Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach

Większe bezpieczeństwo przeciwpowodziowe terenów położonych poniżej zbiornika, stabilizacja zasobów wody pitnej na potrzeby mieszkańców Wisły, Ustronia, Skoczowa, Dębowca i Strumienia, możliwości odzyskania pełnej rezerwy powodziowej, większa retencja na potrzeby rolnictwa – przeciwdziałanie suszy, oraz mniejsza podatność zbiornika na awarie – to tylko niektóre z korzyści, jakie zyskali mieszkańcy Podbeskidzia za sprawą przeprowadzonej przez Wody Polskie w Gliwicach modernizacji zbiornika Wisła Czarne.

Dziś na terenie tego obiektu hydrotechnicznego odbyło się spotkanie z udziałem Wiceministra Infrastruktury Przemysława Koperskiego, w trakcie którego podsumowano efekty tej inwestycji i omówiono jej zakres.

Zadanie niespełna rok temu zleciło Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach – administrator zbiornika Wisła Czarne. Mimo, że stan techniczny tego obiektu, który w trudnych, górskich warunkach piętrzy wodę od ponad 50-lat, nie stwarzał zagrożenia dla terenów położonych poniżej ziemnej zapory, jego modernizacja była niezbędna. Choć zbiornik mógł bezpiecznie piętrzyć wodę, również w czasie powodzi, jego większa z każdym rokiem podatność na awarie powodowała konieczność obniżenia poziomu piętrzenia w zbiorniku. Skutkowało to zarazem mniejszą rezerwą powodziową i tym samym – rezerwą wody pitnej dla mieszkańców Wisły, Ustronia, Skoczowa, Dębowca i Strumienia.

Choć w ramach prac remontowych nie uległy zmianie parametry obiektu, czy sposób korzystania z wód, poprawiła się jego funkcjonalność zbiornika. Prace budowlane objęły istniejącą zaporą ziemną i związane z nią funkcjonalnie obiekty: przelew stokowy i nieckę wypadową. W ramach prac modernizacyjnych ich wykonawca – Keller Polska Sp. z o.o. m.in. doszczelnił przesłonę przeciwfiltracyjną na lewym przyczółku, przebudował odwodnienie wzdłuż prawej ściany przelewu stokowego i wykonał jego remont.

Wyremontowane zostały także podpory przelewu oraz murów oporowych na przedłużeniu podpory a także elementy spodu konstrukcji nośnej. Podobne prace dotyczyły niecki wypadowej zapory. Za sprawą modernizacji doszczelnienie zyskała także przesłona cementacyjna (przeciwfiltracyjna) na lewym przyczółku. Zamontowano przy tym także nowe urządzenia kontrolno–pomiarowe (piezometry i inklinometry).

Zrealizowany zakres prac zwiększył stopień ochrony przed zalaniem terenu poniżej zapory czołowej zbiornika Wisła Czarne. Większe bezpieczeństwo zyskali nie tylko mieszkańcy ale również grunty rolne. Tym samym, po odpowiedniej kontroli piętrzenie wody w zbiorniku można będzie przywrócić do rzędnej określonej w pozwoleniu wodnoprawnym – co za tym idzie zwiększą się możliwości alimentowania wody w korycie rzeki poniżej zbiornika w przypadku występowania stanów niżówkowych, niedoborów wody i przewlekłych okresów suszy, przy których wilgotność gleby jest niedostateczna dla zaspokojenia potrzeb roślin i prowadzenia normalnej gospodarki w rolnictwie. Efektem remontu będzie także zwiększenie rezerwy wody pitnej szacunkowo o 116 dni (z obecnych ok. 130 dni do ok. 250 dni*).

W związku z zakończeniem realizacji inwestycji w dniu 3 października 2025r. na terenie zbiornika odbyło się spotkanie z udziałem m.in. Przemysława Koperskiego – Wiceministra Infrastruktury, Jana Grygiera – Dyrektora Wód Polskich w Gliwicach, Tomasza Bujoka – Burmistrza Miasta Wisła, Pawła Sztefka – Burmistrza Ustronia oraz innych zaproszonych gości.

 

W trakcie wydarzenia głos zabrał Wiceminister Infrastruktury Przemysław Koperski, który podkreślił ważne znaczenie inwestycji dla szeroko pojętego bezpieczeństwa regionu:

- Realizacja tej inwestycji dowodzi, że bezpieczeństwo mieszkańców jest priorytetem dla Wód Polskich i samorządu. Od teraz maleją obawy o zasoby wody pitnej, zwłaszcza w lecie i w czasie suszy, kiedy w przeszłości zachodziło ryzyko utrzymania stałych dostaw wody pitnej. To właśnie w tym zbiornikiem jest ujęcie dla dużej części powiatu cieszyńskiego. Dziękuję Wodom Polskim w Gliwicach, burmistrzom i wójtom z gmin położonych poniżej zbiornika za dzisiejszą obecność oraz za troskę o bezpieczeństwo mieszkańców - powiedział Przemysław Koperski.

 

Zakres prac oraz ich znaczenie dla bezpieczeństwa podkreślił Dyrektor Wód Polskich w Gliwicach, Jan Grygier: 

- Realizując przedmiotową inwestycje mieliśmy głęboką świadomość jej wagi. Swoistym paradoksem całego przedsięwzięcia jest fakt, że rzeczowego zakresu prac nie zobaczymy gołym okiem. Kluczowa dla funkcjonalności zbiornika była bowiem iniekcja i uszczelnienie zapory poprzez wykonanie doszczelnienia istniejącej przesłony, zapobiegającej filtracji, czy mówiąc jaśniej: zapewniającej szczelność tej budowli. Nim jednak wykonawca przystąpił do zasadniczych prac uszczelniających konieczne było przeprowadzenie odwiertów i analiza geologiczna materiału, na którym pracowaliśmy. W toku realizacji zadania okazało się, że założenia mówiące o zatłoczeniu ok. 100 kg mieszanki doszczelniającej górotwór na metr bieżący odwiertu nie znajdują potwierdzenia w rzeczywistości. Aby uzyskać pożądany efekt koniecznym było lokalnie, miejscowo zaangażowanie nawet 4.500 kg tej samej mieszanki na metr odwiertu. Potwierdza to specyfikę fliszu karpackiego i budowy geologicznej terenu - przekazał Jan Grygier, Dyrektor Wód Polskich w Gliwicach

 

i dodał: 

- wykonując kilkadziesiąt takich otworów i budując założoną odporność zapory na filtrację i jej szczelność, jednocześnie zyskaliśmy bardzo ważną dla nas wiedzę o specyfice i warunkach gruntowych u podnóża zapory. Dzięki instalacji inklinometrów zapora jest stale monitorowana pod kątem osiadania, przemieszczania i pracy gruntu. Stale więc monitorujemy geodynamikę górotworu. Wszystko, po to byśmy jako administrator zbiornika mieli pewność co do jego bezpieczeństwa i co za tym idzie – bezpieczeństwa mieszkańców terenów położonych poniżej. Co więcej – zyskujemy możliwość odbudowania pełnej rezerwy w zbiorniku i stabilizacji zasobów wody pitnej.   

 

 Rolę inwestycji dla regionu oraz Wisły podkreślił Burmistrz tej turystycznej miejscowości, Tomasz Bujok:

- Jesteśmy pod wrażeniem tak sprawnej realizacji zadania przez Wody Polskie w Gliwicach. Cieszę się, że udało wykonać zaplanowane prace, i że obszar położony poniżej zapory może być jeszcze bezpieczniejszy. Wszystkim nam zależało na tej realizacji i doszczelnieniu zapory zbiornika.

 

Podobne zdanie na temat projektu modernizacji wyraził Paweł Sztefek, Burmistrz Ustronia: 

- Jesteśmy odbiorcami wody ze zbiornika, który poprzez Wodociągi Ziemi Cieszyńskiej zaopatruje naszych mieszkańców. Dziś usłyszeliśmy bardzo dobre informacji: rośnie bezpieczeństwo przeciwpowodziowe i możliwość zwiększenia zasobów wody pitnej.

 

Prace budowalne w ramach zadania pn. Modernizacja obiektów zbiornika wodnego Wisła Czarne – drenaż skarpy odpowietrznej, przelew stokowy, sieć piezometrów etap I, etap II, rozpoczęło się z końcem października 2024r. Było poprzedzone uzyskaniem niezbędnych zgód i pozwoleń administracyjnych. Przedsięwzięcie nie wywarło znaczącego oddziaływania na środowisko. Wszelkie prace były prowadzone w sposób wykluczający zanieczyszczenie wód zbiornika oraz poniżej jego zapory.

Prace, zrealizowano kosztem 15.711.465.40 zł (etap I – 8.865.770,90, etap II – 6.845.694,50). Rzeczowe wykonanie zakończyło się we wrześniu 2025r.

Dla zadania pn. „Modernizacja obiektów zbiornika wodnego Wisła Czarne – drenaż skarpy odpowietrznej, przelew stokowy, sieć piezometrów – etap I i etap II” uzyskano finansowanie ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich dla operacji typu „Zarządzanie zasobami wodnymi” w ramach poddziałania „Wsparcie na inwestycje związane z rozwojem, modernizacją i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa”, objętego PROW na lata 2014-2020.

 

Zbiornik Wisła Czarne został zlokalizowany w km 96 + 800 rzeki Malej Wisły poniżej połączenia Białej i Czarnej Wisełki. Do eksploatacji został oddany w 1973r. (czas budowy: 1968-1973). Zbiornik Wisła Czarne ma dwie podstawowe funkcje: przeciwpowodziową oraz zaopatrzenie w wodę Wisty, Ustronia i Skoczowa. Piętrzy również wodę na wypadek jej niedoborów w korycie rzeki Wisły poniżej. Całkowita pojemność zbiornika wynosi 5,06 mln m3, maksymalna powierzchnia zalewu ok. 40 ha, wielkość zlewni 30 km2. Nasyp zapory wykonano z materiału ziemnego, uzyskanego z wykopów z czaszy zbiornika. Maksymalna wysokość zapory wynosi ok. 36 m, długość 280 m, kubatura ok. 470 000 m3, szerokość w koronie 6,60 m. Ekran wodoszczelny został wykonany z płyt betonowych zbrojonych o grubości 0,20 — 0,25 m, ułożonych na warstwie wyrównawczej wykonanej z płyt betonowych o grubości 0,12 m. U podstawy ekranu znajduje się galeria kontrolno-drenażowa.
Urządzenia upustowe stanowią:

- przelew powierzchniowy o maksymalnym wydatku 195 m3/s,

- spust denny/dwa rurociągi stalowe o średnicy 800 mm każdy i łącznym wydatku ok. 10 m3/s,

- rurociąg wody biologicznej / rurociąg stalowy o średnicy 500 mm;

 

Pobór wody dla Stacji Uzdatniania Wody odbywa się poprzez kosze ssące /4 szt./ umieszczone na trzech poziomach. Minimalny odpływ /biologiczny/ wynosi 40 l/s .

 

*) w zależności od dopływu wód do zbiornika i innych zmiennych.