Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu

Położony we wsi Rzeczyca stopień wodny Malczyce został zbudowany w celu retencjonowania wody, co pozwala na odbudowanie poziomów wód gruntowych w dolinie rzeki Odry na odcinku Brzeg Dolny – Malczyce, tym samym przeciwdziała skutkom suszy. Ponadto zapobiega erozji dennej rzeki Odry. Stopień wodny Malczyce to najniżej położony stopień Odrzańskiej Drogi Wodnej. Znajduje się na 300. kilometrze szlaku żeglugowego.

24 marca gościliśmy na nim uczniów Szkoły Podstawowej nr 1 im. Powstańców Śląskich w Wołowie. Gospodarzami był kierownik stopnia wodnego Malczyce oraz pracownik Zespołu Komunikacji i Edukacji Wodnej. Na dzieci czekało wiele wspaniałych atrakcji. Najpierw poznali historię obiektu i genezę jego powstania. Sama budowa trwała ponad 20 lat, a realizacja inwestycji była kluczowa z uwagi na postępujące przesuszanie obszarów przyległych do rzeki.

Później przyszła pora na weryfikację zgromadzonej wiedzy w praktyce. Aktywni na własne oczy zobaczyli trzyprzęsłowy jaz klapowy i śluzę, przez którą przepłynęła jednostka Wód Polskich. Dzieci przekonały się też, jak działa przepławka. Stopień wodny Malczyce posiada trzy konstrukcje, umożliwiające rybom swobodną migrację. Jedną z przepławek jest bystrotok kaskadowy, zbudowany z materiałów naturalnych: głazów i narzutu kamiennego. Występuje tutaj również rampa migracyjna dla zwierząt lądowo-wodnych. Następnie, w odrębnym pomieszczeniu, uczniowie mogli przez specjalną szybę zajrzeć pod powierzchnię wody i obserwować pływające tam ryby.

Na sam koniec zwiedziliśmy serce stopnia wodnego Malczyce, czyli sterownię. W tym miejscu przy pomocy panelu sterującego można kontrolować wszystkie urządzenia wchodzące w skład obiektu oraz monitoring. Młodzi hydrolodzy wykazali się dużym zaangażowaniem i zadawali celne pytania, za co w nagrodę otrzymali upominki od Wód Polskich.

26 marca gościliśmy uczniów Szkoły Podstawowej nr 109 we Wrocławiu na Bartoszowicko-Opatowickim węźle wodnym, nazywanym "wodną bramą Wrocławia". Wycieczka rozpoczęła się od zwiedzenia jazu Opatowice. Dzieci dowiedziały się, jakie są podstawowe funkcje takiego obiektu i dlaczego piętrzenie wody w celu utrzymania stałego poziomu rzeki jest ważne dla żeglugi oraz bezpieczeństwa każdego z nas.

Później czekała na nich prawdziwa gratka – przejście „suchą stopą” pod dnem Odry. Pod taflą wód rzeki funkcjonuje specjalna galeria komunikacyjna. To właśnie tym korytarzem, biegnącym po dnie Odry, można poruszać się pomiędzy brzegami tak, by w łatwiejszy sposób docierać do kładki technologicznej, śluzy żeglugowej czy przepławki dla ryb i wielu urządzeń hydrotechnicznych.

Następnie przeszliśmy do jazu Bartoszowice oraz śluzy Bartoszowice, wchodzących w skład stopnia wodnego Bartoszowice. Stopnień ten obejmuje budowle piętrzące umiejscowione w dwóch kanałach, rozdzielonych groblą. Tutaj także uczniowie gościli w sterowni jazu, gdzie zobaczyli panel sterujący specjalnymi zamknięciami, które używane są do zarządzania zasobami wodnymi rzeki.

Kolejną atrakcją była wizyta na terenie śluzy. Aktywni Błękitni obserwowali pokazowe śluzowanie, dzięki czemu zrozumieli, w jaki sposób jednostki pływające pokonują różnice poziomu wody.  A wszystkimi urządzeniami hydrotechnicznymi nasi pracownicy zarządzają w sterówce, którą również udostępniliśmy zwiedzającym. Dzięki temu uczniowie mogli poczuć się jak operatorzy śluzy z prawdziwego zdarzenia! Opowieści o pracy śluzowego były uzupełniane odpowiedziami na bardzo ciekawe pytania zadawane na bieżąco od dzieci. Zwieńczeniem wycieczki było wręczenie uczniom upominków od Wód Polskich.

W tym roku szkolnym po raz pierwszy przyjmowaliśmy młodych gości na stopniu wodnym Brzeg Dolny, leżącym poniżej Wrocławia, umiejscowionym niedaleko wsi Wały. Pierwszą taką okazję mieli uczniowie ze Szkoły Podstawowej nr 1 im. Powstańców Śląskich w Wołowie.

Stopień wodny Brzeg Dolny wybudowano w połowie XX w. w celu piętrzenia wody dla celów żeglugowych od stopnia wodnego Rędzin do jazu w Malczycach. Piętrzenie jest również wykorzystywane w celach energetycznych. W ostatnich latach Wody Polskie unowocześniły śluzę oraz odnowiły przepławkę dla ryb.

Wycieczkę rozpoczęliśmy od wejścia na jaz, który jest obiektem pięcioprzęsłowym, wyposażonym w zamknięcia zasuwowe. Dzieci obserwowały, w jaki sposób konstrukcja piętrzy i reguluje przepływ wody poprzez mechanizm umożliwiający podnoszenie lub opuszczanie zasuw.

Później Aktywni przeszli do odnowionej śluzy żeglugowej, gdzie przeprowadzono pokazowe śluzowanie. Krok po kroku uczestnicy mogli śledzić, jak poziom wody zaczął się zmieniać – najpierw rozpoczęło się opróżnianie śluzy, które odbywa się za pomocą kanałów obiegowych, a następnie jej ponowne napełnianie. To właśnie w ten sposób jednostki mogą przepływać pomiędzy odcinkami rzeki o różnym poziomie wody.

Na zakończenie dzieci udały się do sterowni – miejsca, z którego operatorzy zarządzają całym obiektem. Tam mogły zobaczyć pulpity sterujące, ekrany z aktualnymi parametrami oraz monitoring. Pracownicy Wód Polskich opowiadali o swojej codziennej pracy i otrzymywali niezwykle celne oraz interesujące pytania. Na koniec młodzi hydrolodzy otrzymali upominki i pakiet materiałów edukacyjnych. Uczniowie wrócili do szkoły nie tylko z głową pełną nowych informacji, ale też z nowym spojrzeniem na wodę. Żywiołem, którym należy mądrze i odpowiedzialnie gospodarować.

Wycieczki edukacyjne na obiekty hydrotechniczne Wód Polskich to wyjątkowa okazja, by uczniowie mogli z bliska zobaczyć, jak działa infrastruktura wodna, mająca ogromny wpływ na życie każdego z nas. Od zapór i śluz, po przepławki i zbiorniki retencyjne. To praktyczna lekcja geografii, fizyki, biologii i ochrony środowiska w jednym, która pozwala lepiej zrozumieć rolę wody w przyrodzie.

Takie wizyty rozwijają świadomość i ukazują znaczenie gospodarki wodnej oraz uczą odpowiedzialności za zasoby wodne, w sposób, którego nie da się osiągnąć wyłącznie w szkolnej ławce.