Polska na Łotwie

10 października w Bibliotece Akademickiej Uniwersytetu Łotewskiego odbyło się spotkanie poświęcone Marii Konopnickiej.

W spotkaniu iterackim wzięli udział Łukasz Cudny, chargé d’affaires Ambasady RP w Rydze, Venta Kocere, dyrektor Biblioteki, uczniowie Polskiej Szkoły im. Ity Kozakiewicz oraz inni zainteresowani twórczością polskiej poetki. W 2022 roku obchodzimy 180. rocznicę urodzin Marii Konopnickiej, jednej z najwybitniejszych polskich pisarek i czołowej reprezentantki polskiego pozytywizmu. Ze zbiorów Biblioteki Akademickiej zostały wydobyte i zaprezentowane publiczności materiały - książki, artykuły, plakaty - związane z twórczością polskiej poetki i nowelistki. Zgromadzeni na sali mieli możliwość także obejrzeć ekspozycję książek z utworami Marii Konopnickiej wykonanych własnoręcznie przez uczniów Polskiego Gimnazjum im. J. Piłsudskiego w Daugavpils. Część artystyczna zostanie zapewniona przez uczniów Polskiej Szkoły im. Ity Kozakiewicz w Rydze.

Maria Stanisława Wasiłowska, (przyszła nowelistka Maria Konopnicka) urodziła się 180 lat temu, 23 maja 1842 r., w Suwałkach. Od siódmego roku życia przyszła pisarka wraz z rodziną mieszkała w Kaliszu. Gdy Maria miała 12 lat, zmarła jej matka. Od tej chwili opieką nad dziećmi, a także ich kształceniem zajmował się ojciec - Józef.

W 1855 r. Maria przeniosła się do Warszawy, gdzie pobierała nauki na pensji sióstr sakramentek – tu poznała się i zaprzyjaźniła z Elizą Pawłowską (Orzeszkową). W wieku 20 lat wyszła mąż za Jana Jarosława Konopnickiego, z którym zamieszkała w majątku w Bronowie, a następnie w Gusinie. Para doczekała się ośmiorga dzieci. Mieszkając w wiejskim majątku Konopnicka prowadziła dom, ale też oddawała się czytelniczej pasji, zapoznając się nie tylko z najważniejszymi dziełami literatury światowej, ale też z traktatami najwybitniejszych myślicieli.

Kilka lat później, po rozstaniu z mężem, który nie podzielał literackich pasji żony, Konopnicka razem z dziećmi zamieszkała w Warszawie. Aby zapewnić sobie i im utrzymanie, pracowała jako korepetytorka, a także tłumaczka: znała biegle języki niemiecki, francuski i rosyjski, opanowała też czeski, angielski i włoski. Po odchowaniu dzieci Konopnicka odbywała liczne podróże po Europie: wyjeżdżała m.in. do Austrii, Włoch, Niemiec, Francji, Czech i Szwajcarii. W tym czasie poznała Marię Dulębiankę, z którą mieszkała i podróżowała. Oprócz twórczości literackiej, zaangażowana była w działalność patriotyczną i społeczną oraz walkę o prawa kobiet.

W 1903 r., po obchodzonym hucznie rok wcześniej jubileuszu 25-lecia pracy twórczej, Konopnicka otrzymała w darze od narodu dworek w Żarnowcu k. Krosna. Zmarła 8 października 1910 r. w sanatorium we Lwowie. Jej pogrzeb na Cmentarzu Łyczakowskim stał się wielką manifestacją patriotyczną.

Za debiut literacki Konopnickiej uznawany jest wiersz „Zimowy poranek” opublikowany pod pseudonimem „Marko” w 1870 r. w dzienniku „Kaliszanin”. W 1876 r. w „Tygodniku Ilustrowanym” ukazał się cykl wierszy „W górach” – dostrzeżony i pozytywnie zrecenzowany przez Henryka Sienkiewicza. Pierwszy tomik wierszy autorstwa Konopnickiej („Poezje”) wydany został w 1881 r. Twórczość pisarki charakteryzowała się ogromną różnorodnością. W jej dorobku można znaleźć wiersze, nowele, wspomnienia, felietony, a także recenzje literackie. Szczególne miejsce wśród dokonań literackich Konopnickiej zajmuje twórczość dla dzieci – jej bajki, baśnie i wiersze: „O krasnoludkach i o sierotce Marysi”, „Stefek Burczymucha" czy „Zima zła” zna każde polskie dziecko. Do najmłodszych zwracała się bez charakterystycznego dla jej epoki nieznośnego dydaktyzmu. Jak sama pisała, nie było jej zamiarem nauczanie czy też bawienie dzieci – chciała po prostu „śpiewać z nimi”.

Maria Konopnicka powszechnie znana jest szerokiej publiczności jako autorka nowel i wierszy. Wierszyki Marii Konopnickiej pamięta się przez całe życie, a gdy na świecie pojawią się własne dzieci, czyta się im jej twórczość z przyjemnością, wspominając swoje dzieciństwo.

Jednak mało kto wie, że matka ośmiorga dzieci (które po odejściu od męża wychowywała samotnie!) współpracowała z wieloma znanymi i cenionymi wydawnictwami, była redaktorką popularnego pisma „Świt”, oddawała się pracy społecznej w wielu organizacjach trzech zaborów, a także uczestniczyła w międzynarodowym proteście przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni (1901-1902). Jej najgłośniejszym protestem przeciw germanizacji był opublikowany w 1908 r. wiersz „Rota”. Wraz z muzyką autorstwa Feliksa Nowowiejskiego stał się jedną z najważniejszych polskich pieśni – w latach 20. XX w. władze II RP rozważały ustanowienie jej hymnem narodowym. Dzięki swym działaniom, na zawsze pozostanie jedną z pierwszych polskich aktywistek walczących o prawa kobiet.

Doceniając literacki dorobek pisarki oraz jej wkład w działalność patriotyczną, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2022 – Rokiem Marii Konopnickiej.