Polska we Francji

Wniosek Kultura bartnicza to pierwszy transgraniczny wniosek, którego koordynatorem była Polska. Wspólna praca polsko-białorskich ekspertów i depozytariuszy została także wysoko oceniona przez Ciało Ewaluacyjne oraz Komitet ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, który w swojej decyzji podkreślił, że wniosek wyróżniona za głęboko zakorzenioną świadomość potrzeby ochrony kultury bartniczej w kontekście zrównoważonego rozwoju społeczności lokalnych, równowagi ekologicznej oraz krajobrazu naturalnego i kulturowego.

Kultura bartnicza jest przekazywana z pokolenia na pokolenie w oparciu o przekaz rodzinny i działalność bractw bartnych. Bartnicy zajmują się pszczołami w sposób szczególny: starają stwarzać im warunki jak najbardziej zbliżone do tych pierwotnych, nie ingerując w ich cykl życia i nie mając na celu intensyfikacji zbiorów miodu. Taka opieka nad rojem jest odzwierciedleniem dążenia do harmonii między człowiekiem a  naturą. Bartnictwo, praktykowane od wieków, jest stale odtwarzane w oparciu o cykl pór roku. Depozytariusze kultury bartniczej wywodzą się z rodzin, które od pokoleń zajmowały się chowem dzikich pszczół w lasach lub ulach kłodowych. Bartnicy funkcjonują w Polce Polsce na terenie, Augustowa, Kurpiów i na terenie puszczy Pilickiej oraz Białowieskiego Parku Narodowego – miejsca światowego dziedzictwa, gdzie głównie występują także bartnicy białoruski.

 

W przeszłości, na terenie Polski, bartnicy funkcjonowali w oparciu o królewskie przywileje i prawo bartne zwyczajowe, sięgające korzeniami XV wieku. W czasie zaborów (1795-1918) dostęp do lasów został ograniczony, co wpłynęło na  bartnictwo leśne. Wymusiło to odcinanie kawałków drzew bartnych i przenoszenie ich na tereny wiejskie w postaci uli kłodowych. Kontynuowanie praktyki bartniczej  w tak zmienionej formie umożliwiło zachowanie wielowiekowej wiedzy i ciągłości, a także jej stopniowe otwarcie i wpisanie się w szerszy, lokalny krajobraz kulturowy. Bartnik uważany jest za osobę zaufania publicznego, a przypisywana mu uczciwość i poczucie sprawiedliwości budują jego autorytet. W związku z tym kultura bartnicza stanowi istotny element tożsamości całej lokalnej społeczności. Kultywowane co roku święto zbiorów miodu, zwane miodobraniem, gromadzi rodziny bartników, mieszkańców okolicznych wsi oraz coraz liczniejszych przyjezdnych.

Znaki bartne/znamiona bartne/ciosna bartne – to swoisty „podpis”  bartnika, którym znaczył drzewa bartne w borze bartnym, który użytkował. Bór bartny to podstawowa jednostka administracyjna w bartnictwie. Znak bartny był dziedziczony w rodzinie lub przynależał do boru, który w przypadku przejęcia przez innego użytkownika stawał się znakiem nowego opiekuna boru. Dzisiaj bartnicy nadal posługują się znakami bartnymi, znacząc użytkowane przez siebie drzewa bartne.

Lista reprezentatywna jest wykazem praktyk i zjawisk z całego świata, które pomagają ukazać różnorodność dziedzictwa niematerialnego i podnieść świadomość na temat jego znaczenia. Wpisów na Listę dokonuje Międzyrządowy Komitet ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego podczas corocznych obrad; wnioski oceniane są pod kątem zgodności z kryteriami wpisu opracowanymi przez UNESCO na mocy postanwień Konwencji UNESCO z 2003 r. Od 2012 roku Lista obejmuje 366 wpisów. Niematerialne dziedzictwo kulturowe „oznacza praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności – jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową – które wspólnoty, grupy i, w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. To niematerialne dziedzictwo kulturowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie, jest stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem, oddziaływaniem przyrody i ich historią oraz zapewnia im poczucie tożsamości i ciągłości, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności.