Dumek jałowcowy - inwazyjny gatunek szkodnika stwierdzony na Podkarpaciu
Gatunki inwazyjne to organizmy, które nie są rodzime dla danego ekosystemu i mogą powodować szkody w środowisku, gospodarce lub negatywnie wpływać na zdrowie ludzi.
Przenikanie organizmów na obszary, na których dotąd nie występowały odbywa się w sposób naturalny lub w wyniku zawleczenia. Naturalny proces rozprzestrzeniana się gatunków uwarunkowują przede wszystkim zmiany zachodzące w środowisku, pozwalające im na kolonizację terenów, na których do tej pory nie mogły występować. W związku z rozwojem cywilizacyjnym, umożliwiającym przemieszczanie się ludzi i transport towarów na masową skalę, bardzo często dochodzi do migracji organizmów. Nieustannie pojawiają się informacje o stwierdzeniu obecności nowych gatunków, które nie były dotychczas wykazywane w danej części świata.
Przykładem inwazyjnego owada, który niedawno pojawił się w Polsce jest dumek jałowcowy (Lamprodila festiva (L.)) – ciepłolubny chrząszcz z rodziny bogatkowatych (Buprestidae), który rozwija się na roślinach z rodziny cyprysowatych (Cupressaceae).
Pierwotnie występował w regionie basenu Morza Śródziemnego, skąd na początku XXI wieku rozpoczęła się jego szybka ekspansja na północ Europy. Stał się gatunkiem często występującym na terenach zurbanizowanych, czemu sprzyjają specyficzne warunki termiczne oraz duża dostępność roślin żywicielskich często wysadzanych na terenach miejskich. W Polsce został stwierdzony po raz pierwszy w 2019 roku i jest znany ze stosunkowo niewielkiej liczby stanowisk.
Występowanie tego ekspansywnego chrząszcza zostało wykryte na Podkarpaciu. Właścicieli posesji zaniepokoił wygląd żywotników i krzewów jałowca rosnących przed budynkami. Zauważalnie pogarszał się ich stan – zasychały i zamierały. W wyniku oględzin przeprowadzonych przez pracowników Oddziału Centralnego Laboratorium GIORiN w Rzeszowie, stwierdzono silne uszkodzenia pni i gałęzi spowodowane przez owady. Na powierzchni tych organów były zauważalne niewielkie soczewkowate otworki wylotowe chrząszczy oraz pionowe pęknięcia kory. Po jej zdjęciu uwidoczniły się serpentynowate, kręte korytarze, w których znajdowały się wydłużone, biało zabarwione larwy, poczwarki oraz młode, świeżo wybarwione postaci dorosłe.
Dorosłe chrząszcze dumka jałowcowego charakteryzują się typowym dla bogatkowatych kształtem ciała, osiągają długość ok. 6–10 mm i są efektownie ubarwione: metalicznie zielono z kilkunastoma, wyraźnymi, niebieskimi plamami po stronie grzbietowej.
Dumek jałowcowy stanowi w Polsce potencjalne zagrożenie dla nasadzeń i naturalnych stanowisk roślin żywicielskich (w tym jałowców, cyprysów, cyprysików, żywotników). Wstępne obserwacje wskazują, że niektóre odmiany roślin z rodziny cyprysowatych są mniej, bądź bardziej narażone na zasiedlenie przez owady. Gatunek ten obecnie może powodować szkody lokalnie, ale w związku ze zmieniającymi się warunkami klimatycznymi istnieje niebezpieczeństwo, że stanie się groźnym i powszechnie występującym szkodnikiem zieleni miejskiej, upraw szkółkarskich oraz naturalnie rosnących jałowców w całym kraju.
Najskuteczniejszą metodą zwalczania dumka jałowcowego jest wycinanie i niszczenie zasiedlonych roślin, najlepiej przed wylotem dorosłych chrząszczy, które są spotykane w okresie od maja do sierpnia. Kluczowe znaczenie ma również profilaktyka, polegająca na regularnej lustracji miejsc zagrożonych wystąpieniem szkodnika, co pozwala na jego wczesne wykrycie i ograniczenie szkodliwości.
Zasiedlone przez szkodnika rośliny rosnące na terenie województwa podkarpackiego zostaną ścięte i zniszczone po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń.
