Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. J. Malczewskiego w Częstochowie

Jacek Malczewski herbu Tarnawa, (ur. 15 lipca 1854 w Radomiu, zm. 8 października 1929 w Krakowie) polski malarz, jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu przełomu XIX i XX wieku.

Życiorys

Malczewski urodził się w Radomiu, w starej, ale pozbawionej majątków ziemskich rodzinie szlacheckiej. Ród Malczewskich z Malczewa wydał także sławnego niegdyś poetę Antoniego Malczewskiego (ta gałąź rodziny samowolnie zmieniła herb Tarnawa na Abdank). Jego ciotką była znana mistyczka Wanda Malczewska. Z rodziny pochodził także generał WP i minister spraw wojskowych z czasów przewrotu majowego Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski. Jacek po kądzieli spokrewniony był z Jadwigą Łuszczewską, Karolem Szymanowskim i Jarosławem Iwaszkiewiczem.

Do 13. roku życia wychowywał się pod okiem rodziców, Juliana i Marii z Korwin Szymanowskich. Ojciec był generalnym sekretarzem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego guberni radomskiej, matka córką b. oficera wojsk napoleońskich Aleksandra, który ku rozpaczy “towarzystwa” ożenił się z panną służebną swych rodziców imieniem Brońcia. W roku 1867 rodzice wysłali Jacka do majątku wuja Feliksa Karczewskiego w Wielgiem, gdzie jego opiekunem i nauczycielem był Adolf Dygasiński. 4 lata później 17-letni Malczewski przeprowadził się do Krakowa, gdzie uczył się w gimnazjum oraz został wolnym słuchaczem Szkoły Sztuk Pięknych, a następnie (na prośbę Jana Matejki) opuścił gimnazjum i studiował tylko w SSP. W październiku 1875 wyjechał na dalsze studia do Paryża. Do pracowni Matejki powrócił jesienią 1877. W 1880 zwiedził Włochy, odwiedził Lwów, a potem Podole. W 1884 trafił do pałacu w Rozdole Karola Lanckorońskiego i wziął udział w zorganizowanej przez niego wyprawie archeologicznej do Azji Mniejszej. Z Karolem Lanckorońskim połączyła Malczewskiego wieloletnia przyjaźń.

Od 1884, od momentu śmierci ojca, w malarstwie Malczewskiego pojawił się powracający motyw śmierci. W 1885 wyjechał do Monachium, a w 1887 ożenił się z córką krakowskiego aptekarza Marią Gralewską. Z tego związku na świat przyszły dzieci: w 1888 córka Julia, a 24 października 1892 syn Rafał (później także malarz). W latach 18941897 zaczął tworzyć obrazy symbolistyczne. Był artystą znanym, cenionym i nagradzanym. Angażował się w działalność pedagogiczną w SSP i na kursach im. Baranieckiego ucząc malarstwa kobiety, które wówczas nie miały prawa studiować w SSP. W 1897 został jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich “Sztuka” (obok Teodora Axentowicza, Józefa Mehoffera, Stanisława Wyspiańskiego). W 1898 bardzo głęboko przeżył śmierć matki, a w 1900 po konflikcie z Julianem Fałatem opuścił krakowską ASP. Poza uczelnią pozostawał 10 lat organizując w tym czasie wiele wystaw swoich prac (Lwów 1903), podróżując między innymi ponownie do Włoch.

W 1910 rektorem ASP został Teodor Axentowicz, Malczewski powrócił na stanowisko profesora, aby w 1912 zostać rektorem ASP. Funkcję tę pełnił do wybuchu I wojny światowej. Początek wojny spędził w Wiedniu. Do Krakowa powrócił w 1916. Od 1918 zaczął zdawać sobie sprawę, że jego malarskie wizje należą do przeszłości. Rozpoczął obrachunek z własnym życiem. Powstał wówczas wzruszający cykl obrazów “Moje Życie”, coraz częściej malował autoportrety. W 1921 ustąpił z funkcji profesora ASP. W 1921 został odznaczony Orderem Polonia Restituta IV klasy, jubileusz 70-lecia życia i 50-lecia pracy malarskiej obchodził organizując wystawy swoich obrazów w Krakowie, Lwowie, Warszawie i Poznaniu. W latach 19231926 mieszkał w XIX-wiecznym dworze w Lusławicach, założył tam szkółkę malarską dla utalentowanych dzieci wiejskich. W 1923 namalował tryptyk “Mój pogrzeb”. W 1927 otrzymał nagrodę artystyczną miasta Warszawy, a w 1929 uhonorowany został Wielkim Złotym Medalem na Wystawie Krajowej w Poznaniu. Pod koniec życia artysta stracił wzrok. W Krypcie Zasłużonych na Skałce pochowano go zgodnie z ostatnim życzeniem we franciszkańskim habicie tercjarskim.

Najsłynniejsze obrazy

Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu

Śmierć Ellenai i ponownie 1907 r.

Wigilia na Syberii (1892)

Melancholia (18901894)

Błędne koło (18951897)

Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego, 1903, olej na płótnie, 100 × 149 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie, Nr. inwentarzowy MP 369 MNW.

Zatruta studnia (1905)

Autoportret w zbroi (1914)

Portret mężczyzny na tle pejzażu (1920)

Cykl obrazów “Zatruta studnia” z lat 19051906. Cykl obrazów “Polonia” z lat 19141918. Znaczna kolekcja dzieł malarza (68 obrazów i szkiców oraz 18 rysunków i akwarel), obejmująca wszystkie okresy jego twórczości, znajduje się w Galerii Sztuki we Lwowie.

Był malarzem, który pozostawił po sobie najwięcej autoportretów. Najbardziej znane to “Autoportret w białym stroju” z 1914, “Autoportret w zbroi” z 1914, wcześniejsze “Autoportret z hiacyntem” z 1902 i Autoportret w jakuckiej czapce (1907), oraz “Pożegnanie z pracownią” z 1913.

W 1979 w hołdzie malarzowi Polskie Linie Oceaniczne nadały nowo wybudowanemu statkowi imię “Jacek Malczewski”.

18 listopada 2008 z siedziby Domu Aukcyjnego “Desa” przy ul. Marszałkowskiej w Warszawie skradziono jeden z najdroższych obrazów artysty “Portret mężczyzny na tle pejzażu” wyceniany przez katalog galerii na 450 tys. zł. Policja odzyskała go, wraz z Portretem kobiety Stanisława Ignacego Witkiewicza z 1931 roku, 1 kwietnia 2012 roku

[źródło: Wikipedia]