Tlenek węgla (czad)
W związku z przypadkami zatruć użytkowników urządzeń grzewczych opalanych paliwem stałym lub gazowym informujemy i przypominamy, że tlenek węgla zwany czadem jest gazem bezbarwnym, bezwonnym, skrajnie łatwo palnym i toksycznym. Jest nieco lżejszy od powietrza i tworzy mieszaniny wybuchowe z powietrzem.
Czad, będący gazem duszącym w przypadku narażenia układu oddechowego człowieka wiąże się z hemoglobiną krwinek i hamuje oddychanie tkankowe. Stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie narażenia długotrwałego. Następstwem ostrego zatrucia może być nieodwracalne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, niewydolność wieńcowa i zawał.
W życiu codziennym z tlenkiem węgla (czadem) możemy się spotkać podczas eksploatacji urządzeń gazowych, w których odbywa się proces spalania gazu przy małej ilości powietrza a także gdy następuje niezupełne spalenie gazu. Powstać wówczas może trujący tlenek węgla (czad). Na skutek niewłaściwego odprowadzania spalin i dymu z urządzeń grzewczych czad może być szczególnie niebezpieczny dla zdrowia a nawet życia ludzi.
Zaniedbania w zakresie czyszczenia i przeglądów okresowych stanu technicznego przewodów kominowych (spalinowych, dymowych i wentylacyjnych) mogą być - a jak wykazuje praktyka codzienna - są przyczyną śmiertelnych zatruć tlenkiem węgla na przykład podczas snu lub kąpieli w pomieszczeniach gdzie zamontowane są urządzenia gazowe do ogrzewania wody lub powietrza.
W związku z powyższym przypominamy że:
1. Przewody kominowe (dymowe, spalinowe i wentylacyjne) powinny być w czasie ich użytkowania poddawane okresowej kontroli, co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznej sprawności. Kontrolę jak wyżej - w odniesieniu do przewodów dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych - powinny przeprowadzić osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim
2. W obiektach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego i gazowego usuwa się zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych
a) od palenisk opalanych paliwem stałym - co najmniej 4 razy w roku,
b) od palenisk opalanych paliwem płynnym i gazowym - co najmniej 2 razy w roku,
c) od palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych - co najmniej raz w miesiącu, jeżeli przepisy miejscowe nie stanowią inaczej.
3. W obiektach powyższych usuwa się zanieczyszczenia z przewodów wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika z warunków użytkowych
Podstawowe informacje o tlenku węgla
Tlenek węgla jest gazem powstającym w wyniku niepełnego spalania węgla i substancji, które w swym składzie węgiel posiadają.
Jest tym groźniejszy, że nie posiada smaku, zapachu, barwy, nie szczypie w oczy i nie "dusi w gardle". W bardzo dużym stężeniu (około 75-100%) może lekko pachnieć czosnkiem. Ma też bardzo "wybuchowy charakter", a w powietrzu pali się niebieskawym płomieniem. Jest nieco lżejszy od powietrza (gęstość 0,967), przez co łatwo przenika przez ściany, stropy i warstwy ziemi.
Najczęstszą przyczyną zatrucia są pożary i wadliwa instalacja grzewcza. Piecyk gazowy w małej łazience bez przewodu kominowego (lub z niedrożnym przewodem kominowym), może w ciągu jednej minuty wytworzyć 29 dm3 tlenku węgla, dawkę, która może zabić.
Tlenek węgla do organizmu wchłania się w czasie, gdy oddychamy. Tak też zostaje z niego wydalony, (kiedy udaję się w porę wynieść zatrutego na powietrze). Kiedy już jest w naszych płucach, tam wiążę się z hemoglobiną, tworząc tzw. karboksyhemoglobinę. Niestety tlenek węgla wykazuje około 210 - 300 razy większe powinowactwo z hemoglobiną niż tlen. Związek ten uniemożliwia tak zmienionej hemoglobinie przenoszenie tlenu, przez co komórki naszego ciała i cały organizm jest mocno nie dotleniony. W skutek działania karboksyhemoglobiny uszkodzeniu ulegają organy najbardziej na niedotlenienie wrażliwe, a dla nas ważne: ośrodkowy układ nerwowy, układ naczyniowo-sercowy.
Wysiłek fizyczny, wysoka temperatura, stres - a te zjawiska zawsze występują przy pożarze - dodatkowo wpływają na szybkość przesycania organizmu CO poprzez wymuszanie większej częstotliwości oddechu.
Po 6-7 minutach przebywania w pomieszczeniu, w którym stężenie CO wynosi ok. 70% doprowadza do nieodwracalnych zmian w organizmie, a po 20 minutach następuje zgon. Jednak przy większej ilości CO w pomieszczeniach zamkniętych śmierć może nastąpić błyskawicznie, już po kilku oddechach, na skutek uduszenia w wyniku porażenia ośrodków oddychania. Przy wysokich stężeniach CO nie występują żadne sygnały ostrzegawcze (jak bóle głowy, nagła słabość itp.) Co gorsza, osłabienie i utrata przytomności uniemożliwiają nam ucieczkę.
Stężenie karboksyhemoglobiny we krwi (%) i objawy zatrucia
10-20 Rozszerzenie naczyń skórnych, bóle głowy, uczucie ucisku w skroniach.
20-30 Ból głowy i uczucie tętnienia w skroniach
30-40 Silny ból głowy, nudności, wymioty, osłabienie, oszołomienie, zapaść.
40-50 Silny ból głowy, nudności, wymioty, osłabienie, oszołomienie, zapaść, zaburzenia czynności serca, przyspieszone tętno i oddech.
50-60 Zaburzenia czynności serca, przyspieszone tętno i oddech, śpiączka przerywana drgawkami.
60-70 Śpiączka przerywana drgawkami, upośledzenie czynności serca i oddychania, możliwa śmierć.
70-80 Nikłe tętno, zwolnione oddychanie, porażenie oddychania i śmierć.
Paradoksem jest to, że zmarły na pierwszy rzut oka sprawia wrażenie okazu zdrowia. Karboksyhemoglobina zabarwia skórę na różowo.
Niestety tlenek węgla dostaję się z krwią matki do krwi płodu i może powodować śmierć dziecka, nawet, jeśli matka przeżyje.