Grypa ptaków
Grypa ptaków jest chorobą wirusową, wywołaną przez wirusy grypy typu A, która dotyka w głównej mierze ptaki (zarówno drób jak i ptaki dzikie).
Zakażenia ptaków mogą być wywoływane przez wirusy grypy wysoce zjadliwej (ang. Highly Pathogenic Avian Influenza – HPAI np. A(H5N1)) oraz wirusy o niskiej zjadliwości (ang. Low Pathogenic Avian Influenza-LPAI).
Wirusy HPAI, szczególnie podtyp H5, są szeroko rozpowszechnione wśród ptactwa dzikiego w Europie.
Obecnie znane są trzy typy wirusów grypy:
- Typ A - atakujący, zarówno ptaki jak i ssaki
- Typ B - atakujący ssaki (ludzie)
- Typ C - atakujący ssaki (ludzi, świnie).
Niektóre wirusy HPAI mogą powodować ciężką chorobę u ludzi, np: A(H5N1), A(H5N6) i A(H7N9) ze śmiertelnością do 50%.
Jak dotąd zakażenia ludzi wirusami HPAI są rzadkie (w praktyce ograniczone do Azji i Afryki, od 2023 r. także Ameryki Południowej) -od 2003 r. na świecie stwierdzono mniej niż 1000 przypadków zakażenia człowieka wirusami podtypu H5N1, przypadki dotyczyły osób narażonych na bezpośredni kontakt z chorym/martwym zakażonym ptactwem albo zanieczyszczonym wirusami środowiskiem.
Pomimo dużej liczby przypadków grypy ptaków wśród drobiu hodowlanego i dzikiego ptactwa w UE (w tym w Polsce) jak dotąd nie zidentyfikowano w tym regionie infekcji objawowej u ludzi. Nie odnotowano także zakażeń wśród ludzi, którzy mieli kontakt z chorymi kotami domowymi w Polsce latem 2023 r.
Człowiek może zakazić się wirusem grypy ptaków w sytuacjach:
- bliskiego, bezpośredniego kontaktu z zakażonymi żywymi/padłymi ptakami
- kontaktu z wydalinami i wydzielinami drobiu/dzikich ptaków oraz zanieczyszczonymi nimi powierzchniami np. poprzez dotykanie chorych/martwych ptaków, podczas uboju/utylizacji tusz ptaków, dotykanie powierzchni skażonych wirusem w gospodarstwie, kontakt z aerozolem powstającym podczas oczyszczania pomieszczeń gospodarstwa itp.
- poza Europą także w wyniku kontaktu z surowym mięsem ptaków, pozyskanym poza nadzorem weterynaryjnym (ubój, patroszenie i porcjowanie mięsa w domowych warunkach, mokre targi w Azji).
Nie odnotowano zakażenia ludzi wirusem grypy ptaków drogą pokarmową.
Nie odnotowano transmisji zakażenia z chorego człowieka na inne osoby.
Wirusy ptasiej grypy giną w temperaturze 70°C. W zbiornikach wodnych, często zakażonych przez ptaki wodne, wirus zachowuje zakaźność nawet przez 4 dni w 22°C i ponad 30 dni w 0°C.
Ptasia grypa u ludzi wywołuje objawy podobne do tych powodowanych zwykłą grypą:
- gorączka lub stan podgorączkowy
- złe samopoczucie
- bóle głowy
- bóle mięśni, stawów,
- kaszel,
- ból gardła,
- zapalenie spojówek,
- duszność
- biegunka
- objawy neurologiczne.
Wirusy grypy ptaków krążące wśród ptactwa w Europie są dobrze zaadaptowane do ptasich gospodarzy, jakkolwiek od kilku lat w materiale genetycznym tych wirusów naukowcy odnotowują mutacje, które mogą zwiększać ich zoonotyczny charakter (tzn. stopień zagrożenia dla zdrowia człowieka) . W ostatnich latach identyfikuje się u ssaków, do tej porty niewystępujące, zakażenia A(H5N1) m.in. u ssaków dzikich np. foki, niedźwiedzie, lisy, wydry; ssaki futerkowe na fermach hodowlanych np. lisy, norki, koty domowe (Polska i Korea Południowa 2023 r.).
Ocena ryzyka ECDC, WHO i CDC ze strony wirusów grypy ptaków dla zdrowia ludzi:
- ryzyko zakażenia dla populacji ogólnej ocenia się jako niskie
- ryzyko zakażenia dla osób zawodowo czy w inny sposób mających kontakt ze ptactwem/innymi zwierzętami ocenia się jako niskie do umiarkowanego.
Zalecenia dla osób mających kontakt z ptakami (żywymi/martwymi) lub innymi zwierzętami oraz podróżujących do regionów, w których odnotowuje się przypadki zachorowań na grypę ptaków u ludzi:
- unikaj bezpośredniego kontaktu z drobiem chorym, padłym ptactwem dzikim oraz przedmiotami, na których znajdują się ślady ptasich odchodów
- unikaj dotykania chorego lub martwego ptactwa bez zabezpieczenia w środki ochrony osobistej
- stosuj rutynowe zasad higieny osobistej, takie jak mycie rąk ciepłą wodą z mydłem, w szczególności po przyjściu do domu, przed przygotowaniem/spożywaniem posiłku, po kontakcie ze zwierzętami, po skorzystaniu z toalety itp.
- unikaj bliskiego kontaktu z osobami chorymi
- przestrzegaj higieny kaszlu i kichania (w czasie kaszlu lub kichania zakryj usta i nos chusteczką oraz natychmiast wyrzuć zużytą chusteczkę, gdy nie masz chusteczki kasłaj lub kichaj w zgięcie łokcia)
- spożywaj tylko żywność poddaną właściwej obróbce termicznej (gotowaną, pieczoną, duszoną, dobrze wysmażoną)
- osoby zawodowo narażone na kontakt z ptakami (lekarze weterynarii, hodowcy drobiu, osoby dokonujące uboju chorych ptaków, osoby wykonujące dezynfekcję pomieszczeń gospodarczych, myśliwi, osoby zajmujące się ochroną ptaków dzikich) powinny stosować odpowiednie środki ochrony osobistej ( w szczególności fartuchy/kombinezony, rękawice, maski ochronne FFP3 i gogle, ochraniacze obuwia)
- zgłaszaj obecność padłych ptaków/innych zwierząt do właściwych lokalnych służb porządkowych
- stosuj się do zaleceń miejscowych służb sanitarnych oraz lekarzy, a także do zaleceń organów Inspekcji Weterynaryjnej, służb ochrony środowiska na terenach występowania ognisk zakażeń wśród ptaków w Polsce i za granicą
- szczep się regularnie co roku przeciwko grypie sezonowej - może zmniejszyć to ryzyko zmienności wszelkich, w tym odzwierzęcych, wirusów grypy w organizmie człowieka oraz uchronić przed ciężkim przebiegiem zakażenia (rekomendacja WHO oraz ECDC)
- dbaj o bezpieczeństwo swoich pupili - w 2023 r. wystąpiło ognisko grypy ptaków wśród kotów domowych w kilku województwach w Polsce, dlatego rekomendujemy abyś: po przyjściu do domu od razu zabezpieczył buty przed dostępem kotów, oczyszczał/dezynfekował obuwie każdorazowo po powrocie do domu, zachowuj warunki higieniczne przy przygotowaniu posiłków dla kotów, w przypadku wystąpienia u zwierzęcia domowego nietypowych objawów choroby zgłoś się z nim niezwłocznie do lekarza weterynarii
- w przypadku pojawienia się u ciebie niepokojących objawów grypopodobnych (albo innych nietypowych w tym neurologicznych) - zgłoś się do lekarza informując go o kontakcie z chorym/padłym ptactwem oraz do najbliższej powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej.
Tutaj znajdziesz więcej informacji nt. grypy ptaków u zwierząt i ludzi w krajach UE oraz na świecie:
Wytyczne dla hodowców/właścicieli i pracowników ferm zwierząt oraz dla osób mających kontakt ze zwierzętami wrażliwymi na zakażenie wirusami grypy ptaków – przed sezonem infekcyjnym
Występowanie
Grypa to ostre wirusowe zakażenie dróg oddechowych, wywoływane przez wirusy grypy. Co sezon występują fale epidemiczne, dotykające znaczną część społeczeństwa - zakażenia występują najczęściej w okresie od października do kwietnia, a szczyt zachorowań w Polsce przypada od stycznia do marca.
Grypa powoduje zachorowania u ludzi w każdej grupie wiekowej i zawodowej. Pomimo tego, że u zdrowych osób rzadko dochodzi do poważnych powikłań, osoby w grupach ryzyka mogą bardzo ciężko chorować. Corocznie rejestrowane są również zgony z powodu grypy.
Wirus grypy jest bardzo zaraźliwy, przenosi się szybko i łatwo drogą kropelkową podczas mówienia, kichania, kaszlu lub poprzez kontakt z zanieczyszczonymi powierzchniami.
Zwierzęta, tj. ptaki i niektóre ssaki, również chorują z powodu wirusów grypy. Wśród ptactwa rozpowszechnione są wirusy grypy ptasiej typu A, natomiast dane epidemiologiczne wskazują na możliwość wystąpienia zakażeń wirusami grypy różnych typów również u ssaków. Dlatego szczepienia przeciwko grypie sezonowej u osób mających kontakt ze zwierzętami jest niezwykle istotne w zapobieganiu powstawania nowych mutacji wirusów grypy
Zalecenia
- szczep się corocznie przeciw grypie przed sezonem infekcyjnym - optymalnie w okresie od września do grudnia – jest to najskuteczniejsza metoda uniknięcia zachorowania na grypę i związanych z nią powikłań
- jeśli nie możesz zaszczepić się przed sezonem infekcyjnym - szczepienie możesz wykonać w dowolnym momencie przez cały sezon epidemiczny
- jeśli jesteś zawodowo narażony na kontakt ze zwierzętami - szczep się na regularnie przeciw grypie sezonowej - szczepienie to może zmniejszyć ryzyko powstawania nowych wariantów w tym odzwierzęcych, wirusów grypy w organizmie człowieka oraz uchronić przed ciężkim przebiegiem zakażenia (rekomendacja WHO oraz ECDC)
- zawsze stosuj rutynowe zasady higieny osobistej takie jak: częste mycie rąk ciepłą wodą z mydłem, a w przypadku gdy nie jest to możliwe użyj środka dezynfekującego na bazie alkoholu - zmniejsza to ryzyko zakażenia przenoszonego przez ręce zanieczyszczone wirusami grypy
- w czasie kaszlu lub kichania zakryj usta i nos chusteczką oraz natychmiast wyrzuć zużytą chusteczkę do kosza; gdy nie masz chusteczki kasłaj lub kichaj w zgięcie łokcia
- jeśli jesteś zawodowo narażony na kontakt ze zwierzętami (jesteś: lekarzem weterynarii, hodowcą drobiu albo zwierząt futerkowych, pracownikiem ogrodu zoologicznego, dokonujesz uśmiercania chorych zwierząt, wykonujesz dezynfekcję pomieszczeń gospodarczych, jesteś myśliwym, zajmujesz się ochroną dzikich ptaków itp.) - stosuj odpowiednie środki ochrony osobistej w czasie wykonywania pracy (w szczególności fartuchy/kombinezony, rękawice, maski ochronne FFP3 i gogle, ochraniacze obuwia, czepek na głowę) – unikniesz przeniesienia drobnoustrojów ze zwierząt na ludzi i odwrotnie
- unikaj bliskiego kontaktu z chorymi osobami i zwierzętami
- jeśli pojawią się u ciebie objawy takie jak: wysoka gorączka, dreszcze, bóle mięśni/kości i stawów, uczucie osłabienia, katar, kaszel, ból gardła, nudności/wymioty, biegunka czy objawy neurologiczne - zgłoś się do lekarza, jeśli miałeś kontakt z chorymi zwierzętami - poinformuj lekarza, podczas leczenia pozostań w domu, unikaj skupisk ludzi i masowych zgromadzeń.
Więcej informacji
Tutaj znajdziesz więcej informacji nt. grypy oraz zakażeń wirusami grypy ptaków i zalecanej profilaktyce:
