Prokuratura Krajowa

Prokuratura Europejska (EPPO) jest niezależnym organem Unii Europejskiej powołanym do prowadzenia postępowań przygotowawczych, wnoszenia i popierania aktów oskarżenia przeciwko sprawcom przestępstw naruszających interesy finansowe Unii Europejskiej, a w tym: nadużyć finansowych, transgranicznych oszustw podatkowych (np. transgraniczne oszustwa VAT powyżej 10 mln euro), prania pieniędzy czy przestępstw korupcyjnych.

Przystąpienie Polski do Prokuratury Europejskiej to jeden z priorytetów Adama Bodnara od momentu objęcia funkcji Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego. Wniosek inicjujący procedurę został podpisany przez Prokuratora Generalnego w pierwszym dniu sprawowania urzędu.

Dzisiejszy dzień jest zwieńczeniem tego procesu, jest sukcesem wszystkich osób i instytucji zaangażowanych w przygotowanie fundamentów współpracy polskiej prokuratury oraz innych organów ścigania z Prokuraturą Europejską.

Do podjęcia pełnej aktywności Prokuratury Europejskiej w Polsce niezbędne było przygotowanie ram prawnych jej funkcjonowania, a w rezultacie dostosowanie polskiego porządku prawnego do rozporządzenia Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. wdrażającego wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej (Dz. Urz. UE L. 283 z 31.10.2017, str.1, z późń.zm.).

Ustawa z dnia 24 stycznia 2025 r. wprowadziła zmiany w obowiązujących aktach prawnych, tworząc podstawy prawne umożliwiające pełną współpracę polskich organów ścigania z Prokuraturą Europejską, a także określając zasady jej funkcjonowania. Nowelizacją objęto:

• ustawę z dnia 28 stycznia 2026 r.  Prawo prokuraturze,
• ustawę z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, 
• ustawę z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądowych i prokuratury,
• ustawę z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.  

Najważniejsze zmiany legislacyjne odnoszą się do:

• współpracy prokuratury polskiej z EPPO

Polskie prokuratury mają obowiązek informowania EPPO o wszystkich postępowaniach dotyczących przestępstw naruszających budżet UE, a jeżeli sprawa należy do jej kompetencji, przekazania materiałów postępowania. 

Polskie prokuratury i EPPO mogą tworzyć wspólne zespoły śledcze (JIT) w sprawach dotyczących poważnych przestępstw o charakterze transgranicznym.
Wprowadzone przepisy przewidują tworzenie biur Delegowanego Prokuratora Europejskiego przy powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury z zapewnieniem warunków lokalowych i urządzeń niezbędnych do wykonywania obowiązków, jak również obsługi biurowej w zakresie, w jakim obsługa ta nie zostaje zapewniona przez Prokuraturę Europejską.

• statusu i roli Delegowanych Prokuratorów Europejskich

Polscy Delegowani Prokuratorzy Europejscy w okresie sprawowania urzędu zachowują stanowisko prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, ale świadczą pracę na rzecz EPPO. Ich szczególny status powoduje, że nie podlegają hierarchicznie Prokuratorowi Generalnemu ani Prokuratorowi Krajowemu. Mają uprawnienia do  wszczynania postępowań przygotowawczych, kierowania aktów oskarżenia oraz reprezentowania EPPO w sądach polskich. Współpracują z polskimi organami ścigania, w tym z Krajową Administracją Skarbową, Policją, Centralnym Biurem Antykorupcyjnym i Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Mogą zlecać odpowiednim organom ścigania dokonanie przeszukań, zajęcie mienia, przesłuchanie świadków czy zatrzymanie podejrzanych. Popierają przed polskimi sądami wnioski o zabezpieczenie mienia, blokadę środków finansowych oraz zastosowanie tymczasowego aresztowania.

• dostępu do informacji i akt spraw

Delegowani Prokuratorzy Europejscy uprawnieni są do uzyskiwania dokumentacji procesowej, akt spraw oraz danych niezbędnych do prowadzenia postępowań, jak również posiadają dostęp do polskich rejestrów (np. Krajowy Rejestr Karny, rejestry podatkowe). 

• finansowania działań prokuratorów w EPPO

Finansowanie Prokuratury Europejskiej pochodzi głównie z budżetu Unii Europejskiej. Polska i EPPO mogą zawierać porozumienia finansowe regulujące udział w kosztach związanych z funkcjonowaniem tego organu na terenie kraju. W ramach rozliczeń EPPO może refundować Polsce część kosztów poniesionych w związku z prowadzonymi postępowaniami, jeśli dotyczą naruszeń interesów finansowych Unii Europejskiej. Kontrola wydatków odbywa się na poziomie unijnym - przez Europejski Trybunał Obrachunkowy oraz Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) - i na poziomie krajowym. Takie ukształtowanie systemu kontroli wydatków ma zapewnić przejrzystość finansową w działalności Prokuratury Europejskiej.

 

Proces przystąpienia Polski do EPPO obejmował nie tylko prace legislacyjne, ale także przeprowadzenie transparentnych konkursów na polskiego Prokuratora Europejskiego oraz polskich Delegowanych Prokuratorów Europejskich, w celu wyłonienia kandydatów na te stanowiska.

W dniu 12 grudnia 2024 r. Rada Unii Europejskiej powołała prokurator Grażynę Stronikowską na stanowisko Prokuratora Europejskiego, pierwszego przedstawiciela Polski w tej instytucji, natomiast w dniu 16 grudnia 2024 r. decyzją Kolegium Prokuratury Europejskiej powołano ośmiu prokuratorów na stanowisko polskich Delegowanych Prokuratorów Europejskich.

Obowiązywanie ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przystąpieniem Rzeczypospolitej Polskiej do wzmocnionej współpracy w zakresie Prokuratury Europejskiej umożliwia podjęcie przez Polskę pełnej współpracę z tym organem, w celu skutecznego ścigania przestępczości finansowej, zapewniając większą ochronę wydatkowania funduszy unijnych.

W ocenie Prokuratora Generalnego Adama Bodnara przystąpienie do Prokuratury Europejskiej jest najważniejszym wydarzeniem w historii polskiej prokuratury po 1989 r., ale przede wszystkim symbolem pogłębienia integracji Polski z Unią Europejską i jej instytucjami, a także ważnym krokiem na drodze do odbudowy praworządności. 

prok. Anna Adamiak
Rzecznik Prasowy
Prokuratora Generalnego