Prokuratura Krajowa

Ofiara komunistów

Mężczyzna w latach 40., po zakończeniu II wojny światowej prowadził działalność niepodległościową. Został ujęty przez komunistów i wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie z 1947 r. skazano go na karę 10 lat bezwzględnego pozbawienia wolności oraz utratę praw publicznych i obywatelskich. W zamknięciu przebywał niemal 7 lat; został warunkowo zwolniony po zastosowaniu przepisów o amnestii.

Żądanie rekompensaty

Po upadku PRL wyrok skazujący mężczyznę został 7 października 1996 r. uznany za nieważny przez Sąd Wojewódzki w Krakowie. W związku z tym w oparciu o przepisy ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tzw. ustawy lutowej) do tego sądu złożony został wniosek o przyznanie odszkodowania w kwocie 107 tys. złotych za represjonowanie ww. za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Kwota ta w większości obejmowała rekompensatę za utracone zarobki w okresie 80 miesięcy, a także zadośćuczynienie za cierpienia fizyczne i moralne oraz odszkodowanie za utracone zdrowie i koszty leczenia po zwolnieniu z komunistycznego więzienia.

Sąd częściowo odrzucił wniosek

Sąd Wojewódzki w Krakowie postanowił przyznać każdemu z trojga potomków mężczyzny kwoty po 20 tys. 300 zł, a więc w sumie o ok. 46 tys. zł mniej niż podniesiono we wniosku. W uzasadnieniu sąd wskazał, że wnioskujący nie wykazali związku między pobytem w więzieniu a utratą zdrowia represjonowanego. Równocześnie uzasadniając przyznanie zadośćuczynienia w kwocie 30 tys. zł sąd umieścił obok szeregu krzywd fizycznych i psychicznych fakt niezadowalającego stanu zdrowia ww. powstały w wyniku pobytu w więzieniu. Sąd zakwestionował także wyliczenie utraconych dochodów, przyznając je w kwocie ponad dwukrotnie niższej niż wskazano we wniosku.

Zgodnie z orzeczeniem łączna kwota odszkodowawcza za blisko 7-letnie bezprawne uwięzienie wyniosła nieco ponad 60 tys. złotych.

Niewspółmierne zadośćuczynienie

W skierowanej do Sądu Najwyższego skardze nadzwyczajnej Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro wskazał, że sąd naruszył zasady Konstytucji RP, nie stosując wobec następców prawnych zmarłego opozycjonisty najwyższych standardów sprawiedliwości społecznej i godności człowieka, a także nie zapewniając ochrony praw majątkowych wynikających z art. 64 ustawy zasadniczej.

Zasądzone zadośćuczynienie jest niewspółmierne w stosunku do krzywd jakich doznał mężczyzna wskutek wieloletniego osadzenia w komunistycznym więzieniu w czasach stalinizmu. Kwota zadośćuczynienia winna stanowić wyraz godnej rekompensaty za niesłusznie doznane krzywdy i godziwą odpłatę za podjętą walkę, której celem było odzyskanie przez Polskę niepodległości i stworzenie szans cywilizacyjnych rozwoju Polski i Polaków.

Prokurator Generalny podkreślił, że choć w kodeksie cywilnym brak jest szczegółowego wskazania, jak wyliczać kwotę zadośćuczynienia, to nie może ona stanowić zapłaty symbolicznej. W niniejszej sprawie kwoty 30 tys. złotych nie można uznać za adekwatną do krzywdy, której doznał Ludwik Jędrzejczyk na skutek wieloletniego uwięzienia.

Obowiązek ochrony

Skarżący zaznaczył, że sprawy wszczynane na podstawie „ustawy lutowej” mają wyjątkowy charakter – dotyczą bowiem działaczy niepodległościowych szykanowanych przez komunistyczną władzę, których poświęcenie i trud przyczyniły się do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1989 r.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego postępowania takie mogą być objęte ochroną z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. W przypadkach osób, wobec których stwierdzono nieważność orzeczenia komunistycznego sądu – a więc również w przypadku Ludwika Jędrzejczyka – sądy mają wręcz obowiązek ochrony powstania stosunku zobowiązaniowego między poszkodowanym a państwem.

Z uwagi na fakt, że działania sądu w niniejszej sprawie nie zagwarantowały prawidłowej ochrony roszczeń, Prokurator Generalny wniósł o uchylenie postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z 17 listopada 1997 r. w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Dział Prasowy

Prokuratura Krajowa