Prokuratura Krajowa

Lichwiarski charakter pożyczek

Wiesław B. prowadził na terenie Szczecina lombard. Jego klientami były z reguły osoby z problemami finansowymi. Mężczyzna pod pozorem chęci pomocy swoim klientom, udzielał im pożyczek pieniężnych. Jednak jak się okazało wprowadzał on w błąd pożyczkobiorców zarówno co do wysokości zaciąganego przez nich zobowiązania, należności głównej, wysokości oprocentowania, sposobu zabezpieczenia spłaty należności oraz skutków prawnych umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie. Zabezpieczeniem długu wynikającego z umowy pożyczki było bowiem przewłaszczenie nieruchomości.

Następnie Wiesław B. podejmował czynności, mające na celu ujawnienie siebie, jako właściciela w księdze wieczystej, prowadzonej dla przewłaszczonej nieruchomości. Co istotne, mężczyzna w większości przypadków, nie wypłacał pokrzywdzonym kwoty, wynikającej z zawartej umowy pożyczki i wskazanej w akcie notarialnym, a przekazywał im jedynie ułamek tej kwoty. W ten sposób Wiesław B. wyzyskiwał przymusowe położenie pokrzywdzonych, bowiem nałożony na nich obowiązek świadczenia był całkowicie niewspółmierny do świadczenia wzajemnego.

Ponadto w innych przypadkach Wiesław B., po udzieleniu pożyczki, w sytuacji spłaty przez pożyczkobiorców poszczególnych rat, nie wydawał pokwitowań na dokonywane wpłaty. Następnie mężczyzna kierował pozwy do sądu, wskazując całość zobowiązania głównego i odsetki, jako należne mu roszczenie. Po uzyskaniu wyroku sądu, Wiesław B. inicjował egzekucję komorniczą, uzyskując z tego tytułu systematyczne dochody przez wiele lat.

Powództwa o ustalenie nieważności czynności prawnych i przeciwegzekucyjne

Prokuratorzy Prokuratury Okręgowej w Szczecinie w celu ochrony praw pokrzywdzonych przestępczą dzielnością Wiesława B. wytoczyli 9 powództw o ustalenie nieważności czynności prawnych,  w tym zawartych z Wiesławem B. umów pożyczek oraz umów przenoszących na Wiesława B. własność nieruchomości  o łącznej wartości przedmiotu sporu w wysokości ponad 3.3 miliona złotych. Do chwili obecnej 4 z tych powództw zostały rozpoznane przez właściwe sądy zgodnie z wnioskami prokuratury.  Pozostałe  postępowania pozostają w toku.

Ponadto prokuratorzy wytoczyli przeciwko Wiesławowi B. 7 powództw przeciwegzekucyjnych o łącznej wartości przedmiotu sporu na kwotę niemal 4.3 miliona złotych. Już 6 z nich zostało zakończonych pozbawieniem tytułu wykonalności wyroków uzyskanych przez Wiesława B., w części dotyczącej zasądzonych na jego rzecz lichwiarskich odsetek. Jedno z tych postępowań wciąż się toczy.

Prokuratorzy zgłaszają udział w już wytoczonych postępowaniach

Dodać należy, że prokurator zgłosił udział w 2 postępowaniach przeciwegzekucyjnych, zainicjowanych wcześniej przez samych pokrzywdzonych, popierając ich pozwy. Ponadto w celu ochrony praw pokrzywdzonych prokurator zgłosił udział w postępowaniach zainicjowanych przez samego Wiesława B. W jednym z nich mężczyzna domaga się eksmisji pokrzywdzonych z mieszkania. Kolejne dotyczy żądania zapłaty na jego rzecz kwoty 32 tysięcy złotych z ustawowymi odsetkami przez pożyczkobiorców. Według Wiesława B. kwota ta należała mu się z tytułu bezumownego korzystania z lokalu mieszkalnego, stanowiącego przedmiot umowy przewłaszczenia na jego rzecz. Prokurator w toku postępowania sądowego udowodnił nieważność tej  umowy, co skutkowało oddaleniem powództwa Wiesława B. Ponadto prokurator zgłosił udział w postępowaniu zainicjowanym przez pokrzywdzonego, a zmierzającym do uzgodnienia z rzeczywistym stanem prawnym treści księgi wieczystej lokalu mieszkalnego. Nieruchomość ta była przedmiotem nieważnej umowy przewłaszczenia na rzecz Wiesława B., który na jej podstawie doprowadził do wpisania w księdze wieczystej siebie jako właściciela  lokalu. W efekcie podjętych działań to prawowity właściciel został wpisany w księdze.

Nieprawomocny wyrok karny

Wiesław B. został oskarżony o popełnienie szeregu przestępstw oszustwa i lichwy. Aktem oskarżenia objęto również jego syna, który jak ustalono, udzielał mu pomocy do większości czynów oraz jego żonę. Wszyscy oskarżeni zostali uznani za winnych i skazani. Wobec Wiesława B. sąd orzekł karę łączną 8 lat pozbawienia wolności oraz grzywnę w wymiarze 20 tysięcy złotych (200 stawek dziennych po 100 złotych każda).

Od powyższego wyroku apelację wniósł prokurator w zakresie kary. Wyrok został również zaskarżony przez obrońców oskarżonych.

Wytyczne Prokuratora Generalnego

Zaznaczyć należy, że jeszcze w 2016 roku Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro wydał wytyczne w sprawie zasad prowadzenia postępowań przygotowawczych o przestępstwa udzielania pożyczek o charakterze lichwiarskim oraz o przestępstwa oszustwa skutkujące utratą przez pokrzywdzonych prawa własności nieruchomości.

Zgodnie z wytycznymi postępowania powinny być prowadzone w kierunku przestępstwa tzw. lichwy (art. 304 kodeksu karnego), a także oszustwa (art. 286 par. 1 kodeksu karnego). W obu przypadkach sprawami powinni zajmować się prokuratorzy z właściwej prokuratury okręgowej pod nadzorem prokuratury regionalnej.

Ponadto Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand w piśmie skierowanym do wszystkich prokuratorów regionalnych polecił, by w tego typu sprawach dotyczących osób, które z różnych, zwykle niezawinionych przez siebie przyczyn, utraciły swoje nieruchomości wskutek wadliwie lub podstępnie zawartych umów w formie aktów notarialnych, prokuratorzy wytaczali powództwa jeszcze przed zakończeniem postępowania przygotowawczego. Powinny one zawierać wnioski o zabezpieczenie roszczenia poprzez np. wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej. Jest to szczególnie ważne z uwagi na fakt, że często w tego typu sprawach dochodzi do dalszego obrotu nieruchomością. Ma to również znaczenie z uwagi na wpływ publicznej wiary ksiąg wieczystych na możliwość podważenia transakcji.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa