Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie propozycji Programu redukcji ryzyka powodziowego dla zlewni Bystrzycy. Przygotowanie dokumentu i jego przedstawienie do konsultacji społecznych wynika z powodzi, która wystąpiła w 2024 r. na obszarze południowej Polski i konieczności wypracowania działań mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego obszarów szczególnie dotkniętych jej skutkami.

Główne założenia planowanych działań i inwestycji, które pomogą osiągnąć maksymalne bezpieczeństwo przeciwpowodziowe, przedstawili Przemysław Koperski – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Infrastruktury, Mateusz Balcerowicz – Prezes Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, Marta Barszczewska – Dyrektor Departamentu Inwestycji i Renaturyzacji oraz Paweł Przygrodzki – Dyrektor Centrum Hydrologicznej Osłony Kraju Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej-PIB.

Spotkanie rozpoczęła Katarzyna Fitrzyk – Zastępca Prezydenta Miasta Świdnicy. Na miejscu byli obecni także m.in. Piotr Sebastian Kostrowicki – Wicewojewoda Dolnośląski, przedstawiciele Dyrekcji RZGW we Wrocławiu i Zarządu Zlewni w Legnicy oraz parlamentarzyści i reprezentanci władz samorządowych z regionu.

- Program redukcji ryzyka powodziowego w zlewni Bystrzycy to dokument o strategicznym znaczeniu – zarówno dla bezpieczeństwa mieszkańców regionu, jak i dla możliwości pozyskania środków z nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej. Oparty na rzetelnych analizach hydrologicznych i hydraulicznych, stanowi punkt wyjścia do dalszych, pogłębionych prac projektowych. Jego skuteczność zależy jednak nie tylko od rozwiązań technicznych, ale także od aktywnego udziału lokalnych społeczności. Dlatego tak ważne jest, by każdy zainteresowany wniósł swój głos w ramach trwających konsultacji - wspólnie możemy stworzyć system ochrony, który będzie trwały, skuteczny i społecznie akceptowalny - powiedział Mateusz Balcerowicz Prezes Wód Polskich

Część prezentacyjna rozpoczęła się od przedstawienia skali powodzi z września 2024 r., istotne awarie infrastruktury i dotychczas podjęte działania. Omówiono aktualne dokumenty planistyczne na bazie modeli hydraulicznych, inwentaryzację i szacowanie skutków oraz strat powodziowych, a także program planowanych inwestycji.

Na potrzeby wykonania modeli hydrologicznych i hydraulicznych wytypowano wariant, w którym uwzględniono planowany zbiornik przeciwpowodziowy Kątki, zlokalizowany na rzece Czarna Woda. Analizy wykazały, że inwestycja wydatnie przysłuży się dla ochrony miejscowości poniżej budowli - podkreśliła Marta Barszczewska.

Przedstawiciele Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej-PIB przedstawili swoją analizę i modele, ukazujące, w jaki sposób planowane inwestycje mogłyby korzystnie wpłynąć na bezpieczeństwo mieszkańców, środowiska oraz infrastruktury w dorzeczu Bystrzycy. Po prezentacji przyszła pora na sesję pytań i odpowiedzi, w której zainteresowani samorządowcy mogli zadać dodatkowe pytania o kwestie budzące ich wątpliwości.

IMGW przeprowadziło analizę redukcji ryzyka powodziowego w zlewniach wskutek implementacji wskazanego zakresu inwestycji. Modele opad-odpływ pozwalają na odwzorowanie reakcji zlewni na określone warunki pogodowe opadowo-termiczne. Dają możliwość obliczenia, w wybranych węzłach i przekrojach sieci rzecznej, hydrogramów odpływu będących skutkiem określonego zdarzenia opadowego. Modele hydrauliczne natomiast umożliwiają obliczenie transformacji fali wezbraniowej w sieci rzecznej z uwzględnieniem kształtu i zagospodarowania dolin rzecznych - zaznaczył Paweł Przygrodzki.

Opracowanie obejmuje swoim zakresem zlewnię rzeki Bystrzycy, położonej w województwie dolnośląskim w obrębie regionu wodnego Środkowej Odry, na obszarze dorzecza Odry. Bystrzyca to lewobrzeżny dopływ Odry o długości 103,32 km i powierzchni zlewni wynoszącej około 1777,5 km², odwadniający duży obszar Sudetów Środkowych oraz masywu Ślęży. Zlewnia rzeki Bystrzycy ma zróżnicowaną rzeźbę terenu i ukształtowanie powierzchni. W górnej części, w rejonie Sudetów, charakterystyczne są wąskie, głębokie doliny, w których dominują strome zbocza. W dolnej części, blisko Wrocławia, rzeka płynie przez tereny stosunkowo płaskie.

Program stanowi wstępną analizę zagrożenia powodziowego i minimalizacji jego ryzyka w obrębie zlewni. Pogłębione studium wymaga przeanalizowania różnych wariantów projektowanych rozwiązań technicznych oraz nietechnicznych, w kontekście ich skuteczności, lokalizacji oraz akceptacji społecznej. Opracowane w ramach niniejszego programu wnioski będą wymagały ponownej weryfikacji na etapie opracowania dokładnej dokumentacji projektowej czy planistycznej.

Ocena skuteczności planowanych rozwiązań przeciwpowodziowych w zlewni rzeki Bystrzycy została wykonana przy użyciu modeli hydrologicznych i hydraulicznych w warunkach rzeczywistego wezbrania z września 2024 r. Do realizacji zadania wykorzystano odpowiednio skonfigurowane i dostosowane modele operacyjne utrzymywane i rozwijane w IMGW-PIB do zadań związanych z osłoną hydrologiczną: typu opad-odpływ (do transformacji opadu w odpływ w zlewniach rzecznych) oraz hydrodynamiczny (do transformacji fali wezbraniowej w korycie).

Wyniki modelowania wykazały, że budowa zbiornika przeciwpowodziowego Kątki istotnie wpłynęłyby na zmniejszenie zagrożenia w przypadku wystąpienia powodzi analogicznej do tej z września 2024 r. Budowa suchego zbiornika Kątki planowana jest na cieku Czarna Woda, ok. 1,7 km powyżej miejscowości Zebrzydów. Dzięki tej inwestycji możliwa jest potencjalna redukcja przepływu maksymalnego na rzece Czarna Woda o około 31% poniżej zbiornika, a w rejonie ujścia do Bystrzycy o około 15%, co znacząco przyczyniłoby się do wzmocnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego na terenie m.in. miejscowości Kątki, Wirki, Mysłaków i Zebrzydów w gminie Marcinowice.

W ramach ochrony przeciwpowodziowej proponowane są dodatkowe działania, takie jak modernizacja obwałowań chroniących tereny zurbanizowane poprzez dostosowanie koron obwałowań do wymogów normatywnych, a także budowa nowych murów. Ważnym elementem projektowanych działań jest również rozbudowa przekroju poprzecznego koryta lub jego udrożnienie w nadmiernie zawężonych partiach cieku.

Rozważane jest także wdrożenie dodatkowych działań nietechnicznych, które w pewnych przypadkach mogą być bardziej skuteczne od technicznych, a jednocześnie są mniej inwazyjne dla środowiska i nie wymagają dużych nakładów finansowych. Jako przykład posłużyć może odbudowa i renaturyzacja dolin rzecznych, retencja leśna i przeciwdziałanie erozji, retencja rolnicza i ograniczanie spływu powierzchniowego oraz błękitno-zielona infrastruktura w miastach.

W związku z istniejącym zagrożeniem powodziowym w zlewni Bystrzycy niezbędne jest wdrożenie kompleksowych rozwiązań, które uwzględnią aspekty techniczne, przyrodnicze, społeczne i ekonomiczne.

Racjonalne planowanie działań w skali zlewni powinno być prowadzone w duchu dialogu i współpracy między różnymi interesariuszami. Dzięki temu możliwe będzie wypracowanie optymalnych rozwiązań technicznych i nietechnicznych, dotyczących prewencji, ochrony i łagodzenia skutków powodzi. Zachęcamy do zapoznania się z udostępnionymi zagadnieniami oraz zgłaszania wniosków lub uwag poprzez udostępniony formularz, który należy wypełnić i przesłać do. Zachęcamy do udziału w konsultacjach – każdy głos ma znaczenie!

Program Redukcji Ryzyka został opracowany przez PGW WP oraz IMGW-PIB.