Główny Inspektorat Ochrony Środowiska

Sprzedawca żywności jest obowiązany do zawarcia umowy z organizacją pozarządową w zakresie nieodpłatnego przekazywania żywności spełniającej wymogi prawa żywnościowego. Umowa powinna w szczególności określać postanowienia dotyczące:

• czasu i sposobu przekazywania żywności organizacji pozarządowej, a także rodzaju przekazywanej żywności, z przeznaczeniem jej na wykonywanie przez tę organizację zadań w zakresie określonym w art. 2 pkt 2 ustawy;
• podziału kosztów odbioru i dystrybucji żywności pomiędzy jej stronami; 
• przypadków, w których organizacja pozarządowa może zrezygnować lub odmówić odbioru żywności;
• okresu obowiązywania umowy oraz odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.

W przypadku wypowiedzenia umowy, sprzedawca żywności jest obowiązany zawrzeć nową umowę najpóźniej w terminie 14 dni od dnia rozwiązania się umowy wypowiedzianej, jeżeli nie jest stroną innej umowy. 

W ustawie wskazano, że pierwszą umowę sprzedawca żywności jest obowiązany zawrzeć w terminie 5 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (art. 18 ustawy).

Obowiązek prowadzenia kampanii edukacyjno-informacyjnej w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności został nałożony na sprzedawców żywności. Kampanie edukacyjno-informacyjne powinny być przeprowadzane co najmniej raz w roku przez co najmniej dwa kolejne tygodnie, w każdym dniu działalności jednostki. Kampanie edukacyjno-informacyjne mają być prowadzone wspólnie z organizacją pozarządową, z którą sprzedawca żywności zawarł umowę dotyczącą przekazywania żywności spełniającej wymogi prawa żywnościowego.

Na kampanie można przeznaczyć nie więcej niż 20% środków pochodzących z opłaty, zaś opłata za marnowanie żywności może zostać pomniejszona przez sprzedawcę żywności o koszty poniesione na omawiane kampanie.

Obowiązek ponoszenia opłaty za marnowanie żywności został nałożony na sprzedawców żywności. Opłata jest ustalana poprzez pomnożenie jednostkowej stawki przez masę marnowanej żywności. Podstawę obliczenia opłaty stanowi masa marnowanej żywności w kilogramach. Wprowadzono zasadę samonaliczania – obowiązany podmiot sam ustala wysokość opłaty i wnosi należną opłatę. Środki pochodzące z opłat przekazywane są organizacjom pozarządowym, z którymi sprzedawcy żywności zawarli umowy dotyczące nieodpłatnego przekazywania żywności. 

Opłaty nie ponosi się od 10% masy marnowanej żywności (podstawę obliczenia opłaty stanowi 90% masy marnowanej żywności w kilogramach). Ponadto art. 19 ustawy wprowadza okres przejściowy w zakresie obliczania opłaty za marnowanie żywności, zgodnie z którym, podstawą obliczenia opłaty w roku, w którym art. 5 wszedł w życie, stanowi 80% masy marnowanej żywności w kilogramach. 

Sprzedawca żywności jest uprawniony do pomniejszenia opłaty odpowiednio o koszty poniesione na prowadzone kampanie edukacyjno-informacyjne lub koszty wykonania umowy dotyczącej przekazywania żywności. 

Sprzedawca żywności, po ustaleniu wysokości należnej opłaty wnosi ją na rachunek bankowy organizacji pozarządowej, z którą zawarł umowę, do dnia 30 kwietnia roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy. Jeżeli sprzedawca żywności zawarł umowę z więcej niż jedną organizacją pozarządową, opłatę dzieli między wszystkie organizacje proporcjonalnie do ilości odebranej przez nie żywności. W przypadku jednak, gdy sprzedawca żywności nie przekazał żywności żadnej z organizacji pozarządowych, przekazuje opłatę w częściach równych wszystkim organizacjom, z którymi zawarł umowę.

W przypadku niezawarcia umowy, sprzedawca żywności wnosi należną opłatę na rachunek bankowy wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej (dalej: WFOŚiGW), w którym znajduje się siedziba sprzedawcy żywności. Środki pochodzące z opłaty przeznaczane są na działania w zakresie przeciwdziałania marnowaniu żywności. W przypadku gdy wysokość całej opłaty nie przekracza 300 zł, opłaty nie wnosi się. 

Sprzedawca żywności ma obowiązek zamieszczania informacji o wysokości należnej opłaty lub o wartości żywności przekazanej organizacjom pozarządowym w sprawozdaniu finansowym przewidzianym przepisami ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351, 1495, 1571, 1655 i 1680 oraz z 2020 r. poz. 568) oraz na swojej stronie internetowej, jeżeli ją prowadzi.

Środki pochodzące z opłaty mogą być wykorzystane przez organizację pozarządową na wykonywanie zadań publicznych w zakresie określonym w art. 2 pkt 2 ustawy, a także na pokrywanie kosztów administracyjnych, przy jednoczesnym założeniu, że na koszty administracyjne organizacja może przeznaczyć nie więcej niż 20% środków z opłaty.

Organizacja pozarządowa jest obowiązana do przekazania sprzedawcy żywności pisemnej informacji dotyczącej wykorzystania środków pochodzących z opłaty w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy informacja.

Dodatkowo organizacja pozarządowa powinna składać do GIOŚ, pisemne roczne sprawozdanie o sposobie zagospodarowania otrzymanej żywności, zawierające dane o masie żywności otrzymanej od sprzedawców żywności oraz masie żywności, którą organizacja przekazała na rzecz potrzebujących, wraz z wykazem sprzedawców żywności, od których otrzymała żywność. Sprawozdanie należy składać do dnia 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie.

Wzór ww. dokumentów został określony w rozporządzeniu Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego.

Sprzedawca żywności składa do WFOŚiGW na terenie województwa, w którym prowadzi działalność w zakresie sprzedaży żywności, pisemne roczne sprawozdanie o marnowanej żywności, które zawiera dane o całkowitej masie marnowanej żywności w danym roku oraz wysokości należnej opłaty wraz ze wskazaniem wysokości opłaty, która zostanie wpłacona do funduszu, do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie. 

WFOŚiGW składa do GIOŚ, pisemne roczne zbiorcze sprawozdanie o marnowanej żywności zawierające dane o całkowitej masie marnowanej żywności przez sprzedawców żywności w danym roku oraz całkowitej wysokości należnej opłaty i wysokości opłaty wpłaconej do wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej wraz z wykazem sprzedawców żywności, którzy złożyli sprawozdanie, do 30 czerwca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie. 

Wzór ww. sprawozdań, zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy, określił w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw klimatu.