Produkcja pierwotna

Informacja dla osób prowadzących działalność w zakresie produkcji pierwotnej (np. uprawa zbóż, warzyw, owoców, zbiór runa leśnego)

Państwowa Inspekcja Sanitarna przypomina, że zgodnie z aktualnie obowiązującym stanem prawnym gospodarstwa działające na rynku spożywczym, tj. podmioty prowadzące sprzedaż bezpośrednią oraz podmioty prowadzące produkcję pierwotną obowiązane są złożyć wniosek o wpis do Rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej – art. 61 i 63 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2010 r. Nr 136 poz. 914 ze zm.).

Osoby zajmujące się produkcją pierwotną są zobowiązane do zgłaszania się do siedziby POWIATOWEJ STACJI SANITARNO–EPIDEMIOLOGICZNEJ celem złożenia wniosku o wpis do rejestru.

Wpis zakładu do rejestru nie podlega opłacie. Natomiast zgodnie z art. 103 ust. 4 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, kto prowadzi działalność w zakresie produkcji lub obrotu żywnością bez złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów (…), podlega karze pieniężnej.

We wniosku należy określić m.in. rodzaj i zakres działalności, która ma być prowadzona, w tym rodzaj żywności, która ma być przedmiotem produkcji lub obrotu. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie o wpisie do ewidencji gospodarstw rolnych.

Wzory wniosków określone są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 maja 2007 r. w sprawie wzorów dokumentów dotyczących rejestracji i zatwierdzania zakładów produkujących lub wprowadzających do obrotu żywność podlegających urzędowej kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2007 r., Nr 106, poz. 730). i są dostępne na stronie internetowej PSSE w Jeleniej Górze.

Produkcja pierwotna

Produkcja pierwotna (lub podstawowa) oznacza uprawę roślin lub chów i hodowlę zwierząt w celu pozyskania tzw. produktów pierwotnych. Produkcja pierwotna obejmuje także łowiectwo, rybołówstwo i zbieranie runa leśnego.

Do produktów pierwotnych zaliczamy produkty:

pochodzenia roślinnego, czyli zboża, owoce, warzywa, zioła, grzyby hodowlane,
pochodzenia zwierzęcego, czyli jaja, surowe mleko, miód, produkty rybołówstwa,
zbierane w ich naturalnym środowisku (rosnące w warunkach naturalnych), zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego, czyli grzyby, jagody, ślimaki itp.

Produkcja pierwotna obejmuje działalność na poziomie gospodarstw lub na podobnym poziomie obejmującą m.in. produkcję, hodowlę i uprawę produktów roślinnych, jak również ich transport wewnętrzny, magazynowanie i postępowanie z produktami (bez znaczącej zmiany ich charakteru) w gospodarstwie i ich dalszy transport do zakładu przetwórczego. Podstawowe wymagania dla produkcji pierwotnej określa załącznik I Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 852/2004 z dnia 29.04.2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. U. UE L 139 z dnia 30 kwietnia 2004 r.). W treści ww. załącznika określono ogólne przepisy higieny dla produkcji podstawowej i powiązanych działań.

Sprzedaż bezpośrednia

Sprzedaż bezpośrednia to sprzedaż małych ilości surowców, czyli produktów produkcji pierwotnej do konsumenta końcowego lub lokalnego zakładu detalicznego bezpośrednio zaopatrującego konsumenta końcowego. Dostawcami bezpośrednimi są zatem producenci małych ilości żywności nieprzetworzonej pochodzenia roślinnego, sprzedawanej konsumentowi finalnemu, tj. osobom indywidualnym, np. na targowiskach, placach targowych, w bramach własnych gospodarstw rolnych, handlu obwoźnym, jak również lokalnym sklepom i zakładom gastronomicznym (restauracje, bary, stołówki szkolne i inne). Dostawy bezpośrednie nie dotyczą produktów pierwotnych wprowadzanych do obrotu przez zakład podmiotu działającego na rynku w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia zostało wydane rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2007 r. w sprawie dostaw bezpośrednich środków spożywczych (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 774). Rozporządzenie to określa zakres działalności prowadzonej w ramach dostaw bezpośrednich środków spożywczych, w tym wielkość i obszar dostaw bezpośrednich oraz szczegółowe wymagania higieniczne dla działalności prowadzonej w ramach dostaw bezpośrednich żywności.

Obowiązki producentów żywności na etapie produkcji podstawowej

Gospodarstwa działające na rynku spożywczym prowadzące produkcję pierwotną roślinną, a także działające w ramach dostaw bezpośrednich podlegają nadzorowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Nadzór obejmuje m.in. obowiązek rejestracji działalności, proporcjonalnego do zagrożeń i skali dokumentowania produkcji, przestrzegania zasad higieny, poświadczenia stanu zdrowia personelu i jakości używanej wody.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa żywnościowego, konieczne jest przyjęcie wszystkich możliwych środków w celu zapewnienia konsumenta, że żywność znajdująca się w sprzedaży jest bezpieczna dla zdrowia.

Punkty skupu oraz przetwórnie powinny skupować surowce pochodzące z produkcji pierwotnej tylko od zarejestrowanych producentów

W zawiązku z zapewnieniem bezpieczeństwa mikrobiologicznego żywności na poziomie produkcji pierwotnej przypomina się o zasadach, które muszą być bezwzględnie przestrzegane celem zapewnienia wytwarzania bezpiecznych produktów produkcji pierwotnej:

Wdrożenie i przestrzeganie zasad systemu HACCP przez zakłady przetwórstwa owocowo – warzywnego na wszystkich etapach produkcji i dystrybucji, w tym zwrócenie szczególnej uwagi na prawidłowość w trakcie ustalania Krytycznych Punktów Kontroli, przede wszystkim z uwzględnieniem etapu przyjęcia surowca.
Konieczność przestrzegania przez przedsiębiorców obowiązku identyfikowalności (,,śledzenia") produktów i surowców (zgodnie z zsadzą ,,krok w przód i krok w tył") i stosowanie przez nich odpowiednich procedur w tym zakresie (powyższe wynika z treści art. 17 – 19 rozporządzenia nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002r. ustalającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, ustanawiającego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w sprawie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. UE L 31 z 1.02.2002r., str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463 z późn. zm.).
Przestrzeganie podstawowych zasad higieny, tj. higiena personelu, mycie surowców i produktów, prawidłowa funkcjonalność obiektów (brak możliwości krzyżowania się dróg ,,surowiec" i ,,produkt"), sposób przechowywania żywności itd.
Wdrożenie i stosowanie przez przedsiębiorców zasad: Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP), Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP) oraz Dobrej Praktyki Rolniczej (GAP) na etapie produkcji pierwotnej, punktów skupu oraz w czasie transportu.

Należy pamiętać, że nieprzestrzeganie warunków higienicznych na plantacjach jest kryterium dyskwalifikującym towar, w związku z czym nie powinien być on przyjęty do punktów skupu. Należy również zwrócić uwagę na jakość wody stosowanej do uprawy i mycia owoców i warzyw na wszystkich etapach produkcji pierwotnej oraz na stosowanie odpowiednich metod nawożenia (wyeliminowanie możliwości nawożenia płodów rolnych fekaliami).

Przetwórcy są zobowiązani do wprowadzenia takich działań zapobiegawczych, które zapewnią, że surowiec, który przetwarzają i wprowadzają do obrotu będzie wolny od zanieczyszczeń mikrobiologicznych. W przypadku zastrzeżeń, co do spełnienia przez dostawców właściwych warunków higienicznych i sanitarnych, przetwórcy powinni zastrzec w umowach handlowych, że nie będą przyjmować owoców i warzyw, które mogą być zagrożone skażeniem patogennymi wirusami.

Zgodnie z opinią ekspertów w dziedzinie epidemiologii poprawa sytuacji w zakresie higieny zbioru owoców i warzyw mogłaby nastąpić tylko w przypadku stałego egzekwowania mycia rąk przed wejściem na pole w celu zbioru oraz zapewnienia dostępu pracownikom do toalet w pobliżu plantacji i wymagania obecności urządzeń do mycia rąk w bieżącej wodzie po skorzystaniu z toalety.