Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach

Wraz z podnoszącym się poziomem wód podziemnych, spowodowanym likwidacją i zaprzestaniem odwadniania Kopalni „Olkusz-Pomorzany”, Wody Polskie w Gliwicach stały się adresatem licznych pytań dotyczących powstających zalewisk na terenie powiatu olkuskiego, zarówno ze strony mieszkańców, jednostek samorządu, innych instytucji, a także prasy. Chcąc wyjść naprzeciw wątpliwościom opinii publicznej w tej ważnej dla lokalnej społeczności kwestii poniżej przybliżamy kompetencje Wód Polskich w Gliwicach w zakresie przedmiotowych zdarzeń.

 

Zalewiska a regulacje prawne

Odnosząc się do powstających zalewisk na terenie powiatu olkuskiego, ich identyfikacji, ochrony, zagospodarowania oraz ewentualnego bezpiecznego wykorzystania do celów rekreacyjnych, takich jak kąpieliska, należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 214 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. 2024 poz.1087 ze zm.), śródlądowe wody stojące, woda w rowie oraz woda w stawie, który nie jest napełniany w ramach usług wodnych, ale wyłącznie wodami opadowymi lub roztopowymi lub wodami gruntowymi, znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości. Wobec powyższego zalewisko rozumiane jako śródlądowe wody stojące, stanowi własność właściciela działki na której się utworzyło. Wody Polskie w Gliwicach tymczasem nie posiadają praw właścicielskich wobec żadnej z działek, na których dotąd podniósł się poziom wód gruntowych, tworząc zalewiska.

 

Zalewiska jako teren rekreacyjny i kąpielisko?

Kąpielisko, zgodnie z ustawą Prawo wodne, rozumie się jako wyznaczony przez radę gminy wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych, wykorzystywany przez dużą liczbę osób kąpiących się, pod warunkiem, że w stosunku do tego kąpieliska nie wydano stałego zakazu kąpieli. Jako organizatora kąpieliska, Prawo wodne wskazuje osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która prowadzi kąpielisko lub miejsce okazjonalnie wykorzystywane do kąpieli albo podjęła się organizacji kąpieliska lub miejsca okazjonalnie wykorzystywanego do kąpieli. W praktyce rolę tę najczęściej pełni samorząd danej gminy.

Sama kwestia organizacji kąpieliska jest złożona. I tak, zgodnie z art. 37 ustawy Prawo wodne, rada gminy określa, w drodze uchwały będącej aktem prawa miejscowego, corocznie do dnia 20 maja sezon kąpielowy, który obejmuje okres między 1 czerwca a 30 września oraz wykaz kąpielisk na m.in. terenie gminy. Organizator kąpieliska do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego sezon kąpielowy, w którym kąpielisko ma być otwarte, przekazuje wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta wniosek o umieszczenie w wykazie kąpielisk, wydzielonego fragmentu wód powierzchniowych, na którym planuje utworzyć kąpielisko. Organizator jest obowiązany odpowiednio oznakować kąpielisko.

Co ważne,  zgodnie z zapisami art. 47 ust. 1 ustawy Prawo wodne, kąpielisko może funkcjonować, jeżeli jakość wody w nim została sklasyfikowana co najmniej jako dostateczna zgodnie z art. 344 ust. 1 pkt 2.
 

Nadmienia się również, iż istotną kwestią pozostaje dostęp do infrastruktury, takiej jak drogi dojazdowe, miejsca parkingowe czy zaplecze sanitarne, które powinny towarzyszyć kąpielisku

Ustawa Prawo wodne przewiduje powszechne korzystanie z wód obejmujące m.in. zaspokajanie potrzeb osobistych, potrzeb gospodarstwa domowego lub rolnego, bez stosowania specjalnych urządzeń technicznych, a także do wypoczynku, uprawiania turystyki i sportów wodnych. Zasada ta obowiązuje jednak w odniesieniu do publicznych śródlądowych wód płynących.

Ponadto należy więc zważyć, że jeśli zalewisko znajduje się na terenie prywatnym lub w miejscu, gdzie obowiązuje zakaz wstępu, powinno się stosować się do zaleceń (informacji) zamieszczonych w danym terenie
w odniesieniu do danego zalewiska, a także respektować prawo własności. W niektórych miejscach kąpiel
w nieoznakowanych zalewiskach może być objęta zakazem. Przed korzystaniem z zalewisk należy upewnić się czy nie obowiązują w ich rejonie ograniczenia prawne lub ostrzeżenia, dotyczące szeroko pojętego bezpieczeństwa.

Niezależnie, zaleca się zachować szczególną ostrożność i rozwagę w miejscach nieoznakowanych i niezabezpieczonych, pamiętając, że każdy wchodzi do wody na własną odpowiedzialność.

 

Plany zagospodarowania przestrzennego i zadania własne gminy a zalewiska

Istotne pozostają tu również zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej, a także zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy, które określa ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1130 ze zm.). Stosownie do przedmiotowej ustawy, kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, w tym uchwalanie gminnych aktów planowania przestrzennego, należy do zadań własnych gminy.

Prowadzenie, w granicach swojej właściwości rzeczowej, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego, odnoszących się do obszaru powiatu i zagadnień jego rozwoju, należy do zadań samorządu powiatu.

Dokument w postaci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jako uchwała rady miasta lub gminy, reguluje sposób wykorzystania terenu na obszarze tego miasta lub gminy.

Nadto zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym – zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy m.in.:

• ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej;
• zieleni gminnej i zadrzewień;
• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej
  i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego.

 

Ruch zakładu górniczego i jego likwidacja a Wody Polskie

Ponadto w odniesieniu do kwestii identyfikowania powstających zalewisk jako szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego, Wody Polskie w Gliwicach wskazują, że mechanizmy prawne dotyczące obowiązków przedsiębiorcy górniczego w przypadku likwidacji zakładu górniczego oraz odpowiedzialność za szkody, zostały określone w przepisach ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2024 r. poz.  1290 ze zm.). DZIAŁ VIII ustawy Prawo geologiczne i górnicze określa kwestie odpowiedzialności za szkody spowodowane ruchem zakładu górniczego. Zgodnie z art. 146 ust. 1 odpowiedzialność za szkodę ponosi przedsiębiorca, prowadzący ruch zakładu górniczego, który spowodował szkodę. Jeżeli nie można ustalić, kto wyrządził szkodę, odpowiada za nią przedsiębiorca, który w dniu ujawnienia się szkody ma prawo prowadzić działalność regulowaną tą ustawą. Jeżeli nie istnieje przedsiębiorca odpowiedzialny za szkodę ani jego następca prawny, za szkodę odpowiada Skarb Państwa reprezentowany przez właściwy organ nadzoru górniczego na zasadach określonych przedmiotową ustawą.

Wskazujemy, że Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej nie jest stroną postępowań, jak i organem opiniującym czy uzgadniającym, mającym możliwości wskazania warunków dla likwidacji kopalń.

Po wtóre do likwidacji zakładu górniczego stosuje się odpowiednio przepisy o ruchu zakładu górniczego. Dla likwidowanego zakładu górniczego określa się m.in sposób wykonania obowiązków przedsiębiorcy związanych z prowadzoną likwidacją. Zatwierdzenie planu ruchu likwidowanego zakładu górniczego wymaga uzgodnienia z właściwym wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta. Uzgodnienie planu ruchu likwidowanego zakładu górniczego powinno zapewnić zawarcie w nim wszystkich zobowiązań przedsiębiorcy górniczego w odniesieniu do ustaleń tego planu. Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach nie opiniuje w żaden sposób i nie odnosi się do planów likwidacji zakładów górniczych.

Mając na względzie powyższe – Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie nie odpowiada za tworzenie się zalewisk i utrzymanie tego typu obiektów.

Wskazujemy, że Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach, będący częścią Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, działa na podstawie ustawy Prawo wodne oraz Statutu nadanego rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia 2017 r. i realizuje swoje zadania zgodnie z zapisami prawa.