Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie

Renaturyzacja to proces przywracania rzekom i ich dolinom możliwie naturalnego charakteru – zarówno pod względem hydrologicznym (czyli przepływu i zatrzymywania wody), jak i ekologicznym (różnorodności biologicznej). W praktyce oznacza to m.in.:

• odbudowę naturalnych koryt rzek,
• usuwanie lub modyfikację barier (jazów, progów),
• rewitalizację starorzeczy, terenów zalewowych i mokradeł,
• zwiększanie retencji wód opadowych i gruntowych.

Odtwarzanie ciągłości ekologicznej

W przeszłości Nida została w wielu miejscach przekształcona przez człowieka – poprzez regulację, meliorację, budowę wałów i piętrzeń. Skutkiem tego była utrata drożności korytarza ekologicznego – ryby i inne organizmy nie mogły swobodnie migrować, rozród był utrudniony, a populacje ulegały fragmentacji.

Renaturyzacja odblokowuje te połączenia, umożliwiając:

• migrację gatunków (np. ryb wędrownych jak certa),
• przepływ energii i materii w ekosystemie,
• zwiększenie stabilności i odporności populacji.

Zwiększenie retencji wody

Rzeka w stanie naturalnym nie tylko płynie, ale zalewa pobliskie łąki, lasy i starorzecza, tworząc bogate środowiska wodno-błotne. W wyniku przekształceń Nida straciła dużą część swojej zdolności do magazynowania wody.

Dzięki renaturyzacji:

• woda dłużej pozostaje w krajobrazie, zasilając wody gruntowe,
• spada ryzyko powodzi (bo woda rozlewa się na bezpieczne tereny),
• łagodzone są skutki suszy (woda jest dostępna dłużej dla roślin i rolnictwa).

Ochrona bioróżnorodności

Dolina Nidy to obszar o wysokiej wartości przyrodniczej – część jej zlewni objęta jest siecią Natura 2000. Jednak bez renaturyzacji, wiele siedlisk uległo degradacji lub przestało pełnić swoje funkcje.

Renaturyzacja umożliwia:

• odtworzenie siedlisk dla ptaków, płazów, ryb i bezkręgowców,
• powrót cennych gatunków (np. wydry, bobra, traszki grzebieniastej),
• zachowanie i poprawę stanu siedlisk łąkowych i mokradłowych.

Przywrócenie naturalnej dynamiki rzeki

Rzeka w naturalnym stanie meandruje, tworzy zakola, łachy, wyspy i starorzecza. Ta dynamika tworzy mozaikę siedlisk, niezbędną dla wielu gatunków. Przekształcona rzeka staje się kanałem – monotonnym i ubogim biologicznie.

Dzięki działaniom w ramach projektu:

• Nida odzyskuje swój dynamiczny, zmienny charakter,
• roślinność i zwierzęta mogą korzystać z różnorodnych mikrośrodowisk,
• przyroda staje się bardziej odporna na zmiany klimatyczne.

Korzyści dla ludzi i lokalnych społeczności

Renaturyzacja to nie tylko działanie „dla przyrody” – to także realne wsparcie dla ludzi:

• zwiększa bezpieczeństwo hydrologiczne (przed powodzią i suszą),
• poprawia jakość życia dzięki czystszemu środowisku i walorom krajobrazowym,
• wspiera rozwój zrównoważonej turystyki (np. kajakarstwo, edukacja przyrodnicza),
• wzmacnia lokalną tożsamość i przywiązanie do regionu.

Renaturyzacja Nidy to strategiczna inwestycja w przyszłość – zarówno z punktu widzenia ochrony przyrody, jak i adaptacji do zmian klimatu. To działanie, które łączy ochronę środowiska z poprawą jakości życia lokalnych mieszkańców i stanowi przykład nowoczesnego, zintegrowanego zarządzania wodami w Polsce.

Projekt finansowany z Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej 2021–2027.