Prokuratura Krajowa

Pismem z dnia 3 lutego 2025 r. Prokurator Krajowy zwrócił się do szefów prokuratur w Polsce o objęcie szczególnym nadzorem spraw dotyczących nadużyć przy wydatkowaniu środków unijnych w ramach Programu Priorytetowego „Czyste Powietrze” (PPCP). Wskazano, że działania te mają na celu zapewnienie jednolitości praktyki oraz skuteczności w ściganiu przestępstw zagrażających interesom finansowym państwa i Unii Europejskiej, a także ochronę beneficjentów programu.

Program Priorytetowy „Czyste Powietrze” jest ogólnopolskim programem, którego celem jest poprawa jakości powietrza oraz zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych poprzez wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Cel ten realizowany jest poprzez dofinansowanie przedsięwzięć polegających na wymianie nieefektywnych źródeł ogrzewania, ociepleniu budynków, modernizacji instalacji grzewczych oraz zastosowaniu nowoczesnych technologii poprawiających efektywność energetyczną.

Program realizowany jest od 2018 r. przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Obecnie finansowany jest ze środków Krajowego Planu Odbudowy (ok. 14 mld zł) oraz programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (ponad 7 mld zł). Do tej pory złożono ponad 1 mln wniosków o dofinansowanie.

Przestępczość związana z PPCP polega przede wszystkim na wyłudzaniu środków na szkodę beneficjentów programu (m.in. poprzez zawyżanie wartości elementów instalacji, wprowadzanie w błąd co do warunków finansowania lub możliwości faktycznego zrealizowania inwestycji), jak również na poświadczaniu nieprawdy w dokumentach składanych w celu uzyskania dotacji oraz wielokrotnym lub zawyżonym rozliczaniu tych samych inwestycji.

W celu oceny sposobu prowadzenia postępowań z tej kategorii spraw, Departament do Spraw Przestępczości Gospodarczej Prokuratury Krajowej przeprowadził w 2025 r. dwie analizy:

• pierwsza analiza objęła 43 sprawy zakończone decyzją o odmowie wszczęcia albo o umorzeniu postępowania, w okresie od dnia 3 lutego 2025 r. do dnia 28 kwietnia 2025 r. W 23 sprawach (53%) decyzje te oceniono jako przedwczesne lub niezasadne;
   
• druga analiza objęła sprawy zarejestrowane lub prowadzone w okresie od 28 kwietnia 2025 r. do 13 sierpnia 2025 r. W tym czasie zarejestrowano łącznie 118 spraw, spośród których 39 zakończono postanowieniem o odmowie wszczęcia (20 spraw) albo postanowieniem o umorzeniu (19 spraw).

Pismem z dnia 21 sierpnia 2025 r. Prokurator Krajowy poinformował prokuratorów regionalnych o wynikach przeprowadzonych analiz oraz przypomniał o konieczności właściwej koordynacji i nadzoru nad przebiegiem postępowań związanych z realizacją programu „Czyste Powietrze”. Wskazał m.in. na konieczność weryfikacji, czy zdarzenia będące przedmiotem zawiadomień lub postępowań nie są już objęte innymi postępowaniami prowadzonymi w innych jednostkach prokuratury.

Obecnie prowadzonych jest w kraju kilka postępowań zbiorczych dotyczących działań przedstawicieli poszczególnych podmiotów, w tym:

• w Prokuraturze Okręgowej w Lublinie (sygn. 3020-2.Ds.6.2025), w której występuje ponad 50 pokrzywdzonych,
   
• w Prokuraturze Okręgowej w Łodzi (sygn. 3026-2.Ds.9.2025), w której występuje 110 pokrzywdzonych (połączono 25 postępowań z innych jednostek),
   
• w Prokuraturze Okręgowej w Szczecinie (sygn. 3040-2.Ds.55.2025), w której występuje ponad 20 pokrzywdzonych.

Podjęte w Prokuraturze Krajowej działania koordynacyjne mają na celu ustalenie, czy w innych jednostkach prokuratury prowadzone są odrębne postępowania dotyczące działalności przedstawicieli tych podmiotów, celem objęcia jednym postępowaniem całokształtu ich działalności. Z uzyskanych informacji wynika, że trzy sprawy dotyczące Programu „Czyste Powietrze” prowadzone są także przez delegowanych prokuratorów europejskich.

Ponadto przedstawiciel Departamentu do Spraw Przestępczości Gospodarczej Prokuratury Krajowej bierze udział w pracach grupy roboczej powołanej w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ds. osób poszkodowanych przez wykonawców w ramach Programu Priorytetowego „Czyste Powietrze”. Grupa ta opracowuje rekomendacje rozwiązań prawnych w odpowiedzi na przypadki, w których beneficjenci programu – właściciele lub współwłaściciele budynków – zostali poszkodowani w wyniku działań wykonawców naruszających warunki umów, co może skutkować obowiązkiem zwrotu otrzymanych środków wraz z odsetkami, mimo że fundusze te trafiły bezpośrednio do wykonawców.

Skuteczne prowadzenie postępowań karnych w sprawach dotyczących Programu Priorytetowego „Czyste Powietrze” ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania certyfikacji środków przez Komisję Europejską oraz dla niezakłóconej realizacji jednego z najważniejszych programów proekologicznych w Polsce.


prok. Przemysław Nowak
Rzecznik Prasowy
Prokuratury Krajowej