LEGIONELLA Co ta za bakteria, gdzie występuje jak można jej unikać
18.06.2025
Czym jest Legionella?
Bakterie Legionella występują na całym świecie i są szeroko rozpowszechnione w środowisku. Rezerwuarem są płynące i stojące wody powierzchniowe, śródlądowe i gruntowe, ścieki, kałuże po opadach deszczu, mokra gleba, kompost czy rozkładająca się kora i trociny.
Źródła i drogi zakażenia
Głównym źródłem zakażenia jest woda zaciągnięta do układu oddechowego lub zainhalowana w postaci aerozolu wodno-powietrznego zawierającego bakterie z rodzaju Legionella. Aerozol wodno-powietrzny bywa wytwarzany przez:
- urządzenia sanitarne (np. prysznice),
- medyczne (np. unity stomatologiczne, respiratory, inhalatory,),
- rekreacyjne (urządzenia instalowane na basenach, wanny z hydromasażem),
- klimatyzację,
- fontanny, zraszacze lub kurtyny wodne, wieże chłodnicze,
- nawilżacze powietrza
Czynniki sprzyjające występowaniu i namnażaniu bakterii Legionella sp.
- temperatura w zakresie od 20ºC do 45ºC,
- obecność biofilmu, osadów, korozji,
- gromadzenie się glonów, mułu, pierwotniaków,
- elementy instalacji pokryte osadem wapiennym, kamieniem kotłowym: prysznice, wylewki baterii, nasadki sitkowe baterii umywalkowych,
- niewłaściwa konserwacja i brak ciągłości w używaniu wyposażenia i urządzeń w punktach czerpalnych,
- zastoiny wody w rurach,
- nieczynne lub rzadko używane odgałęzienia o bardzo małym przepływie wody,
- brak lub zbyt małe stężenie środków dezynfekcyjnych.
Jakie choroby może powodować?
Wyróżnia się trzy postacie kliniczne choroby, a okres wylęgania (od momentu zakażenia do czasu pojawienia się pierwszych objawów) trwa od 2 do 10 dni:
- choroba legionistów - postać najczęściej rozpoznawana, z dominującymi objawami zapalenia płuc o ciężkim przebiegu, często z towarzyszącymi objawami uszkodzenia wielu narządów (bóle mięśni, ból głowy, gorączka, objawy zapalenia płuc w tym suchy kaszel, zaburzenia oddychania, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, w tym bóle brzucha, wymioty, biegunka, a także zaburzenia świadomości);
- gorączka Pontiac - postać pozapłucna łagodna, różne postacie zakażenia umiejscowionego poza płucami charakteryzujące się lżejszym przebiegiem i objawami przypominającymi zachorowanie na grypę (nagły wzrost temperatury ciała, ból głowy, mięśni, dreszcze, objawy zakażenia górnych dróg oddechowych). Wyzdrowienie następuje samoistnie po kilku dniach, osoby zakażone nie wymagają leczenia;
- postać pozapłucna ciężka - przebiega z zakażeniem uogólnionym, któremu może towarzyszyć stan septyczny.
Do grupy szczególnego ryzyka zalicza się:
- osoby po 50 r.ż.,
- palenie papierosów,
- alkoholizm,
- współistniejące choroby przewlekłe,
- choroby nowotworowe,
- transplantacje,
- płeć męską.
Leczenie i diagnostyka
W większości przypadków legioneloza jest wyleczalna przy użyciu antybiotyków. Do zgonów najczęściej dochodzi u osób starszych i u osób z obniżoną odpornością.
Zakażenie można rozpoznać tylko poprzez wykonanie badań laboratoryjnych. Preferowanymi testami diagnostycznymi są posiew wydzieliny z dróg oddechowych albo test na obecność antygenu Legionella w moczu.
Niezmiernie ważne jest, aby materiał do badań pobrać przed wdrożeniem antybiotykoterapii, ponieważ zastosowanie antybiotyków przed pobraniem od pacjenta materiału do badań może uniemożliwić wykonanie badania.
Jak zmniejszyć ryzyko zakażenia?
- regularne czyszczenie, płukanie i dezynfekowanie wewnętrznych systemów wodociągowych wody ciepłej i zimnej,
- zapewnienie właściwej temperatury wody w punktach czerpalnych (co najmniej 55°C dla wody ciepłej i poniżej 25°C dla wody zimnej),
- właściwe zarządzanie i utrzymywanie urządzeń i wewnętrznego systemu wodociągowego tj. dokonywanie przeglądów stanu technicznego poprzez sprawdzanie szczelności i izolacji systemów ciepłej i zimnej wody aby zapobiec schładzania ciepłej wody i ogrzewania zimnej, właściwy stan techniczny głowic prysznicowych, kranów, wanny z hydromasażem i in., regularne badanie ciepłej i zimnej wody,
- kontrola, czyszczenie i dezynfekcja systemów klimatyzacyjnych,
- czyszczenie i dezynfekcja wodnych urządzeń o funkcji dekoracyjnej np. fontanny, ściany wodne,
- kontrola i czyszczenie i dezynfekcja basenów z hydromasażem i innych urządzeń typu SPA (badanie wody w kierunku Legionella)
Zapobieganie zakażeniom bakteriami z rodzaju Legionella – zalecenia dot. ponownego otwierania budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego po wydłużonym przestoju lub ograniczonej eksploatacji.
W związku ze zbliżającym się sezonem letnim oraz występowaniem wysokich temperatur, konieczne jest podjęcie działań profilaktycznych mających na celu zapobieganie zakażeniom wywołanych przez bakterie z rodzaju Legionella.
Jak przygotować się do ich ponownego otwarcia? Jakie czynności należy podjąć po wydłużonym przestoju lub ograniczonej eksploatacji, aby zapobiec zakażeniom bakteriami z rodzaju Legionella?
Tego dowiecie się z opracowania przygotowanego przez ekspertów Zakładu Bezpieczeństwa Zdrowotnego Środowiska NIZP-PZH we współpracy z Głównym Inspektoratem Sanitarnym pt.: „Zalecenia dotyczące ponownego otwierania budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego po wydłużonym przestoju lub ograniczonej eksploatacji, w ramach działań zapobiegających zakażeniom bakteriami z rodzaju Legionella”
Dokument przygotowano z myślą o zarządzających wewnętrznymi systemami wodnymi
i urządzeniami występującymi w budynkach. Zawarte w nim wskazówki pomogą zmniejszyć zagrożenie, jakie mogą stanowić występujące w wodzie bakterie Legionella sp.
Autorzy wskazali w zaleceniach zakres podstawowych działań technicznych dla różnego typu systemów/urządzeń lub ich elementów. Zwrócili uwagę na to, aby przed ponownym oddaniem do użytkowania, ww. budynków, tam gdzie jest to wskazane przeprowadzone były badania wody w kierunku Legionella sp. Prawidłowe wyniki tych badań mogą być potwierdzeniem, że korzystanie z obiektu jest pod tym względem bezpieczne.
Opracowanie Zakładu Bezpieczeństwa Zdrowotnego NIZP-PZH we współpracy z Głównym Inspektoratem Sanitarnym: