Polska w Radzie Europy

– Prawa człowieka nie kończą się w czasie wojny. Zbrodnie wojenne i inne zbrodnie międzynarodowe mają bardzo konkretny wymiar i skutek prawnoczłowieczy. Rada Europy ma szczególny mandat, ale też doświadczenie, do działania na rzecz reparacji szkód i zadośćuczynienia cierpień doznanych przez indywidualne ofiary naruszeń praw człowieka – podkreślał wiceminister Arkadiusz Mularczyk, otwierając XIV Warszawskie Seminarium Praw Człowieka.

Wydarzenie zostało zorganizowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych we współpracy z Radą Europy. Tegoroczna konferencja, która odbyła się 24 października 2023 r. pod patronatem Sekretarz Generalnej Rady Europy Mariji Pejčinović Burić, była poświęcona tematowi praw człowieka w sytuacjach kryzysowych. Licznie zgromadzeni w Warszawie przedstawiciele państw członkowskich i Sekretariatu Rady Europy, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Organizacji Narodów Zjednoczonych, Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE, Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej, polskich i zagranicznych ośrodków akademickich oraz członkowie Zespołu do spraw Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zastanawiali się, w jaki sposób z obecnych wyzwań i kryzysów można wyciągnąć wnioski w celu wzmocnienia ochrony praw człowieka.

W oparciu o doświadczenia związane z pandemią COVID-19 proponowano ustanowienie przez państwa przepisów i rozwiązań instytucjonalnych mających na celu zapewnienie, by środki nadzwyczajne podejmowane w trakcie sytuacji kryzysowych, a dotykające praw człowieka, były zgodne z zasadą proporcjonalności i konieczności. Duża część dyskusji poświęcona była sytuacji na Ukrainie w związku z agresją Rosji i masowymi naruszeniami praw człowieka popełnianymi w trakcie działań wojennych i okupacji. Przedstawiciele misji monitoringowej ONZ ds. praw człowieka na Ukrainie oraz Biura Prokuratora Generalnego Ukrainy poinformowali o procesie badania zbrodni wojennych. Przedstawicielka Rejestru Szkód na rzecz Ukrainy przybliżyła prace tego nowego porozumienia częściowego Rady Europy, zajmującego się dokumentowaniem strat ludzkich i materialnych spowodowanych rosyjską agresją.

W swoim wystąpieniu wiceminister Mularczyk wskazał pięć obszarów, w których zdaniem Polski Rada Europy ma szczególną rolę do odegrania. Za kluczowe uznał dalsze wspieranie przez Radę Europy prac nad stworzeniem skutecznego i całościowego mechanizmu kompensacyjnego dla Ukrainy. Jednocześnie wezwał Radę Europy do ustanowienia nowego, stałego mechanizmu ds. pojednania, którego zadaniem będzie rozwiązywanie problemów wynikających z nierozwiązanych kwestii historycznych i aktualnych aspektów wynikających z obecnie trwających konfliktów. W dzisiejszej sytuacji wspólnota międzynarodowa potrzebuje takiej samej odwagi i wizjonerskiego myślenia, jaką wykazali się twórcy ładu międzynarodowego po II wojnie światowej, kiedy to powołano kluczowe organizacje działające na rzecz pokoju i przyjęto traktaty dotyczące ochrony praw człowieka. W opinii Polski wszystkie komitety wyspecjalizowane Rady Europy mogłyby wesprzeć ochronę praw człowieka w kontekście konfliktów zbrojnych. Istnieje potrzeba, by we wszystkich działaniach Rady Europy uwzględnić lekcje, jakie płyną dla praw człowieka ze skutków rosyjskiej agresji na Ukrainę, ale patrząc szerzej i bardziej ogólnie.

**

Warszawskie Seminaria Praw Człowieka są wydarzeniem poświęconym prawom człowieka, organizowanym corocznie przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych we współpracy z instytucjami krajowymi i zagranicznymi. Stanowią one międzynarodowe forum dyskusji i wymiany doświadczeń na tematy związane z Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Są sposobem na rozpowszechnianie standardów ochrony praw człowieka. Stanowią też źródło inspiracji dla działań mających na celu lepsze przestrzeganie tych standardów. Z dyskusji na Seminariach Ministerstwo Spraw Zagranicznych przygotowuje publikacje.