Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. W. Wiłkomirskiej w Międzyrzeczu

WANDA WIŁKOMIRSKA

(ur. 11 stycznia 1929 r. w Warszawie – zm. 1 maja 2018 r. tamże)

Skrzypaczka i pedagog, legenda polskiej wiolinistyki.  Była córką Alfreda Wiłkomirskiego - muzyka, pedagoga i działacza muzycznego (urodzonego w Azowie nad Donem) i Doroty (Dwojry) z domu Temkin - nauczycielki fortepianu, związanej z działalnością ognisk muzycznych (córki kupca z Kalisza).

Wiłkomirska miała starszego brata Józefa i przyrodnie rodzeństwo: Marię, Kazimierza i Michała. Była pierwszą żoną Mieczysława Rakowskiego (od 1955 do 1977), premiera polskiego rządu w latach 1988-1989, z którym miała dwóch synów – Włodzimierza i Artura.

Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła w wieku 5 lat u swojego ojca Alfreda. Po dwóch latach nauki wystąpiła po raz pierwszy publicznie grając sonatę Mozarta. 
Artystka spędziła w Warszawie okres okupacji i tu zastał ją wybuch Powstania Warszawskiego. Wspominając ten czas, mówiła, że brała udział w harcerstwie AK-owskim, roznosiła gazetki, przeszła też kurs sanitariuszki.

Po wojnie, w 1947 ukończyła studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi w klasie Ireny Dubiskiej, od 1949 była uczennicą Ede Zathureczky’ego w Akademii Muzycznej im. Ferenca Liszta w Budapeszcie. Jej pedagogami byli także Eugenia Umińska i Tadeusz Wroński w Warszawie oraz Henryk Szeryng w Paryżu. Podczas studiów czterokrotnie uczestniczyła w międzynarodowych konkursach, zdobywając za każdym razem jedną z głównych nagród w Genewie (1946), Budapeszcie (1949), Lipsku (Konkurs Bachowski, 1950) i w Konkursie im. H. Wieniawskiego w Poznaniu (1952). Koncertowała w trio fortepianowym, współtworzonym ze swoim rodzeństwem: pianistką Marią i wiolonczelistą Kazimierzem.

Przez 22 lata była solistką Filharmonii Narodowej w Warszawie, towarzysząc orkiestrze w jej podróżach, bywała też zapraszana na tournée przez inne orkiestry polskie i zagraniczne. Jako solistka brała udział w inauguracji odbudowanej po wojennych zniszczeniach Filharmonii Narodowej w Warszawie, w otwarciu Barbican Hall w Londynie, zainaugurowała oraz wystąpiła na pierwszym powojennym koncercie orkiestry Sydney Symphony w Operze w Sydney. Koncertowała na sześciu kontynentach, dając recitale i grając z czołowymi orkiestrami. Coroczne koncerty w USA, liczne koncerty w prawie wszystkich państwach europejskich, w Japonii, Nowej Zelandii i Ameryce Południowej oraz pozytywne recenzje sprawiły, że Wanda Wiłkomirska uważana jest za jedną z czołowych skrzypaczek XX wieku.

W 1968 nawiązała stałą współpracę z płytową firmą Connoisseur Society w Nowym Jorku, dla której nagrała 12 płyt, z których dwie otrzymały nagrody: Best of the Year od „Stereo Revue” (1972) i Grand Prix du Disque od „Record World” (1974).  Współpracowała również z największymi firmami fonograficznymi, takimi jak: Deutsche Grammophon, EMI, Philips, Naxos; nagrywała również dla Polskich Nagrań.
Była działaczką KOR – polskiej organizacji opozycyjnej. Po 13 grudnia 1981, w stanie wojennym, wyjechała z kraju i wróciła dopiero po upadku komunizmu. W roku 1982 zamieszkała w Niemczech. Była już rozwiedziona, a obaj jej synowie mieszkali za granicą. Ten krok uniemożliwił jej przyjazdy z koncertami do Polski i krajów bloku wschodniego. Dużo jednak występowała: w Irlandii, USA, Kanadzie i Australii (tournée i kolejne otwarcie nowej sali koncertowej w Melbourne, prawykonanie koncertu australijskiego kompozytora Barry’ego Cunynghama).

W roku 1983 przyjęła profesurę w Wyższej Szkole Muzycznej Heidelberg-Mannheim. Wkrótce uczenie młodzieży stało się jej pasją i sprawą ważniejszą od własnych koncertów. Odtąd zasiadała w jury konkursowych w Tokio, Moskwie, Londynie, Monachium, Wiedniu, Warszawie, Grazu, Hanowerze, Gorycji, Lichtenbergu, Łodzi, Lublinie i w Poznaniu. Prowadziła także kursy mistrzowskie w Japonii, Szwajcarii, Finlandii, Austrii, Niemczech i we Włoszech. Praca pedagogiczna nie przeszkadzała jej jednak w dalszym koncertowaniu.

We wrześniu 1990 r., kiedy w Polsce zmieniła się sytuacja polityczna, po długiej przerwie przyjechała do kraju – podczas „Warszawskiej Jesieni” zagrała Koncert Andrzeja Panufnika ze Szkocką Orkiestrą Kameralną pod batutą kompozytora. W 1999 roku skrzypaczka przeszła na emeryturę w Wyższej Szkole Muzycznej w Mannheim i rozpoczęła pracę w Sydney Conservatorium of Music. Zadomowiła się w Sydney, należała tam do instytucji popierających i propagujących kulturę polską, grała wiele kompozycji Szymanowskiego i uczyła swoich studentów utworów tego kompozytora.

Za swoją działalność artystyczną odznaczona została Nagrodą Państwową I i II stopnia, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą, uhonorowana także orderem przez Polonię Australijską oraz nagrodzona przez Fundację im. Karola Szymanowskiego. W 2006 roku otrzymała tytuł doktora honoris causa Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi oraz tytuł Honorowego Obywatela Kalisza.

Wanda Wiłkomirska była pierwszą wykonawczynią wielu utworów kompozytorów polskich, niemieckich i australijskich, niektóre z nich były jej dedykowane. Grała na skrzypcach Petrus Guarnerius, Wenecja 1734.

Pod koniec życia zmagała się z artretyzmem. Ostatnie chwile spędziła w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie. Zmarła w wieku 89 lat. Została pochowana na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera 223-1-16).

W 2008 roku powstał opowiadający o życiu artystki film dokumentalny zatytułowany "Ja wam to zagram" w reżyserii Ch. Jezior i M. Białobrzeskiego.