznej liczby kubańskich pracowników służby zdrowia. Za granicą pracuje ponad 50 tys. kubańskich specjalistów w różnych dziedzinach, z czego połowę stanowią lekarze. Szacuje się, ze dochód Kuby z eksportu usług medycznych wynosi rocznie ponad 6 mld USD.

Najważniejszymi partnerami wymiany towarowej z Kubą były w 2020 r. Chiny (14,9%), Wenezuela (13,3%), Hiszpania (11%), Kanada (7,4%), Niderlandy (5,6%) oraz Argentyna (4,6%).

Kubański eksport trafia głównie do Kanady, Chin, Niderlandów, Hiszpanii, Portugalii i Niemiec, a import przybywa przede wszystkim z Wenezueli, Chin, Hiszpanii, Argentyny, Meksyku i Rosji. Struktura towarowa eksportu: surowce kopalne (31%), wyroby tytoniowe (11%), cukier (7%).

Inwestycje zagraniczne

W 2014 r. podczas corocznych Międzynarodowych Targów Hawańskich (FIHAV), minister handlu zagranicznego Rodrigo Malmierca Díaz przedstawił założenia polityki rządu na rzecz rozwoju gospodarczego i wzrostu inwestycji. Jej podstawą jest Ustawa nr 118 o inwestycjach zagranicznych, która weszła w życie 28 czerwca 2014 r. i zastąpiła ustawę 77/95 z 1995 r. Za sektory priorytetowe w kontekście przyciągnięcia kapitału zagranicznego uznano branże, w których Kuba planuje zwiększyć eksport lub produkcję na rynek krajowy w ramach substytucji importu (biotechnologia, budownictwo, turystyka, transport, przemysł wydobywczy, rolno-spożywczy i energetyka). Wśród zachęt oferowanych inwestorom znajdują się ulgi podatkowe dla spółek joint-venture, gwarancja ochrony majątku firmy, swoboda transferu zysków i dywidend za granicę oraz handlu z partnerami zagranicznymi. Ważnymi elementami polityki inwestycyjnej rządu są także: specjalna strefa ekonomiczna wokół portu Mariel, oferująca przedsiębiorcom dodatkowe preferencje oraz tzw. portfel możliwości (cartera de oportunidades), obejmujący ponad 300 projektów opiewających na łączną kwotę 9 mld USD. Na Kubie obecnie dopuszczone są trzy formy działalności zagranicznych podmiotów: firmy z kapitałem mieszanym (inwestora i kubańskiej firmy państwowej), firmy kontraktowe, gdzie partnerzy zachowują swój dotychczasowy status prawny i firmy ze 100% udziałem kapitału zagranicznego. Poza tym, możliwa jest współpraca w oparciu o kooperację produkcyjną i kontrakty na administrowanie, stosowane głównie w hotelarstwie, przy zachowaniu własności nieruchomości przez stronę kubańską. Wprowadzona w 2021 r. ustawa 46/2021 przewiduje możliwość tworzenia przedsiębiorstw mieszanych kubańsko-zagranicznych.

Głównymi inwestorami na Kubie są Kanada, Hiszpania i Włochy. Ponad 50% inwestycji zagranicznych pochodzi z krajów Unii Europejskiej, głównie Hiszpanii (turystyka, przemysł naftowy, transport, usługi finansowe, zaopatrzenie w wodę, przemysł cementowy). Inwestycje kanadyjskie to przede wszystkim turystyka, energetyka i nikiel, natomiast włoskie - telekomunikacja. Ważnymi inwestorami na Wyspie są również firmy pochodzące z Wenezueli, Brazylii i Chin.

Strategia rządu kubańskiego ukierunkowana na przyciągnięcie inwestycji zagranicznych, obejmuje szereg projektów (w ramach tzw. portfela możliwości – cartera de oportunidades). W tym celu utworzono również specjalną strefę ekonomiczną ZED Mariel, wokół portu w Mariel (ok. 45 km na wschód od Hawany). Wszystkie BIZ muszą zostać zaakceptowane przez poszczególne szczeble administracji, aczkolwiek od kilku lat trwają prace nad wprowadzeniem tzw. ventana única (jedyne okienko), gdzie inwestorzy mogliby załatwić wszystkie formalności łącznie.

Proces wydawania pozwoleń na działalność dla przedsiębiorstw jest długotrwały i zbiurokratyzowany. Negocjacje z kubańskim partnerem mogą trwać ponad dwa lata. Zagraniczny partner handlowy Kuby faktycznie ma bardzo niewielką moc decyzyjną, a ostateczna decyzja jest podejmowana na najwyższym poziomie rządu kubańskiego.

Zastosowane przez USA sankcje utrudniają transakcje handlowe i uniemożliwiają instytucjom finansowym operacje na Kubie. 16 czerwca 2017 r. Prezydent D. Trump ogłosił Narodowe Memorandum dot. wzmocnienia polityki USA wobec Kuby (National Security Presidential Memorandum on Strengthening the Policy of the United States Toward Cuba - Cuba NSPM). 9 listopada 2017 r. Departament Skarbu, Departament Handlu i Departament Stanu ogłosiły przepisy implementacyjne, które m.in. dotyczą zakazu transakcji z ponad 200 spółkami państwowymi (Cuba Restricted List).

Instrumentem zaostrzającym politykę wobec Kuby jest odwieszenie przez administrację D. Trumpa w maju 2019 r. Ustawy Helms-Burton z 1996 r (tzw. Libertad Act).

System finansowy jest słabo rozwinięty. Działalność kubańskich banków jest ograniczona amerykańskimi sankcjami (zakaz transakcji finansowych z Kubą) oraz wewnętrznymi przepisami, np. nakładającymi ograniczenia w wysokości przelewów lub wypłat gotówkowych z własnych kont.

Pomimo podejmowanych przez władzę kubańskie zachęt oraz prób przyciągnięci na wyspę zagranicznego kapitału osiągane rezultaty są przez władze kubańskie oceniane jako niezadowalające. Niska atrakcyjność dla inwestycji zagranicznych wynika przede wszystkim z obowiązujących regulacji prawnych, amerykańskim embargu, trudności w transferach i rozliczeniach z wyspą oraz braku przejrzystości w uzyskiwaniu pozwoleń na działalność. Wg rządowych planów do zrównoważonego rozwoju konieczne są BIZ na poziomie 2,5 mld USD rocznie (dające wzrost PKB rzędu 5%), natomiast dotychczas udało się przyciągnąć inwestycje o wartości ok. 450 mln USD rocznie (2014-18).

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Kuba jest członkiem założycielem WTO, jednak nie odgrywa tam aktywnej roli, wykorzystując to forum przede wszystkim do piętnowania amerykańskiego embarga handlowego obowiązującego od 1962 r. Kuba nie należy do głównych światowych instytucji finansowych (MFW, BŚ). Wchodzi natomiast w skład: Stowarzyszenia Państw Karaibskich (AEC – Asociación de Estados del Caribe), Stowarzyszenia Integracji Latynoamerykańskiej (ALADI – Asociación Latinoamericana de Integración), bloku ACP, zrzeszającego kraje Afryki, Karaibów i Pacyfiku oraz Wspólnoty Państw Latynoamerykańskich i Karaibskich (CELAC). Jest też aktywnym członkiem Boliwariańskiego Sojuszu dla Ameryki (ALBA-TCP, Alianza Bolivariana para los Pueblos de Nuestra América) – ugrupowania, w skład którego wchodzą oprócz Kuby: Antigua i Barbuda, Boliwia, Dominika, Grenada, Nikaragua, St. Kitts i Nevis, St. Lucia, St. Vincent i Grenadyny oraz Wenezuela. Ponadto jest członkiem: FAO, Międzynarodowej Organizacji Cukru (ISO - International Sugar Organization) i Międzynarodowej Organizacji Kawy (ICO - International Coffee Organization).

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

W świetle danych za rok 2020, Kuba dla UE-27 jest 85. pod względem wielkości obrotów partnerem handlowym (102. w imporcie i 75. w eksporcie), z 0,1% udziałem w obrotach. 

W 2020 r. (w porównaniu od roku 2019) import UE z Kuby wzrósł o 5,3% i osiągnął poziom ok. 363 mln EUR. Eksport UE do tego kraju spadł w tym okresie o 30,6%, do poziomu  1,46 mld EUR.

UE dla Kuby jest 1., pod względem wielkości obrotów, partnerem handlowym  (1. zarówno pod względem importu jak i eksportu). W 2020 r. udział importu z UE w ogólnym imporcie Kuby wyniósł 36,6%. W przypadku eksportu Kuby, współczynnik ten wyniósł 36,0%.

Według danych za 2020 r. UE jest pierwszym partnerem handlowym Kuby, przed ChRL (12,5%), Meksykiem (6,6%), Rosją (5,6%) i Wenezuelą (5,1%).

UE eksportuje na Kubę głównie maszyny, wyroby przemysłu przetwórczego, urządzenia transportowe, produkty chemiczne i produkty pochodzenia zwierzęcego (zwierzęta żywe, produkty spożywcze), natomiast do najważniejszych produktów importowanych przez UE z Wyspy należą paliwa kopalne (ropa), wyroby tytoniowe, napoje alkoholowe, towary rolno-spożywcze, w tym owoce cytrusowe, miód i owoce morza.

W latach 2017-2020 europejska pomoc rozwojowa dla Kuby potroiła się i wyniosła ok. 120 mln EUR na realizację programów w ramach priorytetów: 1) bezpieczeństwo żywnościowe, 2) środowisko naturalne, zmiany klimatu i energia, 3) wsparcie społecznej i gospodarczej modernizacji kraju. Dodatkowo, inicjatywy w zakresie dziedzictwa kulturowego mogą być wspierane z funduszy w ramach linii tematycznych. Kuba korzysta także z unijnych programów horyzontalnych o zasięgu regionalnym, finansowanych ze środków przeznaczonych na pomoc gospodarczą (Al-Invest, ALFA, URB-AL, @LIS).

Podpisana w grudniu 2016 r. Umowa o Dialogu Politycznym i Współpracy (Political Dialogue and Cooperation Agreement – PDCA), zakłada pomoc UE w modernizacji kubańskiej gospodarki, nie zawiera zapisów regulujących lub ułatwiających dostęp do rynku kubańskiego dla przedsiębiorstw z państw UE. Jest pierwszą umową dwustronną między UE i PCz UE a Kubą. Umowa zdefiniowała na nowo stosunki bilateralne między Hawaną a Unią oraz PCz, zastępując dotychczasowy dialog prowadzony w trybie ad hoc. PDCA zapewniła instytucjonalne ramy i platformę ściślejszej współpracy i dialogu w ramach szerokiej gamy dziedzin polityki, w tym pomocy zagranicznej, nie objęła jednak preferencji handlowych. Umowa zastąpiła unijne Wspólne Stanowisko wobec Kuby z 1996 r., które uzależniało dotychczasowy rozwój kontaktów politycznych od kwestii przestrzegania na Kubie praw człowieka i swobód obywatelskich. Umowa ma charakter przełomu politycznego i odzwierciedla znaczącą poprawę stosunków między Kubą a PCz UE.

Dwustronna współpraca gospodarcza

Gospodarcze umowy dwustronne

Aktualnie nie ma preferencyjnych uzgodnień handlowych między Kubą a UE. Dwustronne stosunki handlowe opierają się na zasadach i taryfach Światowej Organizacji Handlu (WTO). 

Podstawę prawną dwustronnych relacji Polski z Kubą stanowią m.in.:

Porozumienie w sprawie dostaw kompletnych obiektów na Kubę, obowiązujące od dnia 25 czerwca 1960 r.;

Umowa między Rządem PRL a Rewolucyjnym Rządem Republiki Kuby o współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej, obowiązująca od dnia 11 września 1960 r.;

Umowa między Rządem PRL a Rewolucyjnym Rządem Republiki Kuby w sprawie udzielenia Republice Kuby kredytu na dostawę maszyn, urządzeń i kompletnych obiektów, obowiązująca od dnia 11 listopada 1995 r.;

Umowa o płatnościach między PRL a Republiką Kuby, obowiązująca od dnia 6 sierpnia 1976 r.;

Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Kuby w sprawie udzielenia Rządowi Republiki Kuby kredytu na dostawę maszyn i urządzeń oraz usług technicznych, obowiązująca od dnia 15 grudnia 1979 r.;

Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Kuby o cywilnej komunikacji lotniczej, obowiązująca od 18 lutego 1975 r.;

Umowa o transporcie morskim między Rządem PRL a Rządem Republiki Kuby, podpisana w dniu 2 listopada 1984 r.;

Umowa między Rządem PRL a Rządem Republiki Kuby o współpracy w zakresie polepszenia obsługi technicznej maszyn, urządzeń i innych wyrobów dostarczanych przez PRL Republice Kuby, podpisana 12 marca 1985 r.;

Teksty obowiązujących umów dostępne są m.in. na portalu http://www.traktaty.msz.gov.pl/

Dwustronna wymiana handlowa

W 2020 r. zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego obroty w handlu produktami i usługami wyniosły 78 156 tys. EUR, w tym polski eksport – 64 503 tys. EUR oraz import – 13 653 tys. EUR.  W strukturze handlu między Polską a Kubą dominują produkty rolno-spożywcze. Polska eksportuje na Kubę głównie: „produkty pochodzenia zwierzęcego” i „gotowe artykuły spożywcze, alkohol, tytoń”. Ponadto mleko w proszku, mięso mechanicznie oddzielane, ziarno orkiszowe, słód zbożowy, części zamienne do samolotów. W imporcie dominowały „gotowe artykuły spożywcze, alkohol, tytoń”. (2,6 mln EUR) Polska importuje z Kuby przede wszystkim soki owocowe, cygara, tytoń nieprzetworzony i rum.

Interesującym i perspektywicznym obszarem współpracy polsko-kubańskiej jest sektor lotniczy. Firma Pezetel Aviation Sp. z o.o. podpisała w  ubiegłych latach szereg kontraktów dot. dostaw części do samolotów rolniczych polskiej produkcji używanych na Kubie.

Obroty handlowe między Polską a Kubą w mln. EUR

 

2017

2018

2019

2020

Eksport

38,6

16,4

74,1

63,6

Import

2,8

4,4

3,6

2,9

Saldo

36

12

71

61

Źródło: GUS

Wzajemne inwestycje

W ostatnich latach we wzajemnym obrocie gospodarczym nie było inwestycji.

Współpraca samorządów gospodarczych

Brak współpracy na szczeblu samorządów gospodarczych – nie istnieją na Kubie. 

Działa natomiast Kubańska Izba Handlowa, która jest instytucją zrzeszającą najważniejsze przedsiębiorstwa kubańskie. Izba jest członkiem Międzynarodowej Izby Handlowej i Europejskiego Centrum Współpracy Międzynarodowej.

W dniu 9 lipca 2009 r. Krajowa Izba Gospodarcza i Izba Handlowa Kuby podpisały nową umowę o współpracy, która stanowi aktualizację dokumentu obowiązującego od 2001 roku.

W ostatnich latach na Kubie regularnie przebywały misje gospodarcze zorganizowane przez KIG (ostatnio w 2016 i 2018 r.) i reprezentująca sektory: energetyczny, elektryczny, budowlany, samochodowy, spożywczy, biotechnologii, maszynowy, kosmetyczny i IT. W 2017 i 2019 r. misje na Kubie zorganizował Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego. Misje wzięły udział w Międzynarodowych Targach Hawańskich FIHAV 2017 i 2019. Ambasada RP zorganizowała podczas misji polsko-kubańskie fora gospodarcze, podczas których obok oficjalnych wystąpień odbyły się spotkania B2B. Strona kubańska poinformowała o swoim zainteresowaniu wzrostem wymiany handlowej z Polską i zaoferowała gotowość pomocy polskim przedsiębiorcom zainteresowanym współpracą z partnerami kubańskimi. W 2021 r. odbyło się kilka spotkań gospodarczych, dotyczących promocji oferty eksportowej i inwestycyjnej na Kubie, zielonym technologiom, a w listopadzie odbyło się seminarium Pomorskiego Brokera Eksportowego oraz Krajową Izbę Gospodarczą „Vamos a Cuba y Dominicana” zrealizowane z udziałem Ambasady RP w Hawanie.

Dostęp do rynku

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Kuba nie należy do łatwych rynków. Wszystkie ważne decyzje o charakterze ekonomicznym
i handlowym są podejmowane na szczeblu politycznym. Upolitycznienie i centralne sterowanie gospodarką prowadzi do zróżnicowanego traktowania zagranicznych partnerów i nierówności w dostępie do kubańskiego rynku.

Pomimo odczuwalnych braków na rynku, również w zakresie podstawowych produktów spożywczych, dostęp do niego jest utrudniony nie tylko z przyczyn politycznych, lecz także z powodu skomplikowanych procedur zakupowych oraz wygórowanych oczekiwań strony kubańskiej w odniesieniu do kredytowania dostaw z zagranicy lub długich terminów odroczenia płatności.

Najlepszą formą wejścia na rynek jest znalezienie odpowiedniego partnera kubańskiego, zainteresowanego importem towarów lub usług z Polski, posiadającego autoryzację Banku Centralnego na wydatkowanie środków i licencję importową obejmującą produkty oferowane przez polską firmę.

Kanały dystrybucji znajdują się pod całkowitą kontrolą firm państwowych powiązanych z danym sektorem towarowym. Zagraniczne firmy nie mają możliwości prowadzenia bezpośredniej sprzedaży detalicznej i hurtowej.

Dostęp do rynku pracy

Firmy posiadające siedzibę na Kubie mogą zatrudniać cudzoziemców. Konieczne jest przy tym uzyskanie zezwolenia z Ministerstwa Pracy. Zatrudnianie obywateli kubańskich obowiązkowo odbywa się za pośrednictwem państwowej agencji, która dysponuje pulą pracowników uprawnionych do podejmowania pracy w firmach z udziałem kapitału zagranicznego.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Na Kubie nie ma możliwości nabywania nieruchomości przez obcokrajowców
i zagraniczne podmioty prawne. Firmy, które chcą posiadać przedstawicielstwo na Wyspie, mogą wynająć nieruchomość za pośrednictwem jednej z państwowych agencji wynajmujących budynki
i lokale cudzoziemcom.

Wdrożone w 2011 r. reformy w tym obszarze dotyczą wyłącznie obywateli kubańskich zamieszkałych na Wyspie oraz cudzoziemców legitymujących się kartą stałego pobytu.

System zamówień publicznych

Zgodnie z dyspozycją Banku Centralnego większe zamówienia dokonywane przez ministerstwa
i przedsiębiorstwa państwowe muszą opierać się na porównywaniu kilku ofert przy uwzględnieniu jakości, ceny, warunków płatności, terminów dostawy, gwarancji i usług posprzedażnych.
W ministerstwach i przedsiębiorstwach działają komitety dewizowe, które jednomyślnie decydują o udzieleniu zamówienia. Szczegółowe procedury dotyczące zamówień regulują wewnętrzne przepisy poszczególnych instytucji. W procedurze zamówień stosuje się preferencje wobec producentów krajowych, którzy mają m.in. prawo do złożenia ostatniej oferty w postępowaniu.

Różnice kulturowe w kontaktach biznesowych

Nie ma istotniejszych różnic w obyczajach w porównaniu z Polską. Na Kubie cudzoziemcy cieszą się uprzywilejowanym statusem. Kubańczycy są bardzo życzliwi i często starają się pomóc obcokrajowcom w znalezieniu restauracji lub noclegu, choć czasami oczekują wynagrodzenia za okazaną pomoc.

Przydatne kontakty i linki

Oficjalna strona Rządu Republiki Kuby                                                  www.cubagob.cu 

Ministerstwo Spraw Zagranicznych                                                       www.cubaminrex.cu

Ministerstwo Handlu Zagranicznego i Inwestycji Zagranicznych     www.mincex.cu

Ministerstwo Gospodarki i Planowania                                                www.mep.cu

Ministerstwo Finansów i Cen                                                                  www.mfp.cu

Ministerstwo Informatyki i Telekomunikacji                                       www.mincom.gob.cu

Bank Centralny Kuby                                                                                 www.bc.gob.cu

Ambasada Republiki Kuby w Warszawie                                               www.cubadiplomatica.cu/polonia

Oficjalna prasa ekonomiczna:

Tygodnik „Opciones”: www.opciones.cu , podejmuje tematy związane z gospodarką, handlem i turystyką.

Miesięcznik „Negocios” wydawany przez rządową Agencję Prasową „Prensa Latina”.

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym:

Centrum Promocji Handlu Zagranicznego i Inwestycji Zagranicznych Rep. Kuby      www.cepec.cu

Kubański Urząd Statystyczny                                                                                                www.one.cu

Kubański Urząd Celny                                                                                                             www.aduana.co.cu

Izba Handlowa Republiki Kuby                                                                                             www.camaracuba.cu

Kubańskie Stowarzyszenie Ekonomistów i Księgowych

(ANEC – Asociación Nacional de Economistas y Contadores)                                       www.anec.cu


Data aktualizacji: 14.05.2020

{"register":{"columns":[]}}