Prokuratura Krajowa

W dniu 16 lipca 2025 r. prokurator z Wydziału Spraw Wewnętrznych Prokuratury Krajowej skierował do Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego oraz do Trybunału Stanu wnioski o podjęcie uchwał zezwalających na pociągnięcie Małgorzaty Manowskiej, sędzi Sądu Najwyższego oraz Przewodniczącej Trybunału Stanu, do odpowiedzialności karnej, w związku z ustaleniami poczynionymi w śledztwie o sygn. 1001-14.Ds.57.2024.

Pismem z dnia 5 sierpnia 2025 roku Trybunał Stanu zawiadomił Prokuraturę Krajową, że na dzień 3 września 2025 roku wyznaczono posiedzenie pełnego składu Trybunału Stanu w przedmiocie rozpoznania powyższego wniosku (sygn. TS 1/25).

W dniu 29 sierpnia 2025 roku Trybunał Stanu na posiedzeniu niejawnym w składzie 3-osobowym (Piotr Andrzejewski, Piotr Sak i Józef Zych), po rozpoznaniu wniosku pełnomocnika Przewodniczącej Trybunału Stanu, postanowił wyłączyć od udziału w sprawie 12 członków Trybunału Stanu. 

O terminie powyższego posiedzenia nie zawiadomiono Prokuratury Krajowej, ani nie nadesłano odpisu wniosku o wyłączenia, co uniemożliwiło Prokuraturze Krajowej odniesienie się do zawartych w nim argumentów i przedstawienie własnego stanowiska.

Dziś, na wniosek prokuratora, odpis postanowienia o wyłączeniu został doręczony Prokuraturze Krajowej. Z postanowienia tego wynika, iż wyłączenie nastąpiło na podstawie art. 40 § 1 pkt 4 k.p.k. (tj. z uwagi na fakt, iż członkowie Trybunału Stanu byli świadkami czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie zostali przesłuchani w charakterze świadków), a nadto – w stosunku do członków Trybunału Stanu, którzy złożyli zawiadomienie – również na podstawie art. 40 § 1 pkt 1 k.p.k. (sprawa ich bezpośrednio dotyczy).

Przesłanki wyłączenia wg Kodeksu postępowania karnego

Postępowanie dotyczące niezwołania przez przewodniczącego posiedzenia Trybunału Stanu zostało zainicjowane zawiadomieniem o podejrzeniu popełnienia przestępstwa złożonym przez 8 członków Trybunału Stanu. W zawiadomieniu tym wskazywali m.in. na fakt złożenia wniosku o zwołanie posiedzenia pełnego składu Trybunału Stanu, który nie został uwzględniony, wbrew prawnemu obowiązkowi. Osoby te miały więc bezpośrednią wiedzę o zdarzeniu i były faktycznymi świadkami czynu. Na gruncie Kodeksu postępowania karnego zachodziła więc wobec nich przesłanka wyłączenia określona w art. 40 § 1 pkt 4 k.p.k. w postaci „bycia świadkiem czynu” (o czym prokurator był w pełni świadomy).

Nadto, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego osoby te musiały zostać przesłuchane w charakterze świadków, co nie stworzyło podstawy zastosowania instytucji ich wyłączenia od orzekania. Przesłanka ta istniała bowiem od samego początku z uwagi na przedmiot i treść zawiadomienia. Innymi słowy niezależnie, czy osoby te byłyby formalnie przesłuchane w charakterze świadków – według przepisów Kodeksu postępowania karnego zachodziłyby przesłanki do ich wyłączenia z mocy prawa (art. 40 § 1 pkt 4 k.p.k.).

Zastosowanie Kodeksu postępowania karnego

W postępowaniu przed Trybunałem Stanu przepisy Kodeksu postępowania karnego stosuje się odpowiednio, a nie wprost (art. 18 ust. 2 ustawy o Trybunale Stanu). Oznacza to, że przepisy te stosuje się w takim zakresie, w jakim nie są one sprzeczne z celami i specyfiką postępowania przed Trybunałem Stanu.

W niniejszej sprawie zastosowanie wprost przepisów Kodeksu postępowania karnego dotyczących wyłączenia sędziego prowadziłoby do absurdalnych skutków polegających na całkowitej i pierwotnej niemożności rozpoznania wniosku o uchylenie immunitetu, a tym samym merytorycznego rozpoznania sprawy karnej. Ta niemożność wynikałaby z samego faktu złożenia zawiadomień przez członków Trybunału Stanu posiadających wiedzę o zdarzeniu (a więc będących świadkami w sensie faktycznym) dotyczącym podejrzenia przekroczenia uprawnień przez innego członka Trybunału. Prowadziłoby to do trwałej utraty zdolności Trybunału Stanu do skutecznego rozpoznania wniosku prokuratora o uchylenie immunitetu Przewodniczącego Trybunału Stanu, co pozostawałoby w rażącej sprzeczności z celem regulacji określonej w art. 15a ust. 1 ustawy o Trybunale Stanu (możliwość rozpoznania wniosku o pociągnięcie członka Trybunału Stanu do odpowiedzialności karnej). 

Nadto w przypadku Trybunału Stanu nie ma możliwości zastosowania instytucji z art. 43 k.p.k., tj. przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu w sytuacji, gdy z powodu wyłączenia sędziów rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe.

Mając powyższe na uwadze, prokurator uznaje, iż odpowiednie zastosowanie przepisów k.p.k. w niniejszej sytuacji procesowej oznacza pominięcie regulacji dotyczących wyłączenia sędziego.

Przyjęcie stanowiska przeciwnego prowadziłoby do trwałej niemożności rozpoznania wniosku o pociągnięcie członka Trybunału Stanu do odpowiedzialności karnej w każdej sytuacji, gdy przestępstwo byłoby popełnione na szkodę innych członków Trybunału lub w związku z jego działalnością, o której członkowie mieliby wiedzę. Tym bardziej przy przyjęciu zaprezentowanego przez 3-osobowy skład Trybunału Stanu stanowiska, że z mocy prawa wyłączeniu podlegają członkowie Trybunału Stanu, którzy złożyli zawiadomienie, jako że „sprawa ich bezpośrednio dotyczy” (art. 40 § 1 pkt 1 k.p.k.).

Indywidualizacja wyłączeń

Jedynie na marginesie wskazać należy, iż nawet w przypadku przyjęcia stanowiska, że przepisy k.p.k. dotyczące wyłączeń znajdują zastosowanie w niniejszej sytuacji procesowej, to zostały one zastosowane nieprawidłowo, tj. również w zakresie czynów, w odniesieniu do których przesłanki do wyłączenia nie występują.

Wniosek prokuratora z Wydziału Spraw Wewnętrznych PK z dnia 16 lipca 2025 roku dotyczył trzech odrębnych i niezwiązanych ze sobą czynów: 

1. niezwołania posiedzenia Trybunału Stanu, 
2. głosowania obiegowego w Kolegium SN,
3. działania na szkodę sędziego Pawła Juszczyszyna. 

W odniesieniu do czynów z punktów 2 i 3 nie zachodzą żadne przesłanki do wyłączenia 12 członków Trybunału Stanu, a w szczególności nie występują przesłanki z art. 40 § 1 pkt 1 lub 4 k.p.k., gdyż osoby te nie były świadkami tych czynów, nie zostały w ich zakresie przesłuchane w charakterze świadków, a sprawy te bezpośrednio ich nie dotyczą.

Brak jest zatem jakichkolwiek merytorycznych podstaw, nawet na gruncie k.p.k., do wyłączenia członków Trybunału Stanu od rozpoznania wniosku o uchylenie immunitetu Małgorzaty Manowskiej w zakresie głosowania obiegowego w Kolegium SN oraz działania na szkodę sędziego Pawła Juszczyszyna.

W dniu 3 września 2025 roku prokuratorzy z Wydziału Spraw Wewnętrznych Prokuratury Krajowej stawią się na wyznaczone posiedzenie Trybunału Stanu w przedmiocie wniosku o uchylenie immunitetu, celem wzięcia w nim udziału.

prok. Przemysław Nowak
Rzecznik Prasowy
Prokuratury Krajowej