Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Łodzi

O czerniaku

Czerniak jest nowotworem złośliwym skóry. Wywodzi się z melanocytów, czyli komórek wytwarzających melaninę – barwnik, który sprawia, że skóra ciemnieje w kontakcie z promieniowaniem UV (np. słonecznym czy w solarium).

Czerniak najczęściej pojawia się na skórze, ale występuje także na ustach, nosie czy gałce ocznej. Znamię może być nowe lub powstałe z już istniejącego znamienia pod wpływem słońca lub światła UV w solariach. 

Dla czerniaka charakterystyczny jest szybki wzrost i wczesne liczne przerzuty, trudne w leczeniu farmakologicznym. Zwykły pieprzyk może zmienić się w czerniaka w ciągu kilku miesięcy i rozwijać się w głąb skóry. Czerniak przedostając się do całego organizmu, może zająć kolejne organy, jak wątrobę, płuca czy mózg. 

Ryzyko zachorowania

W Polsce rokrocznie notuje się około 2500–3000 zachorowań na czerniaki, z czego około 1500 wykrywanych jest w stadium zaawansowanym lub rozsianym. Szacuje się, że liczba czerniaków podwaja się co 10 lat. 

Czerniak może rozwinąć się u każdego. Polacy ze względu na jasną karnację skóry są w dużym stopniu narażeni na ten nowotwór. Szczególnie zagrożone zachorowaniem są osoby:

• o jasnej karnacji, rudych lub blond włosach, niebieskich oczach, licznych piegach;
• o dużej liczbie znamion barwnikowych, znamion w miejscach drażnienia;
• które doznały oparzeń słonecznych, zwłaszcza w dzieciństwie;
• słabo tolerujące słońce, opalające się z dużym trudem lub wcale;
• przebywające w pełnym słońcu dłużej niż godzinę dziennie;
• u których w rodzinie występowały przypadki czerniaka lub innych nowotworów skóry;
• korzystające z solarium.

Profilaktyka czerniaka

Ze względu na to, że czerniaki rozwijają się na powierzchni skóry, są to najłatwiejsze do zdiagnozowania nowotwory. Kluczową kwestią jest szybkie i prawidłowe rozpoznanie czerniaka. Usunięcie czerniaka, gdy choroba nie jest zaawansowana, pozwala na wyleczenie niemal 100% chorych. Działanie lekarzy polega wówczas na wycięciu znamienia. 

ABCDE czerniaka

Cechy charakterystyczne, które pomagają w rozpoznaniu czerniaka, określane są za pomocą kryteriów ABCDE:

A – asymetria, np. znamię „wylewające” się na jedną stronę
B – brzegi poszarpane, nierównomierne, posiadające zgrubienia
C – czerwony, czarny, niejednolity kolor
D – duży rozmiar, wielkość zmiany powyżej 6 mm
E – ewolucja, czyli postępujące zmiany zachodzące w znamieniu

Wszystkie znamiona, narośla, pieprzyki, które kwalifikują się do jednego z punktów ABCDE lub budzą niepokój powinny zostać zbadane przez lekarza dermatologa lub chirurga-onkologa i w razie wątpliwości wycięte. Badanie przeprowadzane u specjalisty jest szybkie, bezbolesne i nieinwazyjne.

Jak zapobiegać czerniakowi?

• Nie dopuszczać do oparzenia skóry spowodowanego promieniowaniem UV: ograniczać ekspozycję na słońce, stosować nakrycia głowy i okulary z filtrem UV, chronić całe ciało kremem z odpowiednim filtrem. 
• Nie korzystać z solariów.
• Kontrolować skórę całego ciała, a w przypadku zaobserwowania nowych znamion lub zmianie już istniejących, zgłosić się do dermatologa lub chirurga onkologa. 

Źródła 

• Materiały edukacyjne programu „Znamię! Znam je?” 

Film edukacyjny powstały w ramach programu „Znamię! Znam je?”