Prokuratura Krajowa

Okoliczności sprawy

25 października 1982 roku doszło do zatrzymania Henryka B. Następnie mężczyzna został tymczasowo aresztowany na podstawie postanowienia prokuratora Prokuratury Rejonowej w Koninie. Zarzucono mu popełnienie przestępstwa z art. 48 ust. 2 i 3 dekretu z dnia 12 grudnia 1982 roku o stanie wojennym, polegającego na rozpowszechnianiu wspólnie i w porozumieniu z inną sobą, na terenie zakładu pracy, nielegalnych wydawnictw niepodległościowych, uznawanych przez ówczesne władze za wrogie, fałszywe i mogące wywołać niepokój publiczny lub rozruchy. Areszt został uchylony 11 stycznia 1983 roku, a wyrokiem z dnia 28 kwietnia 1983 roku  sąd umorzył postępowanie wobec mężczyzny z powodu znikomego stopnia społecznego niebezpieczeństwa.

W wyniku rozpoznania rewizji nadzwyczajnej wniesionej na korzyść mężczyzny przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego, Sąd Najwyższy zmienił zaskarżony wyrok i uniewinnił Henryka B.

Wyrok sądu

Represjonowany mężczyzna dochodził przed Sądem Okręgowym w Koninie kwoty 16 tysięcy złotych tytułem zadośćuczynienia za krzywdy poniesione w związku z niesłusznym zatrzymaniem i aresztowaniem. Wyrokiem z dnia 1 czerwca 2009 roku sąd żądanie oddalił. Odmawiając uwzględnienia wniosku sąd stwierdził, że wobec mężczyzny nie zachodziły podstawy do unieważnienia wyroku z dnia 28 kwietnia 1983 roku na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (zwanej też „ustawą lutową”), gdyż został już wcześniej uniewinniony przez Sąd Najwyższy. Wskazał również, że nie był on internowany w związku z wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego. Zdaniem sądu przyznania zadośćuczynienia nie uzasadniają również względy słuszności.

Orzeczenie nie zostało zaskarżone przez żaden uprawniony podmiot i uprawomocniło się w pierwszej instancji w dniu 15 lipca 2009 roku.

Sąd Najwyższy zajmie się sprawą

Prokurator Generalny nie zgodził się z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego w Koninie, wskazując że wyrok jest oczywiście wadliwy, gdyż zapadł z rażącym naruszeniem przepisów prawa.

Nie budzi wątpliwości, że wnioskujący o zadośćuczynienie represjonowany mężczyzna został zatrzymany i tymczasowo aresztowany w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Nie uzyskał również jakiegokolwiek odszkodowania ani zadośćuczynienia w związku z tą działalnością. Został nadto uniewinniony w wyniku wniesienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia.

Jak podniesiono w kasacji, nie sposób zatem doszukać się racjonalnych argumentów, które uzasadniałyby wyeliminowanie z kręgu osób uprawnionych do otrzymania rekompensaty na podstawie ustawy lutowej, tych niesłusznie represjonowanych, którzy zostali uniewinnieni, lub wobec których umorzono postępowanie na podstawie art. 17 § 1 lub 2 Kodeksu postępowania karnego, w efekcie rozpoznania nadzwyczajnych środków zaskarżenia, zanim przepisy tej ustawy zaczęły obowiązywać. Przeciwnie, na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. możliwe jest uzyskanie odszkodowania i zadośćuczynienia, jeżeli w okresie od dnia 1 stycznia 1944 r. do dnia 31 grudnia 1989 r. zapadło orzeczenie – niezależnie od tego w jakim trybie je wydano: zwykłym czy w wyniku wniesienia nadzwyczajnych środków zaskarżenia – o uniewinnieniu lub umorzeniu postępowania z wymienionych wyżej powodów, a zarzucany czyn był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, zastosowano zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie i nie zapadało wcześniej prawomocne orzeczenie o zasądzeniu odszkodowania i zadośćuczynienia.

W świetle powyższego zawarto w kasacji stanowisko, że wydając kwestionowane rozstrzygnięcie, Sąd Okręgowy w Koninie rażąco naruszył przepisy ustawy lutowej błędnie przyjmując, że uniewinnienie wnioskodawcy wskutek wniesienia nadzwyczajnego środka zaskarżenia tj. rewizji nadzwyczajnej, wyłącza możliwość zasądzenia zadośćuczynienia w trybie tej ustawy.

Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy o ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Koninie.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa