Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu

Sytuacja meteorologiczna

Listopad 2024 był zróżnicowany opadowo – od suchych warunków na wschodzie i południu, przez wartości w normie w centrum, po wilgotne na krańcach zachodnich. Suma miesięczna dla większości obszaru nie przekroczyła 40 mm, a odchylenie od normy wieloletniej wyniosło od 50% do ponad 110%. Termicznie miesiąc uznany został za lekko chłodny. Pod koniec listopada pojawiły się pierwsze oznaki zimy – pokrywa śnieżna osiągnęła maksymalnie 10 mm grubości i zalegała przez 3-4 dni. Początek meteorologicznej zimy rozpoczął się bardzo ciepłym grudniem. Odchylenie od średniej wieloletniej sięgało +2°C. Opadowo był to miesiąc skrajnie suchy – suma opadów nie przekroczyła 30 mm, co stanowi mniej niż 70% średniej dla grudnia. Styczeń również był termicznie powyżej normy, z opadami na poziomie kilkunastu do 37 mm w ujęciu zlewniowym (zlewnia Warty do zbiornika Poraj). Najwyższe wartości (ok. 60 mm) odnotowano na zachodzie regionu. Luty był najchłodniejszym miesiącem zimowym, choć temperatury pozostawały bliskie normy. Opady były skrajnie niskie – przeważnie poniżej 10–20 mm. Marzec przyniósł temperatury powyżej normy (średnio 2,0–3,5°C), ale opady były bardzo niskie – poniżej 50% normy, a na południu regionu nawet poniżej 20%. Kwiecień i maj były nadal suche, choć w maju opady nieco wzrosły – od 30 mm w zlewni dolnej Warty do 60 mm na południu regionu. Największe dobowe opady wystąpiły 17–18 maja. Kolejny miesiąc był zróżnicowany – od bardzo suchego na wschodzie po normalny w centrum. Maksymalne sumy opadów w czerwcu wyniosły ok. 58 mm. Lipiec był pierwszym miesiącem z ponadprzeciętnymi opadami w całym regionie – miejscami przekroczenie sięgało 170% normy. Największe opady sięgające 150 mm odnotowano w zlewni Widawki. Sierpień ponownie był bardzo suchy – lokalnie opad miesięczny nie przekraczał 20 mm, z wyjątkiem Poznania (81 mm). Wrzesień przyniósł odwrotną sytuację – był to okres wilgotny, a w zlewni Prosny nawet skrajnie wilgotny (Kalisz – 235% normy, ok. 108 mm). Październik zakończył rok hydrologiczny przeciętnymi, a miejscami ponadprzeciętnymi opadami – od 40 do 65 mm w ujęciu zlewniowym, maksymalnie 103 mm w Żarkach.

Opady śniegu
Po krótkim epizodzie śnieżnym w listopadzie, aż do końca pierwszej dekady stycznia opady śniegu występowały jedynie sporadycznie i w śladowych ilościach, bez możliwości utworzenia trwałej pokrywy. Największe opady śniegu odnotowano w drugiej dekadzie stycznia. Od 11 stycznia przez 5–6 dni występowały intensywne opady, które doprowadziły do powstania pokrywy utrzymującej się miejscami aż do końca miesiąca. Maksymalna grubość pokrywy wyniosła 28 cm na stacji Żarki, z najwyższym dobowym przyrostem około 15 cm. W połowie lutego (13–21.02) obserwowano kolejną pokrywę śnieżną, związaną głównie z jednodniowymi opadami na początku okresu. Grubość pokrywy wynosiła od kilku centymetrów w większości regionu do kilkunastu centymetrów na zachodzie. Śladowe opady śniegu wystąpiły również w połowie marca, nie tworząc trwałej pokrywy.

Zjawiska lodowe w sezonie zimowym 2024/2025
Występowanie zjawisk lodowych w regionie wodnym Warty można podzielić na trzy okresy: krótki epizod na początku grudnia, dłuższy od końca grudnia do końca stycznia oraz kolejny – od początku lutego do początku marca. Najdłużej utrzymujące się zjawiska lodowe obserwowano na zbiorniku Poraj – od 30 grudnia do początku marca, z krótkimi przerwami, przy grubości lodu do 6 cm. Na Jeziorsku lód występował od 7 stycznia do 3 marca, osiągając maksymalnie 7 cm grubości i 70% pokrycia. Najintensywniejszy okres przypadł na drugą połowę lutego, kiedy Kanał Ślesiński był całkowicie pokryty lodem (do 14 cm), a na Prośnie i Warcie pojawiły się śryż oraz lód brzegowy. Ostateczny zanik zjawisk lodowych nastąpił 7 marca 2025 r.

 

Sytuacja hydrologiczna

W analizowanym okresie na rzekach regionu wodnego Warty dominowały niżówki, przerywane epizodami dynamicznych wzrostów stanów wody, spowodowanych intensywnymi zjawiskami pogodowymi. W zlewniach głównych rzek oraz ich dopływów przez większą część roku utrzymywały się stany niskie i średnie, a zmiany poziomu wód w czasie stabilnej pogody były minimalne. Brak trwałej pokrywy śnieżnej w zimie negatywnie wpłynął na bilans wodny, co skutkowało wcześniejszym niż w poprzednich latach pojawieniem się ostrzeżeń o suszy hydrologicznej – już wczesną wiosną. W lipcu 2025 r. ostrzeżenia obejmowały niemal cały region wodny Warty, a w zlewni Wełny obowiązywały nieprzerwanie do końca okresu. Lipiec okazał się miesiącem wyjątkowym zarówno pod względem suszy, jak i wezbrań. Dwa epizody intensywnych opadów, związane z niżami genueńskimi, doprowadziły do lokalnych podtopień i przekroczeń stanów ostrzegawczych oraz alarmowych na Grabi, Nerze i źródłowym odcinku Warty. Kluczową rolę w ograniczeniu skutków wezbrań odegrały zbiorniki retencyjne Poraj i Jeziorsko, które przejęły łącznie ponad 15 mln m³ wody, zachowując rezerwę powodziową na wypadek pogorszenia sytuacji.

 

Gospodarka wodna na zbiornikach

Zbiornik Poraj

Przez większość roku poziom piętrzenia na zbiorniku Poraj utrzymywany był w przedziale pomiędzy minimalnym poziomem piętrzenia (MinPP) a normalnym poziomem piętrzenia (NPP). Jedynie przez 5 dni we wrześniu odnotowano przekroczenie NPP, osiągając maksymalną rzędną zwierciadła wody 275,55 m n.p.m. (o 5 cm powyżej NPP). Najniższy poziom wystąpił 24–25 stycznia i wyniósł 274,38 m n.p.m. (112 cm poniżej NPP). Z uwagi na trudną sytuację hydrologiczną od maja do końca lipca nie udało się osiągnąć NPP. Dopiero po przejęciu fali wezbraniowej pod koniec lipca zbiornik został napełniony do wartości zbliżonych do NPP.
Na wykresie przepływów widoczne są dwa epizody gwałtownego wzrostu dopływów, związane z intensywnymi opadami. Pierwszy, pod koniec lipca, spowodował ponad sześciokrotny wzrost dopływu w ciągu 4 dni, co wymusiło zwiększenie odpływu z 1,15 m³/s do 4,10 m³/s. Poraj zretencjonował 1,35 mln m³ wody, skutecznie redukując falę wezbraniową na Warcie. Drugi epizod, w połowie września, był łagodniejszy – w szczycie dopływ osiągnął 4,90 m³/s. Średni roczny odpływ ze zbiornika wyniósł 1,71 m³/s, a dopływ 1,73 m³/s. Przez zdecydowaną większość roku zbiornik dysponował pełną rezerwą powodziową.

Zbiornik Jeziorsko

Przez cały rok poziom piętrzenia na zbiorniku Jeziorsko utrzymywał się pomiędzy minimalnym a normalnym poziomem piętrzenia (MinPP–NPP), bez możliwości osiągnięcia NPP z uwagi na niskie dopływy spowodowane bezśnieżną zimą i niewielkimi opadami. Najwyższą rzędną zwierciadła wody odnotowano pod koniec maja – 119,06 m n.p.m. (94 cm poniżej NPP), a zbliżony poziom osiągnięto na początku sierpnia dzięki napływowi wód opadowych ze zlewni górnej Warty. Od czerwca do końca lipca obserwowano systematyczny spadek poziomu wody przy minimalnym zrzucie 16,00 m³/s, zapewniającym przepływ nienaruszalny (Qn = 14,5 m³/s) poniżej zbiornika.
Na hydrografie widoczny jest gwałtowny wzrost dopływu pod koniec lipca, związany z niżem genueńskim – w ciągu jednego dnia dopływ wzrósł niemal czterokrotnie (z 12,41 m³/s do 44,59 m³/s). W efekcie zbiornik przejął 14,1 mln m³ wody, osiągając 8 sierpnia rzędną 119,01 m n.p.m., po czym poziom zaczął spadać w związku ze zwiększonym odpływem.
Przez cały rok Jeziorsko dysponowało rezerwą powodziową ponad 150%, a pojemność powodziowa wynosiła ponad 91 mln m³.

Gospodarka wodna na Kanale Ślesińskim
Na stanowisku pośrednim (śluza Morzysław – śluza Pątnów) przez większość roku poziom utrzymywał się pomiędzy NPP a MaxPP, z krótkotrwałymi przekroczeniami MaxPP (maksymalnie o 8 cm) oraz sporadycznymi spadkami poniżej NPP. Wrota przeciwpowodziowe nie wymagały zamknięcia, a pompownia odwrotna nie pracowała. Pompownia Morzysław działała przez 312 dni, głównie w celu alimentacji stanowiska szczytowego, przepompowując łącznie 25,69 mln m³ wody.
Na stanowisku szczytowym (śluza Pątnów – śluza Gawrony) poziom wody przez większość roku utrzymywał się pomiędzy MinPP a NPP. Po raz pierwszy w czasie prowadzenia pomiarów przez RZGW w Poznaniu w okresie zimowo-wiosennym wystąpił deficyt wody, który wymusił intensywne pompowanie niemal przez cały rok. Pompownia Pątnów pracowała przez 334 dni, przepompowując rekordowe 35,27 mln m³ wody – ponad dwukrotnie więcej niż w roku poprzednim. Wydajność pomp w okresie letnim sięgała 3,60 m³/s, a w październiku prowadzono całodobowe pompowanie.
Na stanowisku pośrednim (śluza Gawrony – śluza Koszewo) poziom wody utrzymywał się stabilnie, nieznacznie powyżej NPP, z roczną amplitudą wahań wynoszącą 15 cm. Kanały obiegowe śluz Gawrony i Koszewo nie pracowały.
Rok hydrologiczny 2025 zapisze się jako rekordowy pod względem ilości przepompowanej wody na stanowisko szczytowe, co jednoznacznie wskazuje na narastający problem deficytu wody w regionie i konieczność intensywnego zasilania zlewni.

 

Warunki żeglugowe

W pierwszym kwartale roku hydrologicznego, podobnie jak w latach poprzednich, drogi wodne zostały zamknięte z powodu wystąpienia zjawisk lodowych oraz zdjęcia oznakowania pływającego. Ze względu na łagodną zimę okres zamknięcia był jednak krótszy niż zwykle. Najdłużej zamkniętym odcinkiem była Warta w km 333+000 – 406+600 (od 18.11.2024 do 4.04.2025) oraz Kanał Ślesiński (od 2.12.2024 do 21.03.2025). Najkrótsze zamknięcie odnotowano na odcinku Warty km 0+000 – 68+200, trwające niespełna dwa tygodnie. Po ustąpieniu zjawisk lodowych szlak wodny na Warcie był sukcesywnie otwierany, począwszy od odcinka ujściowego (3 marca), a ostatni fragment otwarto 4 kwietnia.
Głębokości tranzytowe na Warcie osiągały najwyższe wartości zimą – od listopada do lutego dominowały głębokości powyżej 100 cm, a na odcinku ujściowym w styczniu i lutym przekraczały 200 cm. Latem sytuacja była wyjątkowo trudna – w lipcu głębokości na odcinku ujściowym spadły poniżej 85 cm, a na odcinku km 368+300 – 406+600 przez kilka miesięcy utrzymywały się poniżej 50 cm. Najniższą wartość – zaledwie 3 cm – odnotowano 7–8 lipca na odcinku km 368+300 – 385+000. W związku z ekstremalnie niskimi głębokościami wstrzymano prace utrzymaniowe (m.in. sondowanie, wystawianie oznakowania) na odcinku km 295+000 – 406+600 od czerwca do listopada.
Na Kanale Ślesińskim głębokości były bardziej stabilne, z najlepszymi warunkami na odcinku km 8+000 – 26+460 (powyżej 1 m), natomiast najtrudniejsza sytuacja wystąpiła na początkowym odcinku, gdzie wiosną i latem głębokości spadały poniżej 60 cm, a w ekstremalnym momencie – poniżej 20 cm.
W roku hydrologicznym 2025 wydano 67 komunikatów nawigacyjnych (25 dla Kanału Ślesińskiego, 42 dla Warty), w tym dotyczących zamknięć i otwarć szlaku, prac utrzymaniowych oraz infrastruktury krzyżującej. 

 

W opracowaniu wykorzystano dane własne RZGW w Poznaniu oraz operacyjne IMGW-PIB. W przypadku części meteorologicznej posiłkowano się m.in. biuletynami Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej.