Zespół do spraw Sygnalistów Biura RPO

W panelu dyskusyjnym poświęconym temu zagadnieniu udział wzięli eksperci: prof. dr hab. Marlena Sakowska-Baryła, dr Ewelina Rutkowska oraz dyrektor Zespołu do Spraw Sygnalistów w Biurze RPO Marcin Malecko. Spotkanie poprowadził Jakub Królikowski,  zastępca dyrektora Zespołu do Spraw Sygnalistów w Biurze RPO.  

Sygnalista to nie donosiciel – obalenie mitów

W pierwszej części rozmowy uczestnicy podjęli temat powszechnie powielanego, lecz błędnego przekonania, że sygnalista to donosiciel. Eksperci podkreślili, że są to dwa pojęcia, które jasno rozróżnia ustawa o ochronie sygnalistów zapewniając ochronę tylko sygnaliście. Donosiciel, czyli osoba kierująca się złą wiarą, na taką ochronę liczyć nie może. Podczas rozmowy zwrócono uwagę także na to, że zgłaszanie naruszeń prawa może służyć także organizacjom i pracodawcom, którzy dzięki wiedzy o naruszeniu mogą szybciej reagować na nieprawidłowości i zapobiegać ich skutkom.

Kto może być sygnalistą i co może zgłaszać?

W dalszej części spotkania eksperci wyjaśnili, kto może zostać sygnalistą, jakie środki działania mu przysługują oraz które rodzaje naruszeń mogą być przedmiotem zgłoszenia. Uczestnicy rozmowy zwrócili uwagę na wątpliwości związane z zawężeniem katalogu dziedzin wskazanych w ustawie. Ich zdaniem, zasadne jest rozważenie rozszerzenia tego zakresu na inne obszary, w których również może dochodzić do naruszeń.

Zgłoszenie wewnętrzne czy zewnętrzne? Anonimowo czy imiennie?

Na pytanie o to, która forma zgłoszenia – wewnętrzna czy zewnętrzna – jest bardziej korzystna, eksperci odpowiedzieli: to zależy od danej sytuacji oraz czego dotyczy naruszenie. Jeśli mamy do czynienia z przestępstwem, bardziej zasadne jest zgłoszenie zewnętrzne kierowane do odpowiedniego organu publicznego. W przypadku mniej poważnych naruszeń, lepszym rozwiązaniem może być wewnętrzne rozwiązanie problemu w ramach organizacji.

Podobnie na pytanie, czy warto podpisywać się pod zgłoszeniem, czy też lepiej dokonać go anonimowo, eksperci podkreślili, że przy tej decyzji znaczenie będzie miało przede wszystkim to, czego dotyczy naruszenie. Podpisując zgłoszenie, sygnalista może w większym stopniu liczyć na pełniejsze rozpoznanie zgłoszenia, z uwagi na możliwość dopytania o szczegóły i konieczność przyjęcia zgłoszenia imiennego.

Ochrona sygnalisty – gwarancja prawna przed odwetem

Podczas panelu głos zabrały także osoby, które gościły w Namiocie Praw Człowieka i przysłuchiwały się ciekawej dyskusji ekspertów. Pytania widowni dotyczyły tego, czym w praktyce jest ochrona sygnalisty. Wyjaśniono, że ochrona sygnalisty polega na tym, że pracodawca nie może wyciągać wobec sygnalisty żadnych konsekwencji za zgłoszenie nieprawidłowości.

Edukacja i świadomość prawna jako klucz do skutecznej ochrony

Podsumowując rozmowę, eksperci zgodnie uznali, że mechanizmy ochrony sygnalistów odgrywają istotną rolę w systemie prawnym i społecznym. Wskazano również na potrzebę dalszego informowania i edukowania obywateli na temat przysługujących im praw oraz dostępnych procedur zgłaszania naruszeń prawa.