8 MAJA ŚWIATOWY DZIEŃ ŚWIADOMOŚCI RAKA JAJNIKA
08.05.2025
Rak jajnika to jeden z najbardziej podstępnych nowotworów ginekologicznych. Często rozwija się bezobjawowo lub daje niespecyficzne symptomy, które łatwo pomylić z innymi, niegroźnymi dolegliwościami. Aż 70 do 80 proc. przypadków wykrywa się dopiero w zaawansowanym stadium, co znacznie utrudnia leczenie. Dlatego tak istotne są świadomość ryzyka oraz odpowiednia diagnostyka.
W Polsce, według danych z 2019 roku, rozpoznano 3710 nowych przypadków raka jajnika, a 2777 kobiet zmarło z jego powodu. W 2020 roku było to już ponad 4500, z czego ponad 3000 kobiet zmarło. Największą liczbę zachorowań odnotowuje się po menopauzie, przy czym szczyt zapadalności przypada na przedział wieku 60–69 lat. Warto jednak podkreślić, że choroba nie dotyczy wyłącznie kobiet starszych. Około 15% przypadków diagnozowanych jest przed ukończeniem 40. roku życia, a 8% przed 35. rokiem życia.
Rak jajnika – cichy zabójca
Wysoki odsetek rozpoznań w zaawansowanym stadium sprawia, że pięcioletnie przeżycie pacjentek wynosi jedynie 30–50%. Objawy raka jajnika są często niespecyficzne — mogą obejmować bóle brzucha, uczucie pełności, wzdęcia, częstsze oddawanie moczu czy zmiany apetytu. Łatwo je zignorować lub przypisać innym, mniej groźnym schorzeniom. Tymczasem rak jajnika pozostaje jednym z najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych u kobiet oraz główną przyczyną zgonów w grupie nowotworów ginekologicznych.
W wielu przypadkach choroba ma podłoże genetyczne. Szacuje się, że nawet 20–25% nowotworów jajnika jest związanych z dziedzicznymi mutacjami genetycznymi, w tym w genach BRCA1 oraz BRCA2. Geny te odpowiadają za naprawę uszkodzeń DNA. Ich nieprawidłowe funkcjonowanie prowadzi do kumulacji mutacji w komórkach, co zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów, zwłaszcza raka piersi i jajnika.
Czynniki ryzyka raka jajnika
Czynniki ryzyka zachorowania na raka jajnika są zróżnicowane. Jednym z najważniejszych są predyspozycje genetyczne, w tym nosicielstwo mutacji w genach BRCA1/2, które odpowiadają za około 10-18% wszystkich przypadków. Warto zwrócić uwagę na historię chorób nowotworowych w najbliższej rodzinie (w pierwszym lub drugim stopniu pokrewieństwa), ponieważ obecność nowotworu u krewnych może wskazywać na predyspozycje genetyczne i zwiększać ryzyko wystąpienia choroby.
Wzrost ryzyka zachorowania obserwuje się w dziedzicznych zespołach nowotworowych, takich jak dziedziczny zespół raka piersi i jajnika oraz zespół Lyncha (zespół dziedzicznego raka jelita grubego niezwiązanego z polipowatością), które są związane z mutacjami w genach MSH2, MSH6, MLH1 i PMS2. Na ryzyko zachorowania wpływają także czynniki związane z płodnością, takie jak bezdzietność, nieskuteczne stymulacje owulacji, a także wiek.