Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Olsztynie

Informacja dot. bakterii z rodzaju Legionella

Występowanie
Bakterie Legionella występują na całym świecie i są szeroko rozpowszechnione  w środowisku. Rezerwuarem są płynące i stojące wody powierzchniowe, śródlądowe i gruntowe, ścieki, kałuże po opadach deszczu, mokra gleba, kompost czy rozkładająca się kora i trociny. Bakterie  te wykrywane są też w składzie biofilmu tworzącego się na powierzchniach kontaktujących się z wodą - w sprzyjających warunkach mogą przedostawać się z naturalnych źródeł za pomocą sieci wodociągowej i w wyniku namnażania kolonizować sztuczne rezerwuary wodne, a także zasiedlać kolejne instalacje, urządzenia i systemy. Warunki sprzyjające namnażaniu bakterii to np. zastoiny wodne w sieci wodociągowej, miejsca gdzie tworzą się osady i biofilm, a temperatura wody oscyluje między 20^oC a 50^oC.

 

W jaki sposób dochodzi do zakażenia Legionellą?

Zakażenie bakteriami Legionella następuje w wyniku wdychania aerozolu wodno-powietrznego zawierającego te bakterie. Podczas oddychania, niewidoczne gołym okiem, kropelki aerozolu dostają się do dróg oddechowych i osadzają na błonach śluzowych nosa lub płucach.

 

Możliwe źródła zakażenia Legionellą

Aerozole zawierające bakterie mogą powstawać z rozpylonej wody poprzez wysuszenie drobnych kropli, które pozostają zawieszone w powietrzu lub tworzyć się nad powierzchnią wody z baniek wodnych. Im mniejsze kropelki tym większe prawdopodobieństwo wywołania infekcji.

Najczęstsze drogi zakażenia to  inhalacja zakażonego aerozolu wodnego wytwarzanego przez niewłaściwie serwisowane, niedokładnie czyszczone urządzenia. Ich przykładem mogą być:

• klimatyzatory/nawilżacze powietrza,
• sitka prysznicowe, perlatory,
• obiekty rekreacji wodnej, baseny, wanny z hydromasażem,
• fontanny, natryski miejskie, kurtyny wodne, zraszacze ogrodowe,
• wieże chłodnicze,
• instalacje wodno-kanalizacyjne,
•  urządzenia podgrzewające wodę użytkową,
•  aparatura wykorzystywana w podmiotach leczniczych, respiratory, inhalatory,
•  myjnie samochodowe, spryskiwacze samochodowe.

 

Jak zmniejszyć ryzyko zakażenia Legionellą?

Profilaktyka powinna obejmować:

• regularne czyszczenie i dezynfekcję urządzeń natryskowych (sitka prysznicowe, nawilżacze powietrza, wanny z hydromasażem),
• uzyskanie w punktach czerpalnych wody ciepłej o temperaturze nie niższej niż 55^oC i nie wyższej niż 60 ^oC,
• po okresie stagnacji, gdy kran nie był używany ponad 2 tygodnie, należy  przed skorzystaniem z wody, odkręcić kurek na przynajmniej 2 minuty,
• okresowe opróżnianie i przepłukiwanie urządzenia grzewczego, zgodnie z zaleceniami producenta, aby zredukować osiadające na dnie i ściankach zanieczyszczenia,
• izolowanie instalacji  zimnej wody od ciepłej,
• likwidację martwych odcinków sieci wodociągowej, w których mogą wystąpić zastoiska wody,
• zapobieganie procesom korozji  w zbiornikach, rurach, kranach,
• przeprowadzanie regularnej dezynfekcji termicznej przy zapewnieniu temperatury w punktach czerpalnych nie niższej niż 70^oC i nie wyższej niż 80^oC przez okres co najmniej 5 minut.

Kto jest najbardziej narażony na zakażenie Legionellą?

• osoby po 50 roku życia, częściej mężczyźni,
• aktualni i byli palacze,
• alkoholicy,
• osoby z przewlekłymi chorobami płuc, chorzy na cukrzycę,
• osoby z osłabionym układem odpornościowym,
• osoby po przeszczepach narządów.

 Nie odnotowano zakażenia ludzi w wyniku picia skażonej Legionellą wody jak też zakażenia się człowieka od innej chorej osoby (choroba niezaraźliwa).

Choroby wywołane przez bakterie z rodzaju Legionella

Wyróżnia się trzy postacie kliniczne choroby, a okres wylęgania (od momentu zakażenia do czasu pojawienia się pierwszych objawów) trwa od 2 do 10 dni:

gorączka Pontiac - jest łagodną chorobą wywołującą objawy grypopodobne, dreszcze, bóle głowy, stawów i mięśni, nagły wzrost ciepłoty ciała, zakażenie górnych dróg oddechowych. Wyzdrowienie następuje samoistnie po kilku dniach

legionelozowe zapalenie płuc (choroba legionistów) – postać płucna choroby o ciężkim przebiegu, często z objawami uszkodzenia wielu narządów, z wysoką gorączką, suchym kaszlem, zaburzeniami oddychania, zaburzeniami ze strony układu pokarmowego z bólami brzucha, wymiotami, biegunką, a także zaburzenia świadomości, splątanie, majaczenie. W 10-20% choroba może zakończyć się zgonem pacjenta.

postać pozapłucna ciężka – choroba przebiega z zakażeniem uogólnionym, któremu może towarzyszyć sepsa lub zespół rozsianej zakrzepicy wewnątrznaczyniowej. Ta postać choroby dotyka głównie pacjentów szpitalnych np. w trakcie immunosupresji. Śmiertelność w tej postaci choroby wynosi 20-25%. 

Leczenie i diagnostyka

W większości przypadków legioneloza jest wyleczalna przy użyciu antybiotyków. Do zgonów najczęściej dochodzi u osób starszych i u osób z obniżoną odpornością.

Zakażenie można rozpoznać tylko poprzez wykonanie badań laboratoryjnych. Preferowanymi testami diagnostycznymi są: posiew wydzieliny z dróg oddechowych albo test na obecność antygenu Legionella w moczu.

 

Monitorowanie

        Ze względu na chorobotwórcze działanie Legionella pneumophila, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2017 r. poz. 2294), istnieje obowiązek monitorowania obecności tych mikroorganizmów w ciepłej wodzie w przedsiębiorstwach podmiotu wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, w obiektach zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, m.in. takich jak: obiekty noclegowe, placówki całodobowego pobytu dla dzieci i młodzieży, domy pomocy społecznej, budynki przeznaczone na potrzeby nauki, wychowania i rekreacji.