Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa

W wyniku nowelizacji ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, która weszła w życie w 2022 r., na KOWR został nałożony obowiązek monitorowania rynku konopi włóknistych. Zmiany te wprowadziły nowy system nadzoru nad uprawą i obrotem tym surowcem, a także rozszerzyły listę celów, na które mogą być uprawiane konopie włókniste.

W ramach realizacji tego zadania KOWR:

• prowadzi rejestr producentów i podmiotów skupujących konopie włókniste (RKW),
• gromadzi dane o powierzchni upraw i podmiotach działających na rynku,
• zapewnia nadzór i przeprowadza kontrole zgodności z obowiązującymi przepisami.

Zakres upraw i zastosowanie konopi włóknistych

Uprawa konopi włóknistych może być prowadzona:

1. na potrzeby przemysłu włókienniczego, chemicznego, celulozowo-papierniczego, kosmetycznego, farmaceutycznego i energetycznego,
2. w celach nasiennych i naukowo-badawczych,
3. w celu hodowli nowych odmian oraz rekultywacji i remediacji gruntów,
4. na cele spożywcze, weterynaryjne, paszowe, pszczelarskie, nawozowe i izolacyjne,
5. na potrzeby produkcji materiałów kompozytowych, budowlanych oraz naturalnych środków ochrony roślin.

Uprawa może być prowadzona także na potrzeby własne, w zakresie określonym w pkt 4 i 5, a także w celach włókienniczych, energetycznych, rekultywacyjnych czy remedjacji gruntów. W tym przypadku ustawa wprowadza ograniczenie powierzchni – nie może ona przekraczać 1 ha rocznie. Rośliny pochodzące z takich upraw mogą być przetwarzane we własnym zakresie.

Zastosowanie konopi włóknistych

Konopie włókniste to rośliny o wyjątkowo szerokim zastosowaniu. Wykorzystywane są w wielu sektorach gospodarki – od spożywczego po kosmetyczny, włókienniczy, budowlany, energetyczny czy farmaceutyczny.
W branży spożywczej stosuje się przede wszystkim nasiona konopi włóknistych oraz produkty pochodne – takie jak olej, mąka czy odtłuszczone nasiona. Są one bogate w pełnowartościowe białko roślinne, nienasycone kwasy tłuszczowe, błonnik oraz liczne witaminy i mikroelementy.

W przemyśle włókienniczym z włókien konopnych produkuje się tkaniny, a z paździerzy – materiały izolacyjne i kompozytowe. Z konopi powstają także biopaliwa, a ich przetwory są coraz częściej wykorzystywane w branży kosmetycznej.
Dzięki właściwościom regeneracyjnym i przeciwzapalnym ekstrakty konopne stanowią podstawę wielu nowoczesnych kosmetyków pielęgnacyjnych.

Rejestracja działalności – obowiązki producentów i skupujących

Aby prowadzić działalność w zakresie uprawy lub skupu konopi włóknistych, konieczny jest wpis do rejestru konopi włóknistych, prowadzonego przez dyrektora właściwego Oddziału Terenowego KOWR – ze względu na miejsce zamieszkania i adres, albo siedzibę i adres podmiotu zamierzającego uprawiać, bądź skupować konopie włókniste.

Wniosek należy złożyć przed rozpoczęciem działalności, a w przypadku producentów – również przed planowanym wysiewem.

Do wniosku producent dołącza:

• kopię faktury zakupu materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany,
• kopię etykiety z opakowania materiału siewnego,
• dowód uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 30 zł – za wpis do rejestru.

Podmiot skupujący składa wniosek o wpis do rejestru konopi włóknistych przed rozpoczęciem prowadzenia działalności i dołącza do niego dowód uiszczenia opłaty w wysokości 125 zł.

Po dokonaniu wpisu OT KOWR wydaje stosowne zaświadczenie. Wpis ma charakter jednorazowy, jednak w przypadku zmiany danych, producent lub podmiot skupujący, zobowiązany jest w ciągu 14 dni złożyć wniosek o ich aktualizację. Działalność może zostać również zawieszona, o czym należy na piśmie poinformować KOWR, w terminie 30 dni od daty jej zawieszenia.

Podmioty skupujące są zobowiązane do przekazania dyrektorowi OT KOWR – do końca lipca każdego roku – informacji pisemnej o zawartych umowach na dostawy konopi włóknistych (wg stanu na 15 lipca bieżącego roku kalendarzowego).

Kontrole i sankcje

W celu zapewnienia właściwego nadzoru nad realizacją mechanizmu Monitorowanie rynku konopi włóknistych, w tym aktualnych danych zawartych
w rejestrze konopi włóknistych dyrektor OT KOWR prowadzi kontrole zgodności danych zawartych w rejestrze ze stanem rzeczywistym.

Zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, czynności kontrolne obejmują co najmniej:

• 10% producentów konopi włóknistych w danym roku zbiorów,
• 10% podmiotów skupujących, przy czym kontrole u tych podmiotów nie mogą odbywać się częściej niż raz na trzy lata.

Nieprzestrzeganie obowiązków może skutkować sankcjami, takimi jak:

• kary pieniężne (np. za uniemożliwienie lub utrudnianie kontroli, podanie nieprawdziwych danych, nieterminowe składanie dokumentów),
• kary grzywny (np. za sprzedaż lub skup podmiotowi niewpisanemu do rejestru),
• zgłoszenie do organów ścigania (np. w przypadku podejrzenia, że konopie mogą być innymi niż włókniste.

Tendencje rozwojowe rynku

Od momentu wejścia w życie przepisów ustawy, powierzchnia upraw konopi włóknistych oraz liczba podmiotów wpisanych do rejestru systematycznie rosną.
Zwiększa się zarówno liczba producentów konopi włóknistych, jak i powierzchnia uprawy.

W 2022 r., który był okresem przejściowym, w rejestrze znajdowało się 425 producentów i 31 podmiotów skupujących. Na koniec 2023 r. liczba ta wzrosła do 1139 producentów i 86 podmiotów skupujących, a na koniec grudnia 2024 r. – do 1327 producentów, natomiast liczba podmiotów skupujących utrzymała się na podobnym poziomie – 87. Na dzień 30 września 2025 r. liczba producentów wpisanych do RKW wyniosła 1606, natomiast liczba podmiotów skupujących – 80

Podobną tendencję widać w powierzchni upraw:

• 2022 r. – ok. 843 ha (głównie woj. dolnośląskie i wielkopolskie),
• 2023 r. – ok. 1274 ha (dominacja woj. warmińsko-mazurskiego, lubelskiego i wielkopolskiego),
• 2024 r. – ok. 1371 ha (największe uprawy w woj. warmińsko-mazurskim, lubelskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim),
• 2025 r. (stan na 30.IX.) – 1275 ha (największe uprawy w woj. lubelskim, mazowieckim i warmińsko-mazurskim).

​​​​​​​W Polsce, dopuszczone do uprawy są wyłącznie odmiany wpisane do wspólnego katalogu odmian roślin rolniczych, publikowanych przez Komisję Europejską oraz do Krajowego Rejestru prowadzonego przez COBORU.

Najczęściej wybierane przez producentów odmiany to: Henola, Finola, Białobrzeskie i Futura 75. Największą powierzchnię zajmuje Henola, której uprawy obejmują około 550 ha.

Perspektywy i znaczenie dla rolnictwa

Konopie włókniste stanowią roślinę o ogromnym potencjale gospodarczym i środowiskowym. Wpisują się w idee zrównoważonego rozwoju i gospodarki obiegu zamkniętego, a ich wykorzystanie w wielu branżach pozwala ograniczać stosowanie surowców nieodnawialnych. Rosnące zainteresowanie ich uprawą wynika zarówno z korzyści ekonomicznych, jak i ekologicznych.

Choć Polska wciąż odbudowuje pozycję na rynku konopi włóknistych (w latach 60. XX w. uprawy sięgały ok. 30 tys. ha), obserwowany wzrost liczby producentów i areału upraw wskazuje, że ta gałąź rolnictwa ma szansę na dalszy, stabilny rozwój. W szczególności konopie mogą stanowić atrakcyjną alternatywę dla upraw o niższej rentowności, takich jak tytoń czy zboża.

Rynek konopi włóknistych w Polsce stopniowo się rozwija, a rosnące zainteresowanie producentów świadczy o jego potencjale. Dzięki wprowadzonemu systemowi monitorowania, KOWR zapewnia przejrzystość i bezpieczeństwo funkcjonowania tego segmentu rolnictwa. Wszechstronne zastosowanie konopi włóknistych, ich ekologiczny charakter oraz stabilne podstawy prawne, pozwalają prognozować dalszy wzrost znaczenia tej uprawy w krajowej gospodarce rolnej.