Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Dąbrowie Górniczej

Oporność drobnoustrojów na środki przeciwdrobnoustrojowe jest jednym z największych współczesnych zagrożeń zdrowia publicznego. Zjawisko to dotyczy różnych grup patogenów – przede wszystkim bakterii, ale także wirusów, grzybów i pasożytów. Na wniosek Europejskiego Centrum Kontroli Chorób (ECDC) Komisja Europejska ustanowiła w 2008 roku Europejski Dzień Wiedzy Antybiotykach, który corocznie obchodzony jest 18 listopada. Z kolei w dniach 18-24 listopada obchodzony jest Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach ustanowiony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w roku 2015.

Skąd bierze się oporność drobnoustrojów na leki przeciwdrobnoustrojowe?

Przyczynami narastania i rozprzestrzeniania się oporności na leki są:

• stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych w rolnictwie oraz w hodowli i leczeniu zwierząt, mimo prawnych ograniczeń w krajach w Unii Europejskiej

• nadużywanie i niewłaściwe stosowanie środków przeciwdrobnoustrojowych w leczeniu ludzi – zbyt częste przepisywanie antybiotyków w nieuzasadnionych przypadkach (np. w chorobach wirusowych, w stanach zapalnych nieinfekcyjnych),

• samoleczenie – przyjmowanie antybiotyków „na własną rękę” np. pozostałych po poprzednich terapiach i nadużywanie leków przeciwdrobnoustrojowych dostępnych bez recepty

• stosowanie antybiotyków niezgodne z zaleceniami lekarza – przerywanie leczenia lub niewłaściwe odstępy czasu między dawkami.

Zasiedlające organizm bakterie oporne mogą przenosić się na innych ludzi i zwierzęta W leczeniu tych zakażeń często istnieje konieczność poszukiwania tzw. terapii ratunkowych.

Nierzadko, w celu przełamania oporności drobnoustroju, niezbędne jest zastosowanie antybiotykoterapii złożonej, a są już takie sytuacje gdy żaden z dostępnych antybiotyków nie jest skuteczny. Konsekwencje oporności na antybiotyki mają wymiar zdrowotny, społeczny i gospodarczy:

• infekcje stają się trudne lub niemożliwe do wyleczenia i mogą powodować poważne powikłania a nawet śmierć,

• rośnie liczba pacjentów z trudnymi do leczenia infekcjami, co powoduje obciążenie systemu opieki zdrowotnej i zwiększa zapotrzebowanie na opiekę specjalistyczną,

• dłuższe pobyty w szpitalu, wyższe koszty opieki zdrowotnej i mniejsza aktywność z powodu choroby, a nawet przedwczesnej śmierci, mają negatywny wpływ na jednostki, rodziny i całe społeczeństwo.

Pacjenci nie powinni:

• sięgać po antybiotyki pozostałe po wcześniejszym leczeniu,

• przerywać kuracji przy pierwszej poprawie,

• dzielić się antybiotykiem z innymi osobami. Niezwykle istotna jest również asertywna postawa lekarzy: decyzja o przepisaniu antybiotyku powinna wynikać z analizy danych klinicznych, wytycznych i dostępnej diagnostyki, a nie z presji pacjenta. Zjawisko „wymuszania recepty na antybiotyk” przy infekcjach, które są prawdopodobnie wirusowe, pozostaje jednym z czynników napędzających oporność.

Drugim filarem ograniczania oporności są wszystkie działania redukujące transmisję drobnoustrojów:

• badania przesiewowe,

• izolacja pacjentów zakażonych wieloopornymi bakteriami,

• przestrzeganie reżimów sanitarnych w placówkach ochrony zdrowia,

• racjonalne stosowanie antybiotyków również u zwierząt gospodarskich i w produkcji żywności.

Rola szczepień ochronnych i wzmacniania odporności

Szczepienia ochronne są ważnym narzędziem ograniczania antybiotykoodporności, ponieważ:

• zapobiegają chorobom, które mogłyby wymagać antybiotykoterapii,

• zmniejszają ryzyko powikłań bakteryjnych po chorobach wirusowych (np. po grypie),

• ograniczają krążenie patogenów w populacji i transmisję wrażliwych i opornych szczepów.

Wzmacnianie odporności populacyjnej – zarówno poprzez szczepienia, jak i przez zdrowy styl życia (aktywność fizyczna, prawidłowe odżywianie, higiena snu, unikanie alkoholu i palenia tytoniu) – zmniejsza występowanie infekcji, a więc redukuje liczbę sytuacji, w których antybiotyk w ogóle może być potrzebny. Walka z opornością na antybiotyki wpisuje się w założenia globalnej strategii „One Health” („Jedno zdrowie”), która uznaje, że zdrowie ludzi, zwierząt, roślin i środowiska naturalnego są ze sobą ściśle powiązane. Działania na rzecz racjonalnego stosowania antybiotyków muszą więc obejmować nie tylko sektor ochrony zdrowia, ale także weterynarię, rolnictwo, ochronę środowiska i administrację publiczną.

Więcej informacji można uzyskać na stronie: https://antybiotyki.edu.pl/

Źródła:

1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/antimicrobial-resistance

2. https://antibiotic.ecdc.europa.eu/en/get-informed/factsheets/factsheet-general-public

3. https://antibiotic.ecdc.europa.eu/en

4. https://www.gov.pl/web/gis/opornosc-na-leki-przeciwdrobnoustrojowe-jest-niewidzialna-ale-jej-skutki-sa-powazne-i-powszechnie-widoczne