Polska w OECD

W webinarium udział wzięli w charakterze prelegentów przedstawiciele administracji z Polski – p. Agnieszka Łęska, Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Czech – p. Ladislav Trylč, Ministerstwo Środowiska, Węgier – p. Patrik Szakolczai z Ministerstwa Innowacji i Technologii i Słowacji – p. Martin Gergely z Ministerstwa Środowiska, a także z Komisji Europejskiej – p. Maria Banti  i OECD – p. Peter Börkey. Pracodawców i producentów sprzętu elektronicznego reprezentował p. Wojciech Konecki Prezes APPLiA Polska. Gospodarzem wydarzenia był Ambasador prof. Aleksander Surdej Stały Przedstawiciel Polski przy OECD.

Jak podkreślił w przesłaniu skierowanym do uczestników wydarzenia Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska pan Adam Guibourgé-Czetwertyński problem gospodarowania odpadami jest jednym z priorytetów Prezydencji Polski w V4. „Po 30 latach udanej współpracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej nasza współpraca jest dziś jeszcze ważniejsza, ponieważ stawiamy czoła bezprecedensowym okolicznościom. Dlatego wszystkie działania podejmowane w ramach priorytetów naszej prezydencji - w tym gospodarka odpadami - oraz nasze wspólne wysiłki na rzecz przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu muszą je uwzględniać” – powiedział A. Guibourgé-Czetwertyński.  

Odpady elektryczne i elektroniczne (często określane skrótem od nazwy angielskiej WEEE – waste from electrical and electronic equipment) to jeden z najszybciej rosnących elementów światowego problemu ekologicznego. Według danych ONZ w 2019 r. na całym świecie wytworzono rekordową ilość prawie 54 mln ton odpadów elektrycznych i elektronicznych, co oznacza wzrost o 21 procent w ciągu zaledwie pięciu lat. Przewiduje się, że do 2030 r. ilość ta wzrośnie niemal dwukrotnie i osiągnie 74 mln ton. Jednak w skali świata tylko 17% wytworzonych e-odpadów jest zbieranych i poddawanych recyklingowi. Ze względu na niewystarczające przepisy dotyczące zbiórki i recyklingu wiele krajów stoi w obliczu poważnych zagrożeń dla środowiska i zdrowia ludzi. Co więcej, „elektrośmieci” stają się coraz ważniejszym elementem transformacji energetycznej. Nie tylko ze względu na dynamiczny rozwój fotowoltaiki czy też wzrost ilości pojazdów elektrycznych, ale także ze względu na ich złożoność. Bardzo często WEEE określa się mianem "miejskiej kopalni", gdyż w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym można znaleźć wiele metali szlachetnych, surowców krytycznych oraz innych metali, których zasoby na świecie są ograniczone.

Unia Europejska posiada jeden z najbardziej zaawansowanych systemów zarządzania odpadami elektrycznymi i elektronicznymi. Pomimo restrykcyjnej legislacji (Dyrektywa WEEE z 2012 r.)  i ambitnych celów do osiągnięcia (45%) - średni poziom recyklingu tych odpadów w UE w 2018 r. wyniósł 46,8% - przed krajami europejskimi pozostają nadal duże wyzwania. Państwa V4 względnie sprawnie radzą sobie z systemem odzyskiwania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, jednak nowe wyższe cele (obowiązek odzysku 65% produktów wprowadzonych na rynek lub 85% produktów wyprodukowanych) mogą stanowić wyzwanie, szczególnie w kontekście rosnącej konsumpcji paneli fotowoltaicznych – co może prowadzić do chwilowego niedoboru „elektrośmieci” z danego koszyka, które muszą być w danym roku odzyskane z rynku.

Problem odpadów elektrycznych i elektronicznych to jednak problem globalny, a przy rozwoju sprzedaży internetowej sprzętów elektrycznych i elektronicznych właściwie nie zna granic, stąd też tak ważna jest polityka dotycząca odpowiedzialności producentów i silna współpraca międzynarodowa. Opracowany przez OECD w 2016 r. raport na temat „Extended Producer Responsibility” wskazuje, że jest to skuteczny instrument polityk zarządzania e-odpadami, pozwalający na zwiększenie recyklingu odpadów i zmniejszenie obciążenia budżetów publicznych. Na świecie obecnie funkcjonuje 130 systemów odpowiedzialności producentów wobec zarządzania WEEE.

Systemy te jednak wymagają ciągłego udoskonalania, szczególnie w zakresie zachęt dla producentów do projektowania i produkowania sprzętów, które łatwiej można poddać recyklingowi, czy też sprostania nowemu wyzwaniu jakim jest sprzedaż online i związane z tym zagrożenia takie jak „free-riding” czy też mniejsza konkurencyjność firm stosujących się do wymogów.

Webinarium było doskonałą okazją do pokazania jak kraje V4 radzą sobie z tym ważnym wyzwaniem środowiskowym, a także do wymiany poglądów na temat roli OECD w doradzaniu krajom w zakresie rozwiązywania problemów na poziomie regionalnym i europejskim.