Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach

Na jednej z opolskich rzek, będącej dopływem do Odry przebudowany został próg wodny. W jego miejscu poprzez wypełnienie betonowej niecki narzutem kamiennym do poziomu umożliwiającego rybom pokonanie sztucznej bariery, powstało bystrze. W ten sposób możliwy stał się swobodny przepływ wód rzeki na odcinku 20 km, a co za tym idzie – zlikwidowano sztuczną barierę migracyjną.

Jemielnica – bo o tej rzece właśnie mowa, płynąca w woj. opolskim prowadzi swoje wody na odcinku ponad 50 km, w dużej mierze przez tereny rolnicze lub zielone. Jeszcze w latach 70-tych minionego wieku w jej korycie posadowiono budowle regulacyjne, takie jak progi wodne czy jazy. Ich zadaniem było m.in. lokalne spiętrzanie wody, by ułatwić jej pobór do nawadniania pól. Dziś niektóre progi wodne, choć wciąż podpiętrzają wodę, nie są już wykorzystywane na potrzeby rolników. Mimo, że umożliwiają przepływ wód, są utrudnieniem dla fauny w wędrówkach i poszukiwaniu siedlisk.

Wody Polskie w Gliwicach, administrator rzeki Jemielnicy typuje budowle regulacyjne, które z uwagi na utratę znaczenia swoich pierwotnych funkcji oraz z uwzględnieniem bezpieczeństwa przeciwpowodziowego można przebudować bez szkody dla użytkowników rzeki i zarazem z korzyścią dla ryb i innych organizmów żywych. Między innymi dzięki temu działaniu możliwe było udzielenie pozwolenia wodnoprawnego Stowarzyszeniu Przyrodniczo-Kulturalnemu „POD PRĄD" z Opola na wykonanie urządzenia wodnego w zakresie przebudowy istniejącego progu wodnego zlokalizowanego na rzece Jemielnicy w km 1+480. Pozwolenie wodnoprawne stało się ostateczne w dniu 03.11.2023 r. W treści tej decyzji administracyjnej Wody Polskie w Gliwicach Zarząd Zlewni w Opolu określił warunki, na których możliwa była przebudowa progu wodnego. Przy współpracy z WWF Polska, Stowarzyszenie „POD PRĄD” z końcem lipca 2024r. zrealizowało zapisy pozwolenia wodnoprawnego i tym samym po 50 latach przywrócono możliwość swobodnego ruchu przede wszystkim ryb, w obu kierunkach w rzece. Dla realizacji zadania konieczne było także udzielenie Stowarzyszeniu zgody na wejście w teren.

W połowie maja br. w czasie study visit dyrektorzy Wód Polskich w Gliwicach: Marcin Jarzyński – Dyrektor RZGW oraz Jan Grygier – Z-ca Dyrektora RZGW ds. Ochrony Przed Powodzią i Suszą, spotkali się z przyrodnikami, by omówić efekty realizacji bystrza oraz wnioski z prowadzonego monitoringu ichtiofauny.

- Wykonane bystrze z kamienia naturalnego, za sprawą którego spłycono nieckę wypadową na progu wodnym, ułatwia migrację rybom. Na odcinku oddziaływania progu możliwe stały się swobodne wędrówki ryb m.in. dla odbycia tarła. Samo bystrze dobrze się prezentuje, podkreślając walory rzeki. Stosunkowo szybko zaczęły je porastać rośliny wodne. Realizacja tego zadania przyniesie pozytywne długofalowe skutki, zwłaszcza dla fauny. Cieszymy się, że zainicjowana w ten sposób współpraca ze społecznikami przyniosła wymierne efekty, a w jej toku znalazła się przestrzeń na obopólne zrozumienie. Przebudowa stopnia wodnego rzeki Jemielnicy to w moim odczuciu bardzo dobry przykład balansu między prawami natury, a potrzebami człowieka. Tu te pierwsze bez kolizji z bezpieczeństwem mieszkańców mogą wieść prym – relacjonuje Marcin Jarzyński, Dyrektor PGW Wody Polskie RZGW w Gliwicach i dodaje:

- Za sprawą współpracy i zaangażowania przyrodników oddaliśmy naturze to co do niej należało, przywróciliśmy naturalny porządek rzeczy. Wody Polskie w Gliwicach pracują nad zabezpieczeniem środków finansowych m.in. na zadania renaturyzacyjne. Mamy głęboką świadomość zasadności ich realizacji. W tym także chcielibyśmy, korzystając z doświadczeń przebudowy progu wodnego Jemielnicy, aby kolejne takie budowle zostały przebudowane lub tam, gdzie to możliwe – zlikwidowane. Oczywiście każda taka inicjatywa będzie poprzedzona odpowiednim modelowaniem, tak aby zachować bezpieczeństwo mieszkańców na wypadek powodzi. Urządzenia takie, jak progi wodne, jazy, zastawki, powstają w określonym celu. Jednak zważając na zmieniający się charakter zlewni, ich obecność w korytach rzek należy poddawać rewizji.