Polska w Kolumbii

Od sierpnia 2020 r. obserwujemy jakościową zmianę sytuacji na Białorusi. Reakcją władz na protesty społeczne po sfałszowanych wyborach prezydenckich, stało się zaostrzenie rygorów wobec obywateli i dalsze ograniczenie ich swobód, ze stosowaniem represji włącznie. Akcja zastraszania i podporządkowywania białoruskiego społeczeństwa objęła też przedstawicieli polskiej mniejszości. Na trudną sytuację społeczno-polityczną nałożyła się pandemia i związane z nią ograniczenia.

Zgodnie z przekonaniem o konieczności oddzielenia spraw polonijnych od bieżących zawirowań politycznych, Związek Polaków na Białorusi Andżeliki Borys nie włączył się aktywnie ani w akcje protestacyjne, ani w działalność struktur opozycyjnych, powstałych po wyborach 9 sierpnia.

1. Represje i szykany wobec środowisk polskich

Działania władz białoruskich nie omijają też polskich środowisk (oprócz ostatnich zatrzymań Andżeliki Borys i Andrzeja Poczobuta), w tym oświatowych. Oto przykłady:

 - W dniu 12 marca br. zatrzymanie dyrektor Polskiej Szkoły Harcerskiej w Brześciu i jednocześnie prezes Forum Polskich Inicjatyw Lokalnych, pani Anny Paniszewej. Do aresztowania doszło na przejściu granicznym, w czasie powrotu pani Paniszewej z Polski do Brześcia.

 - W dniu 4 marca br. pani Irena Biernacka, prezes Oddziału ZPB w Lidzie  po raz trzeci stanęła przed sądem i po raz trzeci została ukarana grzywną w drakońskiej wysokości (ok. 470 EUR). Wszystkie grzywny dotyczyły oskarżeń o udział w „nielegalnych manifestacjach”, faktycznie chodziło o publiczne modlitwy przed kościołem.

 -3 marca br. ruszył proces pana Igora Bancera - byłego rzecznika ZPB i męża Andżeliki Orechwo szefowej Rady Naczelnej ZPB. Bancer od listopada ub. r. jest przetrzymywany w areszcie lub na badaniach psychiatrycznych w Mińsku.

Według nieoficjalnych źródeł, represjonowanych mogło być już co najmniej 100 działaczy polskich. Wobec zatrzymanych osób formułowane są nielogiczne zarzuty – np. o wywieszenie „nielegalnej” flagi, publiczną modlitwę, o namalowanie napisu, o posiadanie niewłaściwych treści w telefonach., o udział jako publiczność w procesach, za publiczne danie wyrazu emocjom, itp. Jednocześnie w państwowych mediach pojawiają się coraz częściej akcenty antypolskie.

2. Polska oświata na Białorusi

Wg danych MSZ na Białorusi działa prawie 130 ośrodków nauczających j. polski, w których uczy się prawie 12 tys. dzieci. Ponad połowa szkół to szkolnictwo społeczne, w którym naukę pobiera prawie 75% uczniów.

ORPEG kieruje swoich nauczycieli na Białoruś – uczą w Brześciu, Grodnie i Baranowiczach.

Władze Białorusi powracają ostatnio do prac nad zmianami w Kodeksie Oświatowym Republiki Białoruś z zapisami niekorzystnymi dla szkolnictwa mniejszości narodowych. Nowelizacja tego dokumentu jest procedowana z przerwami od 2014 r. Obecny projekt zakłada wprowadzenie w miejsce obecnie obowiązującego obowiązkowego egzaminu maturalnego w języku nauczania (czyli polskim) możliwość zdawania matury w języku urzędowym lub w języku mniejszości. Sformułowania użyte w Kodeksie pozostawiają ostateczne decyzje odnośnie do zakresu stosowania języka mniejszości ministerstwu oświaty oraz władzom lokalnym co w warunkach białoruskich oznaczać może  dużą dowolność stosowania w zależności od aktualnego politycznego kontekstu.

Przeciw projektowi zdecydowanie protestują środowiska polskie, uznając że nowe prawo stanie się „spektakularnym przejawem dyskryminacji przez władze RB polskiej mniejszości narodowej i jej prawa do otrzymywania edukacji w języku ojczystym w ramach państwowego systemu edukacji i oświaty”.