Inwazyjne gatunki obce

1 stycznia 2015 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych, które winno być stosowane bezpośrednio w krajach członkowskich UE. Rozporządzenie w sposób kompleksowy reguluje takie zagadnienia jak: zapobieganie wprowadzaniu i rozprzestrzenianiu się inwazyjnych gatunków obcych, ich wczesne wykrywanie i szybka eliminacja bądź długofalowa i efektywna kontrola populacji w przypadku gatunków rozpowszechnionych.

Lista gatunków inwazyjnych stwarzających zagrożenie dla Unii zostanie opracowana z udziałem państw członkowskich Unii na podstawie oceny ryzyka i dowodów naukowych.

Obecnie zgodnie prawem krajowym, tj. art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, zabrania się wprowadzania do środowiska przyrodniczego oraz przemieszczania w tym środowisku roślin, zwierząt lub grzybów gatunków obcych.

Przetrzymywanie, hodowla, rozmnażanie, oferowanie do sprzedaży i zbywanie gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić rodzimym gatunkom lub siedliskom przyrodniczym (inaczej inwazyjnych gatunków obcych) jest możliwe wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska (art. 120 ust. 2 pkt 2 ustawy o ochronie przyrody). Natomiast wwożenie z zagranicy inwazyjnych gatunków obcych oraz jednocześnie przetrzymywanie, hodowla, rozmnażanie, oferowanie do sprzedaży i zbywanie tych sprowadzonych okazów wymaga zezwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (art. 120 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie przyrody). Powyższych przepisów nie stosuje się do gatunków ryb, na których wprowadzanie jest wymagane zezwolenie ministra właściwego do spraw rolnictwa, wydawane na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym albo art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 19 lutego 2004 r. o rybołówstwie zgodnie z art. 120 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody.

Zakaz wprowadzania do środowiska przyrodniczego oraz przemieszczania, w tym środowisku roślin, zwierząt lub grzybów gatunków obcych, z wyjątkiem gatunków, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym, nie stosuje się do wprowadzania do środowiska przyrodniczego i przemieszczania w tym środowisku roślin:

przy zakładaniu i utrzymywaniu terenów zieleni oraz zakładaniu i utrzymywaniu zadrzewień poza lasami i obszarami objętymi formami ochrony przyrody,
wykorzystywanych w ramach racjonalnej gospodarki leśnej i rolnej (art. 120 ust. 4 ustawy o ochronie przyrody).

Minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa określa, w drodze rozporządzenia, listę roślin, zwierząt i grzybów gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym, kierując się potrzebą zapewnienia ciągłości istnienia i ochrony różnorodności rodzimych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów (art. 120 ust. 2 f ustawy o ochronie przyrody).

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym zostało opublikowane 4 października 2011 r. i weszło w życie 5 kwietnia 2012 r.

Wniosek o wydanie stosownego zezwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska lub właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska powinien zawierać następujące elementy (art. 120 ust. 2 b ustawy o ochronie przyrody):

imię, nazwisko i adres albo nazwę, siedzibę i adres wnioskodawcy;
cel wykonania wnioskowanych czynności;
opis czynności, której dotyczy wniosek;
nazwę gatunku lub gatunków, w języku łacińskim i polskim, jeżeli polska nazwa istnieje, których będą dotyczyć czynności;
liczbę lub ilość osobników, których dotyczy wniosek, o ile jest to możliwe do ustalenia;
określenie warunków, miejsca i czasu wykonania czynności;
świadectwo pochodzenia.

Należy zwrócić uwagę na przypisy zawarte w ww. rozporządzeniu.

Przypis nr 1: nie dotyczy dalszego przetrzymywania, bez zmiany lokalizacji, okazów przetrzymywanych w dniu wejścia w życie rozporządzenia, odnosi się do następujących gatunków roślin:

azolla drobna (azolla karolińska) Azolla filiculoides,
barszcz Mantegazziego (barszcz kaukaski) Heracleum mantegazzianum,
barszcz Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi,
bożodrzew gruczołowaty (ajlant gruczołkowaty) Ailanthus altissima,
kolcolist zachodni Ulex europaeus,
kolczurka klapowana Echinocystis lobata,
niecierpek gruczołowaty Impatiens glandulifera,
niecierpek pomarańczowy Impatiens capensis,
rdestowiec czeski (rdestowiec pośredni) Reynoutria x bohemia,
rdestowiec japoński (rdestowiec ostrokończysty) Reynoutria japonia,
rdestowiec sachaliński Reynoutria sachalinensis,
trojeść amerykańska Asclepias syriaca.

Przypis nr 2: nie dotyczy okazów przetrzymywanych poza akwenami w celach spożywczych, odnosi się do następujących gatunków zwierząt:

krab wełnistoręki (krab wełnistoszczypcy) Eriocheir sinensis,
rak luizjański Procambarus clarkii,
rak pręgowany (rak amerykański) Orconectes limosus,
rak sygnałowy (rak kalifornijski) Pacifastacus leniusculus,
ostryga pacyficzna Crassostrea gigas,
babka bycza Neogobius melanostomus,
babka łysa (babka gołogłowa) Neogobius gymnotrachelus,
babka szczupła (babka rzeczna) Neogobius fluviatilis.

Przypis nr 3: nie dotyczy okazów wpisanych w dniu wejścia w życie rozporządzenia do rejestru starosty na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, odnosi się do następujących gatunków zwierząt:

żółw malowany Chrysemys picta,
żółw czerwonolicy Trachemys scripta elegant.

Przydatne linki

Publikacje

Zachęcamy do korzystania z publikacji Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych autorstwa B. Tokarskiej-Guzik, Z. Dajdoka, M. Zając, A. Zająca, A. Urbisz, W. Danielewicza i Cz. Hołdyńskiego.

Mamy nadzieję że publikacja zachęci do inicjowania działań mających na celu przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się w środowisku przyrodniczym gatunków inwazyjnych, a także do prowadzenia badań, edukacji i innych działań praktycznych.

Publikacja Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych zawiera katalog roślin gatunków obcych, które można zaobserwować w środowisku przyrodniczym w Polsce. Każdy gatunek został oceniony pod kątem stwarzanego zagrożenia dla rodzimej przyrody, w tym dla siedlisk przyrodniczych chronionych na mocy Dyrektywy Siedliskowej. Ponadto w opracowaniu umieszczono kluczowe informacje o gatunkach obcych, tj. o ich pochodzeniu geograficznym, okresie przybycia, rodzaju kolonizowanych zbiorowisk, opis ekologii i oddziaływań na gospodarkę, zdrowie i środowisko oraz wiele innych zagadnień.