Polska w OECD

World Energy Outlook 2023 to dogłębna analiza i strategiczny wgląd we wszystkie aspekty globalnego systemu energetycznego. W kontekście napięć geopolitycznych i niestabilnych rynków energii, tegoroczny raport analizuje jak zmiany strukturalne w gospodarkach i zużyciu energii zmieniają sposób, w jaki świat zaspokaja rosnące zapotrzebowanie na energię.

WEO 2023 wskazuje także na zmieniający się charakter bezpieczeństwa energetycznego 50 lat po założeniu IEA (Agencja powstała w wyniku szoku naftowego w 1974 r.).

Analizuje również, jakie zobowiązania rządy powinny podjąć podczas konferencji klimatycznej COP28 w Dubaju, aby utrzymać otwarte drzwi dla celu 1,5 °C. Jak co roku, w raporcie przeanalizowano wpływ współczesnych trendów energetycznych w kluczowych obszarach, takich jak inwestycje, przepływy handlowe, elektryfikacja i dostęp do energii.

WEO jak w poprzednich latach analizuje różne scenariusze, które odzwierciedlają obecne, rzeczywiste warunki i punkty wyjścia w politykach energetycznych. Scenariusz Ogłoszonych Polityk (Stated Policies Scenario - STEPS) przedstawia perspektywę opartą na najnowszych założeniach polityk, w tym energetycznej, klimatycznej i powiązanej z nimi polityce przemysłowej. Scenariusz Ogłoszonych Zobowiązań (Announced Pledges Scenario - APS) zakłada, że wszystkie krajowe cele energetyczne i klimatyczne wyznaczone przez rządy zostaną osiągnięte w całości i na czas. Scenariusz Zerowych Emisji Netto do 2050 r. (Net Zero Emissions by 2050 Scenario - NZE), ogranicza globalne ocieplenie do 1,5 °C. Jak wskazuje IEA ten ostatni nadal wymaga znaczących dodatkowych postępów.

Autorzy raportu podkreślają, że pomimo złożonego kontekstu geopolitycznego, ekonomicznego i kryzysu energetycznego, wyłania się nowa gospodarka oparta na czystej energii, na czele z fotowoltaiką i pojazdami elektrycznymi (EV). Inwestycje w czystą energię wzrosły o 40% od 2020 roku. Dążenie do ograniczenia emisji jest kluczowym powodem, ale nie jedynym. Ekonomiczne uzasadnienie dla zaawansowanych technologii pozyskania czystej energii jest bardzo silne. Bezpieczeństwo energetyczne jest również ważnym czynnikiem, szczególnie w krajach importujących paliwa, podobnie jak strategie przemysłowe i chęć tworzenia miejsc pracy związanych z czystą energią. W 2020 r. jeden na 25 sprzedanych samochodów miał napęd elektryczny; w 2023 r. będzie to już jeden na 5 samochodów. W 2023 r. ma zostać dodanych ponad 500 gigawatów (GW) mocy pozyskanej z odnawialnych źródeł energii - to nowy rekord. Ponad 1 miliard dolarów (USD) dziennie jest wydawany na wdrażanie energii słonecznej. Zdolność produkcyjna kluczowych komponentów systemu opartego na czystej energii, w tym modułów fotowoltaicznych i baterii do pojazdów elektrycznych, szybko rośnie. To właśnie dlatego IEA stwierdziła niedawno w swojej zaktualizowanej publikacji Net Zero Roadmap, że droga do ograniczenia wzrostu globalnej temperatury do 1,5 °C jest bardzo trudna – ale pozostaje otwarta.

IEA wskazuje w swojej publikacji, że następstwem globalnego kryzysu energetycznego może być zapoczątkowanie końca ery paliw kopalnych: dynamika stojąca za transformacją w kierunku czystej energii jest obecnie wystarczająca, aby globalny popyt na węgiel, ropę naftową i gaz ziemny osiągnął najwyższy poziom przed 2030 r. według STEPS. Udział węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego w globalnych dostawach energii - który przez dziesięciolecia utrzymywał się na poziomie około 80% – zaczyna spadać i do 2030 r. osiągnie 73% według STEPS. To ważna zmiana. Jeżeli jednak zapotrzebowanie na te paliwa kopalne utrzyma się na wysokim poziomie, tak jak miało to miejsce w przypadku węgla w ostatnich latach i tak jak ma to miejsce w prognozach STEPS dla ropy naftowej i gazu ziemnego, jest to zdecydowanie niewystarczające, aby osiągnąć globalne cele klimatyczne.

Chiny odgrywają olbrzymią rolę w kształtowaniu globalnych trendów energetycznych; wpływ ten ewoluuje wraz ze spowolnieniem ich gospodarki i dostosowaniem jej struktury, a także wraz ze wzrostem zużycia czystej energii. W ciągu ostatnich dziesięciu lat Chiny odpowiadały za prawie dwie trzecie wzrostu globalnego zużycia ropy naftowej, prawie jedną trzecią wzrostu zużycia gazu ziemnego i były dominującym graczem na rynkach węgla. Powszechnie uznaje się jednak, także w kręgach decydentów krajowych, że chińska gospodarka osiąga punkt zwrotny. Po bardzo szybkiej rozbudowie infrastruktury tego kraju, zakres dalszych możliwości się zawęża. Kraj ma już światowej klasy sieć szybkich kolei, a powierzchnia mieszkalna na mieszkańca jest obecnie równa japońskiej, mimo że PKB na mieszkańca jest znacznie niższy. To zjawisko wskazuje na niższy przyszły popyt w wielu energochłonnych sektorach, takich jak przemysł cementowy i stalowy. Chiny są również potęgą w dziedzinie czystej energii, odpowiadając za około połowę wzrostu produkcji energii wiatrowej i słonecznej oraz ponad połowę globalnej sprzedaży pojazdów elektrycznych w 2022 roku.

Samo ograniczenie wydatków na ropę i gaz nie wprowadzi świata na ścieżkę scenariusza NZE - kluczem do prawidłowej transformacji jest zwiększenie inwestycji we wszystkie elementy systemu czystej energii. 

Duże nadzieje pokładane są w rozwoju energetyki słonecznej. Odnawialne źródła energii będą stanowić 80% nowej mocy energetycznej do 2030 r. w ramach STEPS, przy czym sama fotowoltaika stanowić będzie ponad połowę.

Wykorzystuje to jednak tylko ułamek światowego potencjału. Energia słoneczna stała się ważnym globalnym przemysłem i ma przekształcić rynki energii elektrycznej nawet w STEPS. Istnieje jednak znaczne pole do dalszego wzrostu, biorąc pod uwagę plany produkcyjne i konkurencyjność technologii. Do końca dekady świat może mieć zdolność produkcyjną dla ponad 1 200 GW paneli rocznie. Jednak w STEPS w 2030 r. na całym świecie uruchomionych zostanie tylko 500 GW. Zwiększenie instalacji z tych poziomów rodzi pewne złożone pytania. Wymagałoby to środków – w szczególności rozbudowy i wzmocnienia sieci oraz dodania magazynowania – w celu zintegrowania dodatkowej fotowoltaiki z systemami elektroenergetycznymi i zmaksymalizowania jej wpływu. Moce produkcyjne są również wysoce skoncentrowane: Chiny są już największym producentem, a ich plany ekspansji znacznie przewyższają plany innych krajów. W związku z tym handel nadal będzie miał kluczowe.

Autorzy raportu analizują także sytuację na rynku LNG. Począwszy od 2025 r., bezprecedensowy wzrost liczby nowych projektów LNG przechyli szalę na korzyść równowagi rynków i oddali obawy o dostawy gazu ziemnego. Projekty, które rozpoczęły budowę lub podjęły ostateczną decyzję inwestycyjną, dodadzą 250 miliardów metrów sześciennych mocy skraplania gazu rocznie do 2030 roku, co stanowi prawie połowę obecnej globalnej podaży LNG. Ogłoszone harmonogramy sugerują szczególnie duży wzrost podaży skroplonego gazu płynnego w latach 2025-2027. Ponad połowa nowych projektów realizowana jest w Stanach Zjednoczonych i Katarze. znaczenie dla wspierania wdrażania energii słonecznej na całym świecie.

Dodatkowe LNG pojawia się w niepewnym momencie dla popytu na gaz ziemny i stwarza poważne trudności dla rosyjskiej strategii dywersyfikacji w kierunku Azji. Silny wzrost mocy produkcyjnych LNG łagodzi obawy o ceny i podaż gazu, ale pojawia się na rynku w czasie, gdy globalny wzrost popytu na gaz znacznie spowolnił od czasu "złotego wieku" z lat 2010. Szacujemy, że oprócz gazu zakontraktowanego długoterminowo dla użytkowników końcowych, ponad jedna trzecia nowego gazu będzie poszukiwać nabywców na rynku krótkoterminowym. Jednak dojrzałe rynki – zwłaszcza w Europie – przechodzą w fazę silniejszego spadku strukturalnego, a rynkom wschodzącym może brakować infrastruktury do wchłonięcia znacznie większych ilości, jeśli popyt na gaz w Chinach spadnie. Nadmiar LNG oznacza, że Rosja ma bardzo ograniczone możliwości pozyskania dodatkowych rynków. Udział Rosji w międzynarodowym obrocie gazem, który w 2021 r. wynosił 30%, zostanie zmniejszony o połowę do 2030 r. w ramach STEPS.

Analitycy IEA wskazują na 5 filarów koniecznych zmian do 2030 r. aby osiągnąć cele klimatyczne i utrzymanie wzrostu temperatury na świcie na poziomie 1,5 stopnia C: potrojenie moce OZE, podwojenie celów efektywności energetycznej, zmniejszenie popytu na paliwa kopalne o 25%, redukcja emisji metanu z paliw kopalnych o 75%, potrojenie inwestycji w czyste technologie energetyczne w gospodarkach wschodzących i rozwijających się.

Stałe Przedstawicielstwo RP przy OECD podobnie jak w latach ubiegłych przygotowało polskie tłumaczenie streszczenia WEO2023, które dostępne jest na stronie IEA https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023?language=pl

Cały raport World Energy Outlook dostępny jest na stronie IEA: World Energy Outlook 2023 – Analysis - IEA

---

IEA (2023), World Energy Outlook 2023, IEA, Paris https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023?language=pl, License: CC BY 4.0 (report); CC BY NC SA 4.0 (Annex A)