Źródła radonu
Wszystkie skały i gleby zawierają uran, tor i rad w różnych ilościach. Podczas gdy w skałach stężenia radu są niewielkie, granity i skały magmowe ze względu na zwiększoną obecność uranu mają zwykle wyższą jego zawartość. Radon powstały podczas rozpadu radu może uwalniać się do przestrzeni porowej skał i gleb. Ten proces nazywa się emanacją.
Dlaczego radon wnika do budynków?
Większość radonu znajdującego się w powietrzu w pomieszczeniach pochodzi ze skał i gleby wokół domu. Niektóre materiały budowlane i woda ze studni również mogą być źródłami radonu w budynkach.
Radon przemieszcza się przez szczeliny w skale oraz przez przestrzenie powietrzne w glebie. Rodzaj i grubość gleby (zwłaszcza wielkość porów, gęstość itp.) oraz lokalizacja pęknięć w podłożu skalnym są ważnymi czynnikami wpływającymi na ruch radonu. Radon przedostaje się do wnętrz przez liczne małe pęknięcia i otwory znajdujące się w fundamencie i ścianach.
Na stężenie radonu w pomieszczeniach wpływa ilość i wielkość takich otworów od strony gruntu oraz od wentylacji budynku. Wykazano większą zawartość radonu w budynkach mieszkalnych w nocy niż w dzień, ponieważ rzadziej wietrzymy mieszkania w nocy. Zmiany stężenia radonu w zależności od pory roku zależą od położenia geograficznego, ale w przypadku Polski większe wartości w pomieszczeniach zamkniętych odnotowuje się w okresie zimowym, kiedy zmarzlina podłoża nie pozwala na jego przenikanie do powietrza, natomiast cieplejsza strefa pod i wokół budynku stanowi wówczas jego główne miejsce przenikania.
Inne źródła radonu
Radon w materiałach budowlanych
Zawartość substancji promieniotwórczych w materiałach budowlanych zależy przede wszystkim od źródła ich pochodzenia. Jest znacznie wyższa dla materiałów pochodzących z krajów skandynawskich, w których podłoże geologiczne jest bogatsze w naturalnie występujące izotopy promieniotwórcze niż podłoże w Polsce.
Struktura geologiczna Polski nie jest jednorodna. Rejony górskie, zwłaszcza południowo-zachodniej Polski, czyli tereny Sudetów, stanowią duże źródło naturalnie występujących substancji promieniotwórczych, które mają jednocześnie wpływ na zwiększoną obecność radonu w powietrzu.
Zgodnie z polskim prawem, stężenie naturalnych izotopów promieniotwórczych w materiałach budowlanych podlega kontroli przed wprowadzeniem ich do obrotu, a wszelkie przekroczenia od norm są przekazywane organom nadzoru budowlanego.
Radon w wodzie pitnej
Radon jest łatwo rozpuszczalny w wodzie, dlatego jest wchłaniany przez wody gruntowe i wraz z nią transportowany. Gaz może przedostać się do powietrza, gdy używana jest woda np. pod prysznicem, w pralkach i zmywarkach. Nie są to jednak duże ilości – z reguły dodaje to tylko kilka Bq/m3 (Bq – bekereli) do średniej rocznej stężenia radonu w pomieszczeniach. W szczególnych warunkach geologicznych m.in. na terenach granitowych lub terenach ze złożami rudy uranu wykorzystanie wody z poszczególnych studni może przyczynić się do podwyższenia stężenia radonu w pomieszczeniach mieszkalnych.
Radon w powietrzu atmosferycznym
Radon-222 znajduje się także w powietrzu atmosferycznym. Jego stężenie zależy od warunków meteorologicznych i wynikających z nich wahań dobowych i sezonowych. Średnie stężenie radonu-222 mierzone 1 metr nad ziemią wynosi 9 Bq/m3. Przeciętne wartości stężenia radonu mogą być przekroczone o współczynnik 10 lub więcej, gdy radon, podobnie jak zanieczyszczenia atmosferyczne pochodzące z powierzchni, jest uwięziony w atmosferze.