Prokuratura Krajowa

Okoliczności sprawy

Zaskarżone wyroki dotyczyły byłych pracowników Zakładów Wytwórczych Przyrządów Pomiarowych we Włochach, zamieszkujących w bursach technikum mechanicznego. Mężczyznom zarzucono, że w latach 1951-1952 wysłuchiwali wrogich audycji radiowych tj. „Głosu Ameryki”, „BBC” oraz „Wolnej Europy”, a następnie powtarzali i omawiali ze swoimi kolegami na terenie bursy zasłyszane stamtąd wiadomości o krajach demokracji ludowej, o Związku Radzieckim i Polsce.

Obaj mężczyźni zostali oskarżeni o dopuszczenie się czynu z art. 22 małego kodeksu karnego polegającego na rozpowszechnianiu fałszywych wiadomości mogących wyrządzić istotną szkodę interesom Polski Ludowej, dotyczące między innymi rzekomego wywożenia żywności do Z.S.R.R., rzekomej niesuwerenności Państwa Polskiego, czy zbrodni katyńskiej.

Wyroki sądów  

Sąd Wojewódzki dla m.st. Warszawy, wyrokiem z dnia 10 lutego 1953 roku uznał obu mężczyzn za winnych zarzucanych im czynów i skazał ich na kary 1 roku i 6 miesięcy więzienia, które na mocy art. 4 ustawy o amnestii złagodził do 9 miesięcy więzienia.

Jeden ze skazanych nie odwołał się od zapadłego wyroku, który się uprawomocnił w I instancji. Natomiast drugi z mężczyzn wniósł skuteczną rewizję. Po ponownym rozpoznaniu jego sprawy Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 7 stycznia 1954 roku uznał go za winnego popełnienia czynu z art. 22 małego kodeksu karnego i skazał go na karę 1 roku 4 miesięcy więzienia, którą na mocy art. 4 ustawy o amnestii złagodził do 8 miesięcy więzienia. Od wyroku wniesiona została rewizja. Po jej rozpoznaniu, wyrokiem z dnia 27 kwietnia 1954 roku Sąd Najwyższy zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Sąd Najwyższy zajmie się sprawą

Prokurator Generalny nie zgodził się z rozstrzygnięciami zarówno Sądu Najwyższego, jak i Sądu Wojewódzkiego dla m.st Warszawy z dnia 7 stycznia 1954 roku i złożył w sprawach obu mężczyzn kasacje do Sądu Najwyższego.

Jak wskazano w kasacjach powyższe wyroki są niesłuszne, albowiem zapadły z rażącym naruszeniem przepisu prawa materialnego tj. art. 22 m.k.k.

Przepis art. 22 m.k.k., tj. dekretu z dnia 13 czerwca 1946 roku o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa (Dz. U. z 1946 r., Nr 30, poz. 192) penalizował zachowanie polegające na publicznym rozpowszechnianiu fałszywych wiadomości, mogących wyrządzić istotną szkodę interesom Państwa Polskiego, bądź obniżyć powagę jego naczelnych organów.

Zachowanie skazanych, polegające na powtarzaniu zasłyszanych wiadomości, nie wypełniało wszystkich wskazanych w tym przepisie znamion czynu zabronionego. W orzecznictwie wskazuje się, że na gruncie art. 22 m.k.k. przez wiadomości należy rozumieć wszelkie informacje, bez względu na ich postać zewnętrzną, które dotyczą wydarzeń przeszłych, teraźniejszych lub przyszłych, które można poddać kryteriom prawdy i fałszu. Nie są więc nimi krytyki, opinie i oceny, o ile pod tą postacią nie przemyca się obiektywnych lub czyniących wrażenie obiektywnych informacji. Rozpowszechniana wiadomość musi być nieprawdziwa, a jej treść ma być takiej wagi, żeby mogła wyrządzić istotną szkodę interesom państwa, bądź obniżyć powagę jego naczelnych organów. Działanie sprawcy musi być umyślne, czyli sprawca musi wiedzieć albo przynajmniej godzić się na to, że rozpowszechniana przez niego wiadomość jest fałszywa oraz że obiektywnie jest zdolna wyrządzić istotną szkodę chronionym tym przepisem dobrom.

Natomiast zachowanie obu mężczyzn stanowiło wyraz korzystania z prawa do swobodnej wypowiedzi poglądów, w tym zapatrywań na ówczesną rzeczywistość społeczno-gospodarczą Polski i istniejących w tym zakresie relacji ze Związkiem Radzieckim. Zebrany w sprawie materiał dowodowy w żadnej mierze nie uprawniał sądu do stwierdzenia, że informacje te nosiły znamiona fałszu.

Samo przyjęcie, iż zasłyszane przez oskarżonych wiadomości pochodziły z „imperialistycznych” rozgłośni radiowych, nie uprawnia do dokonania – jak to uczynił sąd – ustaleń, iż treści te są fałszywe, jak i w konsekwencji przypisania oskarżonym winy umyślnej.

Ponadto dokonując oceny procedowania Sądu Najwyższego w tej sprawie, stwierdzić należy, że przeprowadzonej przez ten sąd kontroli odwoławczej nie można uznać za prawidłową i rzetelną. Dlatego też wyrokowi temu zarzucono rażące i mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa karnego procesowego.

Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonych wyroków w całości i uniewinnienie mężczyzn od popełnienia zarzucanych im czynów.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa