Czysta energia dla Afryki

10.10.2022

Strategicznym wyzwaniem kontynentu afrykańskiego, zamieszkałego przez jedną piątą światowej populacji, jest zapewnienie do 2030 r. powszechnego dostępu do energii elektrycznej przy utrzymaniu najniższego na świecie wskaźnika emisji gazów cieplarnianych per capita. Ostatni przegląd energetyczny Międzynarodowej Agencji Energii (IEA) „Africa Energy Outlook 2022” dostarcza szeregu wskazówek jak jednocześnie osiągnąć oba cele.

Według szacunków zawartych w przeglądzie, obecnie około 600 mln mieszkańców Afryki, przede wszystkim znajdujących się w jej subsaharyjskiej części, nie ma stałego dostępu do elektryczności, a kosztowna rozbudowa istniejących sieci energetycznych i tak będzie w stanie zaspokoić potrzeby mniej niż połowy z nich. Jedynym rozwiązaniem pozostają niezależne (najczęściej fotowoltaiczne) źródła energii, których masowa implementacja niesie ze sobą wiele korzyści środowiskowych i społecznych, ale wymaga zaangażowania wielu aktorów i poważnych środków – zdaniem autorów raportu około 25 mld USD rocznie. W skali światowych inwestycji w energię stanowi to jedynie 1% i jest porównywalne na przykład z kosztem budowy jednego dużego terminalu LNG.

Jeszcze większym wyzwaniem jest zmiana sposobu gotowania: obecnie niemal miliard ludzi, czyli około dwie trzecie całej populacji kontynentu, nie ma dostępu do bezpiecznych i mało-emisyjnych źródeł pozyskiwania ciepła, a dokonująca się transformacja energetyczna w tym zakresie opiera się w głównej mierze na instalowaniu kuchenek LPG. Obecny gwałtowny wzrost cen surowców energetycznych na świecie skutkuje coraz mniejszą atrakcyjnością tego rozwiązania i powrotem – jak obliczają autorzy raportu – niemal 30 mln gospodarstw domowych do tradycyjnego i mało bezpiecznego spalania różnego rodzaju odpadów. W raporcie analizowane są poszczególne schematy wsparcia dla wykorzystania bardziej zaawansowanego i czystszego spalania biomasy, instalowania kuchenek elektrycznych czy wykorzystania biogazu.

Industrializacja i rozwój transportu w Afryce, mimo promowanej elektryfikacji, będą prowadziły do wzrostu zużycia paliw kopalnych, tj. ropy i gazu, które obecnie w znacznej części są przeznaczane na eksport i stanowią główne źródło dochodów dla wielu państw producenckich takich jak Nigeria, Angola, Kongo czy Gabon. Dokonująca się transformacja w tym zakresie polegać będzie na rozbudowie magazynów i sieci dystrybucji paliw w celu zaspokojenia rosnącego wewnętrznego popytu, jak również rozwoju poza wydobywczych gałęzi gospodarek. Obecnie kraje eksportujące gaz ziemny otrzymują bonus w postaci skokowego wzrostu cen surowców oraz odwrócenia się Europy od rosyjskich dostaw i zastąpienia ich eksportem z innych kierunków. Wraz z planami stworzenia w Europie zeroemisyjnych gospodarek do 2050 r. korzystna sytuacja dla afrykańskich eksporterów paliw kopalnych może się szybko zmienić, odwrotnie, niż w przypadku producentów minerałów rzadkich, których Afryka jest olbrzymim dysponentem (40% światowych zasobów kobaltu, manganu i platyny – kluczowych dla produkcji baterii).

Choć w porównaniu do reszty świata państwa afrykańskie w większym stopniu narażone są na skutki zmian klimatycznych niż są za nie odpowiedzialne, to w ostatnim czasie już 12 z nich zobowiązało się do zerowych emisji netto. Obecny raport formułuje propozycje jak osiągnąć ten cel czyniąc gospodarkę nowoczesną i zrównoważoną, co wydaje się szczególnie pomocne również dla pozostałych przywódców państw Afryki przed zbliżającymi się negocjacjami klimatycznymi w ramach COP27, zaplanowanymi w listopadzie br. w Egipcie.

Więcej informacji:

https://www.oecd-ilibrary.org/energy/africa-energy-outlook-2022_2abd9ce2-en

IEA (2022), Africa Energy Outlook 2022, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/2abd9ce2-en