Prokuratura Krajowa

Uzasadnieniem wniosku było stwierdzenie występowania rzekomych rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego w zakresie konieczności pozywania w tym postępowaniu obok żyjących rodziców również współmałżonka lub małoletnie dzieci. 

Poprzednie posiedzenie odbyło  się w dniu 30 października 2024 r., nie zakończyło się  merytorycznym rozstrzygnięciem.

Prokurator Generalny Adam Bodnar prezentuje pogląd o braku podstaw faktycznych i prawnych do zajęcia stanowiska w tej sprawie przez Sąd Najwyższy o czym poinformował w piśmie z dnia 29 stycznia 2024 r., cofając jednocześnie wniosek z dnia 8 września 2022 r.  

Stanowisko to znajduje  swoje uzasadnienie w przeprowadzonej w Prokuraturze Krajowej analizie orzecznictwa, która nie potwierdziła występowanie rozbieżności w wykładni przepisów prawa będących podstawą do wydania rozstrzygnięć w sprawach o ustalenie albo zmianę płci metrykalnej. Należy podkreślić, że kwestia legitymacji biernej w takim postępowaniu została ostatecznie rozstrzygnięta w wyroku SN z dnia 10 stycznia 2019 r. sygn. akt II CSK 371/18, w którym przyjęto, że legitymację bierną mają wyłącznie rodzice osoby transpłciowej, a w sytuacji, gdy nie żyją – kurator ustanowiony przez Sąd. Natomiast wcześniejsze  orzeczenie Sądu Najwyższego wydane w sprawie I CSK 146/13, w którym wyrażono pogląd o współuczestnictwie biernym jednolitym rodziców, dzieci i małżonka osoby transseksualnej, ma jednostkowy charakter i nie wpłynęło na  ukształtowaną linię orzeczniczą.
 
Rzecznik Praw Obywatelskich  uczestniczący w tym postępowaniu zajął tożsame stanowisko, wskazując  na brak  prawnych i faktycznych przesłanek do podjęcia  uchwały przez Sąd Najwyższy w  sprawie zainicjowanej wnioskiem Prokuratora Generalnego z dnia 8 września 2022 r. 

Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Cywilnej postanowieniem z dnia 7 czerwca 2024 r.  sygn. akt III CZP 6/24 uznał, że cofnięcie w dniu 29 stycznia 2024 r. przez Prokuratorem Generalnego, złożonego uprzednio wniosku o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego, jest z mocy prawa niedopuszczalne. 

Sąd nie sporządził uzasadnienia do wydanego orzeczenia, co nie pozwala poznać motywów takiego rozstrzygnięcia. 

W świetle istotnych dla oceny zasadności tego stanowiska norm prawnych i utrwalonej praktyki Sądu Najwyższego nie może budzić wątpliwości, że  Prokurator Generalny jako organ inicjujący postępowanie jest uprawniony do cofnięcia uprzednio złożonego  wniosku. W tej sytuacji nie uwzględnienie przez Sąd Najwyższy cofnięcia przez Prokuratora Generalnego wniosku inicjującego postępowanie należy uznać za działanie pozbawione podstawy prawnej. Kontynuowanie przez Sąd Najwyższy postępowania i ewentualne wydanie rozstrzygnięcia będzie więc w opinii Prokuratora Generalnego  obarczone poważną  wadą prawną.

Prokurator Generalny Adam Bodnar pismem z dnia 9 sierpnia 2024 r. wniósł o wyłączenie ze składu orzekającego sędziów Sądu Najwyższego powołanych na stanowisko na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictw i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3). Wniosek nie został dotychczas rozpoznany. 

Prokurator Generalny Adam Bodnar niezmiennie  prezentuje pogląd, że prawo osoby transpłciowej do funkcjonowania zgodnie ze swoją tożsamością płciową wchodzi w zakres prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego gwarantowanego w art. 47 Konstytucji RP oraz art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Powinnością państwa jest takie ukształtowanie postępowania o ustalenie płci, które zapewni poszanowanie praw i godności osoby transpłciowej. Poszerzenie kręgu podmiotów uczestniczących w postępowaniu może nadmiernie obciążyć emocjonalnie osobę transseksualną, a także pozostałych uczestników, w tym przede wszystkim dzieci osoby pozywającej.       

Z powodów przedstawionych powyżej Prokurator Generalny postanowił o nie wzięciu udział w posiedzeniu Sądu Najwyższego w dniu 4 marca 2025 r w sprawie o sygn. III CZP 6/24. 

prok. Anna Adamiak
Rzecznik Prasowy
Prokuratora Generalnego