Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie

Od dłuższego czasu kwestia nadmiernego zasolenia rzeki Wisły budzi spory niepokój. Sprawa staje się szczególnie niebezpieczna latem, kiedy temperatury zwiększają ryzyko wzrostu złotej algi (Prymensium Parvum). Jej zakwity z wyrzutem toksyn mogą prowadzić do masowego śnięcia ryb. Liczba, częstotliwość i czas trwania niebezpiecznych zakwitów glonów rośnie wraz eutrofizacją i wzrostem zasolenia.

Wyjątkowo suchy i gorący czerwiec spowodował niepokojące zjawisko kumulacji poziomu zasolenia i zanieczyszczenia wód Wisły. Prowadzone regularnie dla potrzeb własnych badania podstawowych parametrów jakości wód w punktach pomiarowo-kontrolnych na Stopniach Wodnych wskazywały jednoznacznie na niepokojący wzrost zasolenia na granicy województw śląskiego i małopolskiego. Ostatnie dni czerwca przynosiły niepokojące wyniki badań tj. ponad 13 tys. µS/cm.

 

Podjęte działania

27 czerwca 2025 r. z inicjatywy Dyrektora RZGW w Krakowie Wojciecha Kozaka odbyło się spotkanie z kadrą naukową AGH w sprawie monitoringu rzeki Wisły. Omówiono problem zanieczyszczenia Wisły chlorkami, wynikający z odprowadzania zasolonych wód z zakładów górniczych oraz przedyskutowano możliwe rozwiązania w zakresie monitoringu jakości rzeki - włącznie z wykorzystaniem monitoringu satelitarnego oraz badań in-situ spektroradiometrem. Następnie 3 lipca odbyło się posiedzenie Zespołu doradczego do spraw koordynowania działań związanych z przeciwdziałaniem nadmiernemu zasoleniu Wisły, a w konsekwencji ograniczenia ryzyka wzrostu złotej algi. Przedstawiono na nim analizę sytuacji ze wskazaniem działalności kopalń śląskich jako głównego źródła zagrożenia dla jakości wód rzeki Wisły.

Wojewoda Małopolski zdecydował o konieczności dalszego pogłębiania analizy parametrów jakości wód przy udziale badań laboratoryjnych wykonywanych przez WIOŚ w Krakowie oraz postawienia służb w gotowości. Efektem tego było zwołanie już następnego dnia posiedzenia Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego w kontakcie z Ministerstwem Klimatu i Środowiska oraz służbami wojewody śląskiego. Wsparcie Wojewody Małopolskiego w działaniach prewencyjnych przyniosło efekt w postaci ograniczonego dopływu ładunku chlorków do granic województwa małopolskiego.

 

Efekty

Nastąpiła widoczna redukcja zasolenia z wartości przekraczających 10 tys. µS/cm do wartości przekraczającej 3 tys. µS/cm w dniu 6 lipca br. z systematyczną tendencją spadkową, co uwidoczniło się w wynikach badań - w dniu 17 lipca wartość przewodności na SW Dwory wynosiła 1735 µS/cm. Wzmożone opady i niższe temperatury w ostatnich dniach sprzyjały dalszemu obniżeniu stężenia chlorków, osiągając nawet wartość rzędu zaledwie 800 µS/cm. Dla porównania, w trzeciej dekadzie czerwca w punkcie kontrolnym na SW Dwory odnotowano przewodność na poziomie 14 tys. µS/cm, co znacznie przewyższało zasolenie Morza Bałtyckiego i w połączeniu z wysoką temperaturą oraz niskim stanem wód stwarzało realne zagrożenie zakwitem glonów Prymnesium parvum i emisją toksyn do środowiska wodnego.

W momentach zwiększonej przewodności elektrolitycznej wód rzeki Wisły, w ramach działań prewencyjnych, dokonywano interwencyjnego zrzutu wody z Kaskady Soły, co skutkowało tymczasową poprawą parametrów jakościowych wody, w tym zmniejszeniem zasolenia czy wzrostem natlenienia wody. Jednocześnie prowadzono systematyczne kontrole oczyszczalni ścieków oraz innych zakładów, które mogą przyczyniać się do pogorszenia jakości wody w Wiśle.

Dla ułatwienia wyjaśniamy, że oznaczenie "µS/cm" oznacza mikrosimensy na centymetr i jest jednostką przewodności elektrycznej właściwej cieczy (konduktywności). Pomiar przewodności w µS/cm jest powszechnie stosowany do oceny czystości wody – im niższa wartość, tym woda czystsza, zawartości soli i minerałów (wyższa przewodność oznacza więcej jonów w wodzie), kontroli jakości wody pitnej, przemysłowej, ścieków.