Polska we Francji

Badania historyczne, które pozwoliły zidentyfikować anonimowy dotychczas grób zostały przeprowadzone przez pracowników Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z historykiem Adrianem Pohlem, w oparciu o dokumenty pozyskane z archiwum Komisji Grobów Wojennych Wspólnoty Narodów, Ministerstwa Obrony Wielkiej Brytanii oraz Instytutu Polskiego i Muzeum im. Sikorskiego.

Odsłonięcia tabliczki imiennej na nagrobku kaprala Ryszarda Chaniewskiego dokonali wspólnie dnia 23 sierpnia br. konsul RP w Paryżu Andrzej Szydło, gen. bryg. Dariusz Parylak, dowódca 11. Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej oraz podprefekt Vire pan Pierre-Emmanuel Simon. W uroczystości uczestniczyli rektor Polskiej Misji Katolickiej ks. Bogdan Brzyś, przedstawiciele Wojska Polskiego, poczty sztandarowe oraz licznie zgromadzona Polonia i mieszkańcy region.

Życiorys kaprala Chaniewskiego został odczytany przez podpułkownika Dariusza Pitę. Dzisiejsza uroczystość jest świadectwem, iż Rzeczpospolita Polska pamięta o swoich poległych bohaterach. Gromadząc się przed grobem kaprala Ryszarda Chaniewskiego dajemy świadectwo, iż żaden polski żołnierz nie może pozostać zapomniany. Każdy poległy jest godny zająć poczesne miejsce w annałach historii oraz otrzymać godne miejsce wiecznego spoczynku, a jego zasługi na rzecz niepodległej Rzeczpospolitej Polskiej muszą zostać uhonorowane i upamiętnione – powiedział ppłk Pita. Na zakończenie uroczystości kaprale z 10. Brygady Kawalerii Pancernej zapalili znicz na grobie kaprala Chaniewskiego.

Ryszard Chaniewski urodził się 19 stycznia 1913 roku w Białymstoku, gdzie ukończył również swoją edukację. Zaprzysiężony 12 grudnia 1934 roku, dostał przydział do 4. Batalionu Pancernego, gdzie ukończył kurs samochodowy, a 7 września 1935 roku szkołę podoficerską. Dnia 10 września 1936 roku awansował do stopnia kaprala. Przed II Wojną Światową mieszkał w Grodnie pracując jako tokarz. Nie wziął udziału w kampanii wrześniowej, natomiast dnia 25 listopada 1939 roku  został wcielony do 1. Pułku Czołgów stacjonującego w Coëtquidan we Francji. Następnie, w czerwcu 1940 roku został ewakuowany wraz z towarzyszami broni do Wielkiej Brytanii, gdzie ostatecznie otrzymał przydział do walczącego na Shermanach 2. Pułku Pancernego, wchodzącego w skład 1 Dywizji Pancernej. Do Francji, przez którą miała wieść droga do Ojczyzny, powrócił ze swoim pułkiem w dniu 1 sierpnia 1944 roku.

8 sierpnia 1944 roku był dniem wejścia do walki 1. Dywizji Pancernej, w tym także 2. Pułku Pancernego, którego czołgi miały odegrać kluczową rolę w przełamaniu obrony niemieckiej pod Saint – Aignan de Cramesnil i Soignolles. Rozkaz, jaki wówczas otrzymał jego dowódca ppłk. Stanisław Koszutski brzmiał „Szarżować w dym ostatnich bomb i pocisków”. Jak wyglądała ta bardzo krwawa szarża, najlepiej oddają słowa dowódcy: Na przedpolu i dokoła nas piekło wybuchów. Bije w nas artyleria i moździerze niemieckie. Pierwszy szwadron pali się. Wydaje się, że płonie 16 czołgów. Słupy czarnego dymu tworzą nad pobojowiskiem zawiesinę chmury. Kilka słupów ognia znajduje się na samym wierzchołku wzgórza Soignolles. A więc czołgi dotarły do przedmiotu natarcia! Tak. Pierwszy szwadron pancerny wszedł na niemieckie pozycje, rozpędził piechotę, rozjechał piechotę, zgniótł gąsienicami palących się czołgów stanowiska dział. Ani jeden czołg jednak nie ocalał.

Tego dnia 2. Pułk Pancerny nie osiągnął zakładanego celu natarcia, a w walce pod Saint – Aignan de Cramesnil i Soignolles utracił 22 czołgi, a 6 kolejnych zostało uszkodzonych. 10 żołnierzy pułku zostało zabitych, 31 rannych a 11 zaginionych, wśród nich poległy na Polu Chwały kapral Ryszard Chaniewski, który służył jako kierowca czołgu.

Dla obserwującego walkę swojego pułku podpułkownika Stanisława Koszutskiego widok palących czołgów bardzo mocno wrył w jego pamięć. Po latach bowiem wspominał: Ogień bucha z trafionych czołgów. Ludzie wyskakują z płonącej czeluści. Żywi wyciągają rannych. Palą się na nich kombinezony jak pochodnie. Po wyskoczeniu, pochodnia taka tarza się po ziemi próbując ugasić na sobie ogień lub biegnie, jak oszalała przed siebie strzepując rękami płomienie z twarzy i ubrania. Żywe pochodnie – koszmarne i groteskowe zarazem przez nieskoordynowane ruchy jakiegoś niesamowitego tańca śmierci. Biegną tak długo aż nie zostaną skoszeni serią z niemieckiego karabinu. Niektóre palące się czołgi, po wyskoczeniu załogi, suną jeszcze do przodu. Może kierowca wyskoczył nie zatrzymując wozu, może tylko noga trupa przyciska pedał gazu, może kierowca jeszcze nic nie wie, że wieża już płonie […] Patrzę na ten obraz jak zahipnotyzowany z gardłem ściśniętym grozą, jak żelazną obręczą.

Losy rodziny kaprala Ryszarda Chaniewskiego były równie dramatyczne: wojny nie przeżyło żadne z jego rodzeństwa. Jego starszy brat podporucznik Henryk Chaniewski w 1939 roku trafił do niewoli sowieckiej, po czym został zamordowany strzałem w tył głowy w 1940 roku w Katyniu. Jego siostra Jania zmarła w 1941 roku, a rodzice Ryszarda w kwietniu 1940 zostali przymusowo deportowani do Kazachstanu, gdzie umarł jego ojciec. Wojnę przeżyła tylko matka oraz dwoje dzieci jego siostry.  Matce Chaniewskiego nie było nigdy dane odwiedzić grobów synów, a jedyną pamiątką po Ryszardzie z czasów wojny było jego zdjęcie z czasów gdy stacjonował w Szkocji.