Mediacja
Mediacja to metoda rozwiązywania konfliktów polegająca na porozumiewaniu się stron w obecności neutralnej osoby trzeciej. W procesie karnym mediacja jest próbą doprowadzenia do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu karnego w drodze dobrowolnych negocjacji prowadzonych przy udziale mediatora. Mediator musi być osobą bezstronną, która nie reprezentuje interesów ani ofiary ani sprawcy przestępstwa, a której zadaniem jest wspieranie przebiegu negocjacji, łagodzenie powstającego napięcia i pomoc w wypracowaniu porozumienia.
Instytucja mediacji została wprowadzona do polskiego systemu prawa karnego za sprawą kodyfikacji karnych z 6 czerwca 1997r., które weszły w życie z dniem 1 września 1998r., a następnie znowelizowana z dniem 1 lipca 2003r. (art. 23 a kpk).
Możliwość kierowania spraw karnych na drogę postępowania mediacyjnego mają:
- w postępowaniu przygotowawczym – prokurator i Policja
- w postępowaniu sądowym (przed wydaniem wyroku) i wykonawczym (po uprawomocnieniu się wyroku) – sąd
Przekazanie sprawy do postępowania mediacyjnego może nastąpić wyłącznie z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego.
Strony postępowania karnego muszą zatem świadomie i dobrowolnie wyrazić zgodę na uczestniczenie w mediacji.
Mediacja jest wskazana, gdy:
- między stronami istnieje łączący ich stosunek (bliski, stały kontakt)
- zdarzenie będące powodem konfliktu ma charakter jednostkowy
- konflikt istnieje od niedługiego czasu
- strony zdają sobie sprawę, że brak porozumienia może doprowadzić do niepożądanego rozwiązania
Nie każda sprawa karna może być objęta postępowaniem mediacyjnym. Według Rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy dla Państw Członkowskich z września 1999r. podstawowe kryteria doboru spraw do mediacji, to:
- zdolność i przewidywalna gotowość stron do mediacji
- nie budzące wątpliwości okoliczności sprawy
- zgodność stron konfliktu co do faktów związanych z przestępstwem (chociaż nie jest konieczne przyznanie się do winy przez sprawcę).
Warto zaznaczyć, że postępowanie mediacyjne jest poufne, a uzyskane w jego trakcie informacje nie mogą być wykorzystywane na użytek dalszego postępowania karnego.
Postępowanie mediacyjne prowadzone jest przez instytucję lub osobę godną zaufania. Podmioty te muszą spełniać szczegółowe wymogi określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 13 czerwca 2003r., a zwłaszcza prezentować wysoki poziom etyczno-moralny. Mediatorzy podlegają kontroli prezesa sądu okręgowego, który prowadzi listy osób i instytucji uprawnionych do prowadzenia mediacji.
Mediator sporządza sprawozdanie z przebiegu i wyników mediacji. W przypadku pozytywnego wyniku mediacji czyli zawarcia swoistej ugody przez strony konfliktu, winno to znaleźć odzwierciedlenie w sposobie zakończenia sprawy.
- w postępowaniu przygotowawczym pozytywny wynik mediacji nie stanowi sam w sobie podstawy do umorzenia postępowania, istnieje jednak możliwość zakończenia sprawy w inny sposób niż skierowanie aktu oskarżenia
- w postępowaniu sądowym (w sprawach publiczno skargowych) pozytywny przebieg mediacji zawsze jest okolicznością łagodzącą, zaś treść ugody zawartej pomiędzy pokrzywdzonym a oskarżonym winna być wpisana w wyrok sądowy, tak aby zagwarantować, że sprawca wykona wynikające z niej zobowiązania
- w sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego mediacja jest alternatywą formalnego postępowania sądowego: pozytywny wynik mediacji skutkuje umorzeniem postępowania
Koszty postępowania mediacyjnego ponosi Skarb Państwa.
/Informacje dotyczące instytucji mediacji opracowano w Prokuraturze Okręgowej w Świdnicy, w oparciu o wydawnictwo Ministerstwa Sprawiedliwości „Mediacja w sprawach karnych” autorstwa prof. dr hab. Ewy Bieńkowskiej/