Odmiany amatorskie i regionalne - lokalne skarby polskiego pola
Niewygórowana wartość gospodarcza, przeciętna plenność i nie zawsze idealny wygląd - to właściwości które na pewno nie kojarzą się ze współczesnym rolnictwem. Pomimo to, jest pewien obszar, gdzie odmiany roślin właśnie o takich cechach mogą odnaleźć swoją niszę i zastosowanie. Przywołujemy dziś temat odmian amatorskich i odmian regionalnych, które w Polsce mają możliwość przetrwania. Ich główna wartość tkwi w niszowości - to prawdziwe skarby lokalnego dziedzictwa rolniczego. Przez dekady towarzyszyły naszym przodkom, a dziś zasługują na szczególną ochronę.
Odmiany amatorskie to głównie rośliny warzywne wyprowadzone do uprawy w specyficznych warunkach glebowych, klimatycznych lub agrotechnicznych. Choć nie mają znaczenia dla wielkotowarowych upraw, ich wartość leży w utrwaleniu lokalnych cech, unikalnych genotypów i tradycji uprawowej. Często wyhodowane przez rolników-amatorów i przez nich utrwalone
w środowisku.
Odmiany regionalne warzywne i rolnicze były przez długi czas uprawiane w konkretnych regionach geograficznych, dzięki czemu doskonale przystosowały się do lokalnego środowiska. Między innymi dzięki temu dziś stanowią cenny zasób genetyczny.
To właśnie te cechy sprawiają, że odmiany amatorskie i odmiany regionalne są ważnym narzędziem w walce o zachowanie różnorodności biologicznej i lokalnej tożsamości rolniczej. Są przede wszystkim cennymi nośnikami tradycyjnych cech uprawowych, predyspozycji do naturalnej adaptacji do lokalnych warunków środowiskowych, co sprawie, że pełnią ważną funkcję rezerwuaru genów.
Materiał siewny odmian amatorskich i odmian regionalnych w obrocie
Uzyskanie zgody Ministra właściwego ds. rolnictwa na wprowadzenie do obrotu odbywa się na drodze decyzji, w której określa się gatunek i odmianę, ilość materiału siewnego tej odmiany, jaka może być wprowadzona do obrotu, oraz okres, w jakim wprowadza się do obrotu materiał siewny tej odmiany.
Zarówno odmiany amatorskie, jak i regionalne posiadają wpis do Krajowego Rejestru Odmian prowadzonego przez COBORU. Wpis następuje na podstawie decyzji Ministra Rolnictwa. Rejestracja odbywa się na uproszczonych zasadach - nie są wymagane kosztowne badania wartości gospodarczej odmiany, nie obowiązują opłaty za wpis, ani za jej utrzymanie w rejestrze.
Materiał siewny odmian amatorskich:
• może być wprowadzany do obrotu wyłącznie w małych opakowaniach o określonej gramaturze,
• nie jest przeznaczony do wielkotowarowych produkcji,
• celem wprowadzenia do obrotu jest zachowanie bioróżnorodności i tradycyjnych cech odmianowych,
• wytworzony i oceniony przez zachowującego odmianę, który odpowiada za jego jakość.
Materiał siewny odmian regionalnych:
• może być sprzedawany wyłącznie w regionie pochodzenia odmiany chyba, że Minister właściwy ds. rolnictwa dopuści obrót w tzw. dodatkowym regionie obrotu,
• ilość materiału dopuszczonego do obrotu jest ściśle określona,
• podobnie jak w przypadku odmian amatorskich, materiał siewny musi być wytworzony i oceniony przez zachowującego odmianę.
Choć te odmiany niekoniecznie pasują do współczesnych wymogów rynku, mają ogromne znaczenie dla zachowania bioróżnorodności, nauki i tradycji. Dla zachowujących odmiany to szansa na kontynuowanie lokalnej historii upraw. Dla konsumentów – możliwość powrotu do dawnych smaków. Dla środowiska – ochrona bioróżnorodności, której tak bardzo potrzeba w dobie zmian klimatycznych. Więc chociaż mogą sprawiać wrażenie reliktów przeszłości, dziś ich znaczenie jest większe, niż kiedykolwiek wcześniej. Można być pewnym, że zasób ten jest w dobrych rękach – cały łańcuch produkcyjno-handlowy jest pod stałym nadzorem PIORiN.
