Odra

Prowadzone obecnie badania są bardzo dokładne, pozwolą wychwycić moment intensywnego rozwoju „złotych alg” i przewidzieć ewentualny masowy zakwit tych glonów

– wyjaśnia Magda Gosk pełniąca obowiązki Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.

Prowadzenie stałych badań jest szczególnie istotne przed rozpoczęciem sezonu wegetacyjnego, aby kontrolować skalę rozwoju zjawiska. Prowadzone w ramach monitoringu interwencyjnego badania, jednocześnie dostarczają danych niezbędnych do dalszych prac badawczych oraz do stworzenia skutecznego planu naprawczego dla Odry.

Działania nie zakończyły się i są prowadzone wielokierunkowo. Zespoły, które do tej pory pracowały w ramach zespołu eksperckiego powołanego przez minister klimatu i środowiska, nadal kierunkowo analizują materiał i przeprowadzają dalsze prace badawcze

– wyjaśnia Andrzej Szweda-Lewandowski, Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska.

Eksperci z Zespołu ds. sytuacji na rzece Odrze współpracują z badaczami z innych krajów, m.in. z Austrii i USA, analizują dotychczasowe badania oraz doświadczenia, by znaleźć jak najskuteczniejsze metody przeciwdziałania rozwojowi „złotych alg”. Dlatego też dotychczasowe działania w wielu miejscach na świecie, gdzie obserwowane są masowe zakwity „złotych alg”, podobnie jak w Polsce, koncentrują się na analizie parametrów fizyko-chemicznych wody. Wiadomo, że na rozwój tych mało poznanych alg ma wpływ kombinacja wielu różnych czynników. Oprócz sprzyjających wartości pH, temperatury i zasolenia, kluczowa dla rozwoju i aktywności Prymnesium parvum jest też obecność w wodzie pokarmu w postaci związków azotu i fosforu. Badacze zwracają również uwagę na zawartość krzemu, będącego budulcem komórek tych mikro-glonów oraz żelaza koniecznego do procesu „oddychania”. Nie odkryto jeszcze, jaki czynnik bezpośrednio przesądza o uwolnieniu zabójczych dla ryb ichtiotoksyn. Zgodnie z literaturą do uwolnienia prymnezyn może dochodzić przy gwałtownej zmianie parametrów fizyko-chemicznych wody. Parametry te mają także wpływ na toksyczność tych związków.

Naukowcy wciąż intensywnie pracują nad wyjaśnieniem zjawiska, również z udziałem zespołów polskich badaczy. Ponadto w przygotowaniu jest raport, w którym przeanalizowane zostaną pozyskane dane o uwarunkowaniach środowiskowych zakwitu alg.

Obecnie zintegrowany monitoring na Odrze jest realizowany w 20 punktach pomiarowo--kontrolnych. Ponadto jest też prowadzony na Wiśle i innych rzekach oraz na największych polskich zbiornikach wodnych – łącznie w 74 punktach pomiarowych. Jak informował Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w komunikacie z 13 lutego br., dotychczasowe badania pilotażowe przeprowadzone w styczniu 2023 roku nie potwierdziły występowania „złotych alg” poza Odrą i Kanałem Gliwickim. Monitoring interwencyjny, obok państwowego jest nadzorowany przez Centralne Laboratorium Badawcze GIOŚ. W ramach monitoringu interwencyjnego badane są m.in. temperatura, przewodność, pH, zawartość tlenu rozpuszczonego, chlorków, siarczanów oraz sodu, związków azotu i fosforu, itp. Badania fitoplanktonu są prowadzone w 9 punktach pomiarowo-kontrolnych na Odrze i 10 punktach pomiarowo-kontrolnych na Wiśle oraz na większych ich dopływach: Baryczy, Warcie, Noteci, Sanie, Wieprzu, Pilicy, Narwi i Bugu, a także na 18 zbiornikach zaporowych, w tym 8 zbiorników w województwie śląskim i dwóch zbiornikach w województwie łódzkim – Zbiornik Sulejów i Jeziorsko. Dodatkowe próby fitoplanktonowe są pobierane w Przemszy, czyli głównym dopływie Wisły z rejonu zagłębia śląsko-dąbrowskiego, pomimo że nie jest to rzeka typu fitoplanktonowego.

W ramach działań zaradczych, Inspekcja Ochrony Środowiska opracowała priorytetowe „Wytyczne do planowania działalności organów Inspekcji Ochrony Środowiska w 2023 r.”. Obejmują one działania związane z ochroną wód przed zanieczyszczeniami, w tym pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Dokument jest też podstawą do opracowania planów kontroli sporządzonych przez poszczególne Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska.

Służby środowiskowe na bieżąco współdziałają z innymi podmiotami administracji państwowej i samorządowej odpowiedzialnymi za gospodarkę wodną i ochronę środowiska. Wyniki badań prowadzonych w ramach monitoringu interwencyjnego Odry oraz informacje na temat działań realizowanych przez Zespół ds. sytuacji na rzece Odrze są publikowane na portalu: https://www.gov.pl/web/odra/strona-glowna

Szczegóły dotyczące monitoringu jakości wód w Polsce znajdują się na portalu Głównego Inspektoratu Środowiska - jakość wód powierzchniowych: https://wody.gios.gov.pl/pjwp/