Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Ostrowie Wielkopolskim

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Ostrowie Wielkopolskim informuje,
że od dnia 29 czerwca 2024 r. obowiązuje nowelizacja ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.
- Kodeks pracy (Dz. U. z 2024 r., poz. 878). Powiązana jest ona z wdrożeniem dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 r. zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy.

Zmiana Kodeksu pracy dotyczy art. 222 i polega na dodaniu czynników reprotoksycznych do obwiązujących do tej pory regulacji w zakresie czynników
o działaniu rakotwórczym i mutagennym.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 222 § 1 Kodeksu pracy, w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym
lub reprotoksycznym, pracodawca zastępuje te substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Pracodawca rejestruje wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym.

Z kolei od 28 lipca 2024 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
22 lipca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2024 r., poz. 1110).

Zmiana powyższych przepisów rozszerza katalog badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy o substancje reprotoksyczne. Zgodnie z § 2 przedmiotowego rozporządzenia, pracodawca zapewnia wykonanie badań i pomiarów substancji reprotoksycznej w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie rozporządzenia.

W przypadku występowania czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym
lub substancji reprotoksycznej, badania i pomiary wykonuje się: co najmniej raz na sześć miesięcy - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika
o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub substancji reprotoksycznej powyżej
0,1 do 0,5 wartości NDS; co najmniej raz na trzy miesiące - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym
lub substancji reprotoksycznej powyżej 0,5 wartości NDS.

Zgodnie z treścią § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 r.
w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych
o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy
(Dz. U. z 2024 r., poz. 1126), pracodawca przekazuje informację o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy niezwłocznie po rozpoczęciu działalności oraz corocznie, w terminie do dnia
15 stycznia za rok poprzedni, albo na ich wniosek. Informacja jest sporządzana według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do ww. rozporządzenia.

 

Substancje reprotoksyczne to substancje działające szkodliwie na rozrodczość. Działanie szkodliwe na rozrodczość, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania
i pakowania substancji i mieszanin (UE L 353 z 31.12.2008 ze zm.) oznacza niekorzystny wpływ na funkcje rozrodcze i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet oraz toksyczność rozwojową potomstwa w następstwie narażenia na substancję lub mieszaninę.

Definicja substancji reprotoksycznych wg Dyrektywy Parlamentu Europejskiego
i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 r. zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE
w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych, mutagennych:

• substancja reprotoksyczna - oznacza substancję lub mieszaninę, która spełnia kryteria klasyfikacji jako czynnik działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B, określony w załączniku I do rozporządzenia (WE)
  nr 1272/2008;

• nieprogowa substancja reprotoksyczna - oznacza substancję reprotoksyczną, dla której nie istnieje bezpieczny poziom narażenia zdrowia pracowników;

• progowa substancja reprotoksyczna - oznacza substancję reprotoksyczną,
  dla której istnieje bezpieczny poziom narażenia, poniżej którego nie występuje zagrożenie dla zdrowia pracowników.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy (Dz. U. z 2024 r.,
poz. 1126), wprowadza wymagania Dyrektywy (UE) 2022/431 zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE.

 

Substancje reprotoksyczne są klasyfikowane na podstawie kryteriów określonych
w rozporządzeniu CLP (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008 r. ze zm.).

Działanie reprotoksyczne wykazują głównie następujące substancje:

• metale i/lub niektóre związki metali: chromu, niklu, kadmu, kobaltu, galu (arsenek galu), ołowiu, cyny (związki organiczne), rtęć i metylortęć, tellur
  i tlenek telluru,

• związki boru (tritlenek diboru, kwas borowy, borany) i nadboran sodu (+hydraty),

• tlenek węgla,

• ftalany,

• formamid i jego N-metylowe pochodne (N-metyloformamid, dimetyloformamid),

• dimetyloformamid,

• niektóre pestycydy i biocydy,

• rozpuszczalniki organiczne np. 2-metoksyetanol i 2-etoksyetanol oraz ich octany,

• imidazol i niektóre jego pochodne (1-winyloimidazol, 2-metyloimidazol,
  4-metyloimidazol),

• N-metylopirolidon i N-etylopirolidon.

Wyżej wymienione substancje występują przede wszystkim:

• przy produkcji i stosowaniu pestycydów,

• produkcji i przetwórstwie tworzyw sztucznych,

• w przemyśle gumowym,

• w przemyśle farmaceutycznym,

• w przemyśle metalurgicznym,

• w przemyśle kosmetycznym,

• w budownictwie,

• w placówkach ochrony zdrowia,

• w warsztatach samochodowych.

Zwiększone ryzyko zawodowe w pracy z substancją o działaniu reprotoksycznym odnosi się do młodocianych i kobiet w ciąży. Prace w narażeniu na substancje
lub mieszaniny o działaniu szkodliwym na rozrodczość kategorii 1A, 1B lub 2 albo dodatkowa kategoria szkodliwego wpływu na laktację lub szkodliwego oddziaływania
na dzieci karmione piersią (H360, H360D, H360FD, H360Fd, H360Df, H361, H361d, H361fd, H362) są wzbronione dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz. U. z 2017 r., poz. 796).

Zgodnie z art. 179 § 1 Kodeksu pracy pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią przy pracy wzbronionej takiej pracownicy bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne, jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją na czas niezbędny
z obowiązku świadczenia pracy.

Prace w narażeniu na działanie substancji lub mieszanin o działaniu szkodliwym na rozrodczość, kategoria 1A lub 1B (H360, H360F, H360FD, H360Fd, H360D, H360Df) uznaje się również za prace wzbronione dla młodocianych. Art. 204 Kodeksu Pracy stanowi, że nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych wg załącznika nr 1
do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2023 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac
(Dz.U. 2023 poz. 1240).

Pełną treść przytoczonych aktów prawnych można znaleźć na stronach internetowych Dziennika Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej:

• nowelizacji ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy pod adresem: https://www.dziennikustaw.gov.pl/D2024000087801.pdf,

• rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2024 r. pod adresem: https://dziennikustaw.gov.pl/D2024000111001.pdf,

• rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 r. pod adresem: https://dziennikustaw.gov.pl/D2024000112601.pdf.

Kryteria klasyfikacji i elementy oznakowania substancji reprotoksycznych załączono poniżej.