PAŹDZIERNIK - MIESIĄCEM PROFILAKTYKI RAKA PIERSI
03.10.2025
Październik to wyjątkowy czas, w którym szczególną uwagę poświęcamy zdrowiu kobiet i profilaktyce raka piersi. Różowy Październik to międzynarodowa kampania (od 1985 roku), obchodzona jest na świecie jako miesiąc świadomości raka piersi, która powstała w celu zwiększenia świadomości społecznej na temat raka piersi, promowania badań profilaktycznych oraz wspierania osób dotkniętych chorobą.
W tym szczególnym czasie ważne jest przypomnienie, jak istotne jest prowadzenie zdrowego stylu życia, regularna samokontrola piersi, a także poddawanie się badaniom profilaktycznym, w tym mammografii i USG. Wszystkie te działania mają na celu zapobieganie lub wykrycie choroby na jej wczesnym etapie. Wiedza o profilaktyce raka piersi jest obecnie niezbędna każdej kobiecie niezależne od wieku.
Rak piersi jest to nowotwór złośliwy powstający z komórek gruczołu piersiowego, który rozwija się miejscowo w piersi oraz daje przerzuty do węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych (np. płuc, wątroby, kości i mózgu). Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Stanowi około 23% wszystkich zachorowań z powodu nowotworów złośliwych u kobiet i około 14% zgonów z tego powodu. Szacuje się, że rocznie raka piersi rozpoznaje się u 1,5 miliona kobiet na całym świecie, a około 400 tysięcy umiera z tego powodu. W Polsce rocznie wykrywa się około 19-20 tysięcy nowych przypadków.
Rak piersi to choroba, która przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Dlatego tak ważne jest, by wiedzieć, na co zwracać uwagę i co może być pierwszym sygnałem ostrzegawczym.
Co powinno zaniepokoić? Pierwsze objawy raka piersi
Objawy kliniczne nowotworu złośliwego piersi zależą przede wszystkim od stopnia jego zaawansowania. We wczesnym stadium choroba zwykle nie daje żadnych dolegliwości i bywa wykrywana przypadkowo podczas profilaktycznych badań, takich jak mammografia lub USG piersi. Często pierwszym objawem zauważanym przez pacjentkę jest twarde zgrubienie lub guzek wyczuwalny opuszkami palców, zwykle bezbolesny i zlokalizowany w górnej bocznej części piersi. Choć to właśnie guz najczęściej skłania do wizyty u lekarza, to każda nowa, niepokojąca zmiana w obrębie piersi powinna być skonsultowana ze specjalistą. Wczesna reakcja może znacząco zwiększyć szanse na skuteczne leczenie.
Mniej oczywiste objawy nowotworu
Wraz ze wzrostem guza pojawiają się kolejne objawy choroby, takie jak wciągnięcie lub zgrubienie brodawki (zwykle niebolesne), asymetria piersi, zaczerwienienie, wciągnięcie lub pogrubienie skóry piersi oraz charakterystyczny wygląd tzw. „skórki pomarańczy.” Rozwijającemu się rakowi często towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych po stronie zajętej piersi — początkowo pachowych, a następnie także nadobojczykowych. W niektórych przypadkach właśnie powiększone węzły chłonne, zwłaszcza jednostronnie, mogą być jedynym widocznym objawem, podczas gdy guz w piersi nie jest wyczuwalny.
Profilaktyka
Jeśli chodzi o profilaktykę pierwotną raka piersi (zapobieganie zachorowaniom), to myślimy o zmianie stylu życia – ważne jest między innymi unikanie nadmiernych ilości tłuszczu w diecie i walka z otyłością oraz ograniczenie spożycia alkoholu. Istotna jest także regularna aktywność fizyczna czy zdrowy sen 8 godzin na dobę oraz samobadanie piersi.
1. Samobadanie piersi
Samobadanie piersi to podstawowa i najprostsza metoda kontroli zdrowia piersi. Powinno być wykonywane raz w miesiącu, najlepiej kilka dni po zakończeniu miesiączki, kiedy piersi nie są obrzmiałe ani bolesne. Polega na dokładnej obserwacji piersi przed lustrem oraz badaniu ich dotykowym na stojąco i leżąco. Regularne samobadanie pozwala zauważyć wszelkie zmiany w strukturze piersi, takie jak guzki, zgrubienia, zmiana kształtu czy wydzielina z brodawki. Jeśli cokolwiek wzbudzi niepokój, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Samobadanie piersi - jak wykonać krok po kroku
Oglądaj swoje piersi
Stań swobodnie przed lustrem i przyjrzyj się dokładnie swoim piersiom. Oceń ich kształt, wielkość, symetrię zwróć uwagę czy nie doszło do zmiany w obrębie każdej z piersi. Przyjrzyj się brodawkom sutkowym i sprawdź, czy żadna z nich nie jest wciągnięta. Podobnej oceny piersi przed lustrem dokonaj z rękoma uniesionymi do góry, a następnie z dłońmi opartymi na biodrach.
Samobadanie gruczołu sutkowego
Samodzielne badanie piersi to także kontrola brodawek sutkowych. Jak to zrobić? Ujmij każdą brodawkę z osobna w dwa palce i delikatnie ją uciśnij zwróć uwagę, czy nie wydobywa się z nich jakakolwiek wydzielina jak krew, płyn surowiczy czy ropa.
Badanie całej piersi pod prysznicem
Połóż prawą rękę za głową, lewą natomiast umieść na prawej piersi. Zataczaj kółka od zewnątrz ku brodawce sutkowej, zgodnie ze wskazówkami zegara. Pamiętaj, żeby w trakcie badania używać całej powierzchni palców, co pomoże Ci jak najdokładniej wyczuć ewentualne zgrubienie czy guzek. Tę samą czynność powtórz z drugą piersią.
Badanie na leżąco
W pozycji leżącej wsuń pod prawą łopatkę poduszkę, a prawą rękę połóż za głową, następnie przy pomocy lewej dłoni zbadaj dokładnie całą prawą pierś, podobnie jak robiłaś to pod prysznicem, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Tę samą czynność powtórz oczywiście z drugą piersią.
Kontrola węzłów chłonnych
Żeby zbadać węzły chłonne pod pachą ułóż się na wznak na plecach, pod głową możesz mieć poduszkę. Następnie prawą rękę wsuń pod pachę i centymetr po centymetrze zbadaj cały jej obszar. Co powinno wzbudzić Twój niepokój? Zwróć uwagę, czy nie wyczuwasz drobnych podskórnych guzkowych, to może świadczyć o powiększeniu węzłów chłonnych. Pamiętaj, żeby tak samo zbadać drugą pachę!
2. Badanie palpacyjne piersi przez lekarza
Badanie palpacyjne wykonywane przez specjalistę (ginekologa, onkologa lub lekarza rodzinnego) powinno odbywać się przynajmniej raz na 2-3 lata u kobiet przed 40. rokiem życia, a po 40. roku życia – raz w roku. Lekarz dokładnie bada piersi i okoliczne węzły chłonne, sprawdzając, czy nie występują żadne niepokojące zmiany. To proste badanie jest bezbolesne i stanowi istotny element profilaktyki raka piersi.
3. USG piersi
Badanie ultrasonograficzne (USG) piersi to nieinwazyjna metoda obrazowa, która pozwala ocenić strukturę tkanki gruczołowej. Jest szczególnie polecane kobietom młodszym, u których przeważa gęsta tkanka gruczołowa, przez co mammografia może być mniej skuteczna. USG piersi pozwala wykryć zmiany o charakterze torbieli, guzków czy zgrubień. Powinno być wykonywane raz na 1-2 lata, a w przypadku obciążeń genetycznych nawet częściej. USG jest bezpieczne także dla kobiet w ciąży i karmiących piersią.
4. Mammografia
Mammografia to rentgenowskie badanie piersi, które pozwala wykryć nawet najmniejsze zmiany nowotworowe, niewyczuwalne podczas samobadania czy badania palpacyjnego. Jest zalecana głównie kobietom po 40. roku życia, ponieważ wraz z wiekiem zmniejsza się ilość tkanki gruczołowej, a mammografia staje się bardziej skuteczna. Kobiety między 50. a 69. rokiem życia powinny wykonywać mammografię co 2 lata w ramach programów profilaktycznych. U kobiet z grupy podwyższonego ryzyka, np. z mutacjami genów BRCA1 lub BRCA2, badanie to należy powtarzać co roku.
5. Rezonans magnetyczny piersi (MRI)
Rezonans magnetyczny piersi to nowoczesne badanie obrazowe, które charakteryzuje się bardzo wysoką czułością. Jest szczególnie polecane kobietom z wysokim ryzykiem zachorowania na raka piersi, np. z obciążeniami genetycznymi lub w przypadku wcześniejszych nowotworów. MRI pozwala na dokładną ocenę struktur piersi i wykrycie zmian niewidocznych w mammografii czy USG. Wykonywane jest na zlecenie lekarza i może być uzupełnieniem innych badań diagnostycznych.
6. Biopsja piersi
Biopsja jest inwazyjnym badaniem diagnostycznym, które wykonuje się w sytuacji wykrycia niepokojących zmian w piersi podczas innych badań. Polega na pobraniu fragmentu tkanki z podejrzanego obszaru w celu przeprowadzenia badania histopatologicznego. Istnieje kilka rodzajów biopsji, w tym biopsja cienkoigłowa, gruboigłowa i mammotomiczna. Biopsja pozwala określić charakter zmiany – czy jest łagodna, czy złośliwa.
7. Termografia piersi
Termografia to mniej popularne badanie, które polega na analizie temperatury piersi za pomocą specjalnej kamery termowizyjnej. Zmiany nowotworowe mogą prowadzić do wzrostu temperatury w tkankach, co jest widoczne na obrazie termograficznym. Choć termografia nie zastępuje mammografii czy USG, może być stosowana jako dodatkowe narzędzie diagnostyczne.
8. Elastografia
Elastografia to nowoczesne badanie uzupełniające USG piersi, które pozwala ocenić elastyczność tkanek. Pomaga odróżnić zmiany łagodne (zwykle miękkie) od zmian złośliwych (twardszych). Jest szybkie, bezbolesne i może stanowić cenny element diagnostyki.
Warto przypomnieć, że Ministerstwo Zdrowia w 2024 roku uruchomiło centralną e-rejestrację. Funkcjonalność jest dostępna w Internetowym Koncie Pacjenta (IKP) dostępnym na www.pacjent.gov.pl oraz aplikacji mobilnej moje IKP (w części Plan leczenia) darmowa aplikacja mobilna do pobrania w App Store i Google Play.
Celem wprowadzenia systemu jest umożliwienie samodzielnego zarządzania wizytami, zmniejszenie liczby nieodwołanych terminów, zapewnienie dostępu do informacji o dostępności świadczeń w czasie rzeczywistym oraz w dłuższej perspektywie, skrócenie czasu oczekiwania.
Pacjentki i pacjenci samodzielnie zapiszą się na pierwszą wizytę do kardiologa (z e-skierowaniem) oraz na cytologię i mammografię (bez skierowania, zgodnie z zasadami programów profilaktycznych.
Kompendium Chorób Nowotworowych
Sprawdzona wiedza o nowotworach to pierwszy krok ku poczuciu bezpieczeństwa. Z tą myślą powstał Serwis onkologia.gov.pl - to oficjalny Narodowy Portal Onkologiczny, uruchomiony przez Ministerstwo Zdrowia jako część realizacji Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020–2030. Jego głównym celem jest zapewnienie rzetelnej, aktualnej i przystępnej wiedzy na temat nowotworów – zarówno dla pacjentów, ich bliskich, jak i specjalistów.
W kompendium znajdziemy uporządkowaną, przystępną wiedzę o poszczególnych nowotworach. Dla każdego z nich opisane są kluczowe czynniki ryzyka – genetyczne i środowiskowe – oraz przedstawione aktualne statystyki zachorowalności i przebiegu w Polsce. Dowiesz się, jakie objawy powinny wzbudzić czujność, jakie badania i markery pozwalają na wczesną diagnozę, oraz jakie są dostępne metody leczenia.
„Zdrowe piersi są OK!” – Program edukacyjny dla młodzieży
Państwowa Inspekcja Sanitarna na Mazowszu zainicjowała w roku szkolnym 2012/2013 program edukacyjny pt. „Zdrowe piersi są OK!” skierowany do młodzieży szkół ponadpodstawowych oraz 7 i 8 klasy szkół podstawowych.
Program dotyczy profilaktyki raka piersi i ma na celu:
✅Kształtowanie nawyku pielęgnacji i dbałości o piersi wśród uczennic,
✅ Budowanie świadomości zdrowotnej wśród uczniów – zarówno dziewcząt, jak i chłopców,
✅ Promowanie wiedzy o profilaktyce w najbliższym otoczeniu młodzieży – w rodzinie, szkole i społeczności lokalnej.
Program realizowany jest w ramach działań Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia i wpisuje się w obchody Różowego Października – miesiąca świadomości raka piersi.
Materiały
Co powinno cię zaniepokoić !Co_powinno_cię_zaniepokoić_!.jpg 0.12MB